ارتودنسی ثابت چیست

 دکتر برهمن سبزواری - متخصص ارتودنسی

 www.drsabzevari.com

متداولترین نوع درمان ارتودنسی در بزرگسالان، ارتودنسی ثابت است. در این درمان از براکت (نگین)‌‌‌های سرامیکی یا فلزی کوچکی استفاده می‌‌شود .هر یک از براکت‌‌‌ها (Bracket)  به یک دندان چسبانده شده و با سیم‌‌‌های سراسری

(Arch Wire)  به هم وصل می‌‌شوند. بر روی هر براکت یک حلقه لاستیکی (O-Ring) قرار می‌‌گیرد که سیم را بر روی براکت ثابت خواهد کرد.

در طی درمان سیم‌‌‌ها برای صاف کردن دندان و اصلاح موقعیت فک تنظیم می‌‌شوند. در این نوع درمان، همه اجزا ثابت هستند یعنی بیمار نمی تواند آن را از دهان خود خارج نماید.

ارتودنسی ثابت قابلیتهای فراوانی دارد و مشکلات دندانی و فکی را به سهولت اصلاح می‌‌کند.

یکی از مزیت‌‌‌های این نوع ارتودنسی این است که در سقف دهان (کام) بیمار، صفحه پلاستیکی قرار نمی گیرد و در نتیجه اختلال در صحبت و غذا خوردن ایجاد نمی شود.

تا زمانیکه بیمار به این دستگاه عادت کند می‌‌تواند موم مخصوص ارتودنسی را بر روی براکت‌ها استفاده نماید.

با توجه به عدم امکان خارج کردن دستگاه حین درمان، رعایت بهداشت دهان و دندان اهمیتی مضاعف دارد.

 یک سوال معمول: آیا ارتودنسی ثابت برای من مناسب است؟

در اولین جلسه مشاوره، متخصص ارتودنسی همه گزینه‌‌‌های انتخابی درمان را برای بیمار توضیح می‌‌دهد و پس از تهیه مدارک تشخیصی، طرح درمان را با شما به اشتراک خواهد گذاشت. بنابراین در ویزیت اول مشخص می‌‌شود که درمان ارتودنسی ثابت برای بیمار مناسب است یا خیر.

امکان درمان ارتودنسی ثابت در طیف زمانی و سنی گسترده‌ای وجود دارد. تا زمانیکه کلیت ساختارهای دندانی و دهانی سالم باشند ارتودنسی ثابت میسر است. بسیاری از بیماران در سنین بازنشستگی برای اصلاح دندانهایشان از این درمان بهره می‌‌برند.

ولی بهترین بازه سنی حدود 12-10 سال برای شروع درمان ارتودنسی ثابت است. معمولا تحمل و عادت کردن به دستگاه در کودکان راحت است. البته رعایت بهداشت دهان در بیماران بزرگسال بهتر صورت می‌‌گیرد.

مزایا و محدودیت‌‌های درمان ارتودنسی ثابت

به عقیده دکتر برهمن سبزواری متخصص ارتودنسی در مشهد، در ارتودنسی ثابت کنترل و دقت بیشتری برای جابجایی دندانها وجود دارد. با مرتب و صاف شدن دندانها، گیر غذایی کاهش یافته، بهداشت دهان تسهیل می‌‌شود و احتمال بروز پوسیدگی و مشکلات لثه در آینده کاهش می‌‌یابد.

ارتودنسی ثابت با مرتب کردن دندان و زیبا کردن لبخند بیمار موجب بهبود نمای کلی صورت شده و اعتماد به نفس فرد را در روابط اجتماعی افزایش می‌‌دهد.

یکی از مزایای ارتودنسی ثابت کاهش وابستگی درمان به همکاری بیمار است برخلاف ارتودنسی متحرک که همکاری ممتد و مناسب بیمار لازمه موفقیت درمان است . دستگاه (پلاک) ارتودنسی متحرک توسط بیمار برداشته و گذاشته می‌‌شود و ممکن است در محل مناسب قرار داده نشود یا کلا استفاده نشود ولی دستگاه ارتودنسی ثابت همیشه در محل خود قرار دارد و وابسته به همکاری بیمار نیست.

محدودیت عمده دستگاه ارتودنسی ثابت در مشکلات شدید فکی و اسکلتی در کودکان و بیماران خردسال است که درمان انتخابی در این موارد ارتودنسی متحرک خواهد بود و در سنین بالاتر (حدود 12-10 سالگی) معمولا نیاز به درمان ارتودنسی ثابت خواهد بود. همچنین در ارتودنسی ثابت با توجه به پیچیدگی و ظرافت دستگاهها رعایت بهداشت دهان و مراقبت از دستگاههای ارتودنسی توسط بیمار اهمیتی مضاعف دارد.

برای آگاهی از نحوه مراقبت از دستگاههای ارتودنسی به قسمت “اقدامات حین درمان” مراجعه نمایید.

طول مدت درمان ارتودنسی ثابت:

معمولا بسته یه سن بیمار، پیچیدگی مشکل دندانی و همکاری بیمار، درمان بین 24-12 ماه طول می‌‌کشد. پس از قراردادن دستگاهها، جلسات ویزیت ماهیانه یکبار است و معمولا بطور متوسط بیشتر از 15-10 دقیقه زمان نخواهد برد. پیروی دقیق از دستورات متخصص ارتودنسی برای پیشرفت درمان و دستیابی به نتایج مطلوب و نیز اطمینان از عدم بازگشت نیجه درمان، بسیار مهم و حیاتی است.

 چه کسی صلاحیت درمان ارتودنسی ثابت را دارد؟

ارتودنسی ثابت یک فرآیند درمانی پیچیده و تخصصی است که انجام آن در صلاحیت متخصص ارتودنسی است. متخصص ارتودنسی فردی است که پس از گذراندن دوره دکترای دندانپزشکی عمومی (معمولا 6 سال)، در آزمون سراسری و دشوار دستیاری پذیرفته شده و وارد دوره آموزش تخصصی ارتودنسی می‌‌شود.

ارتودنسی در میان تخصص‌‌‌های دندانپزشکی محبوبترین رشته است و تنها بهترین رتبه‌‌‌ها امکان ورود به آنرا دارند. دوره تخصصی حدود 4-3 سال (بسته به نوع دانشکده) است. در پایان دوره باید در آزمون کشوری بورد تخصصی (دانشنامه تخصصی) شرکت نمود تا صلاحیت علمی لازم را احراز نمود.

برخی از افراد با سوء استفاده از عدم آگاهی عموم و کاربرد کلماتی مانند “ارتودنسی” ، “مختص ارتودنسی” و … بر روی کارت یا تابلوی مطب خود را متخصص وانمود کرده و اقدام به درمان ارتودنسی می‌‌کنند.

بنابراین مراجعین باید هنگام جستجو برای درمان ارتودنسی ثابت، حتما به عبارت “متخصص ارتودنسی” دقت کرد و در صورت لزوم از طریق مراجع ذیصلاح مانند نظام پزشکی یا معاونت درمان دانشگاهها استعلام کرد تا گمراه نگردند. (می‌توان به بخش “جستجوی پزشک” در سایت نظام پزشکی کشور مراجعه نمود و “تخصص ارتودانتیکس” را پیدا کرد).

آیا درمان ارتودنسی ثابت دردناک است؟

درمان ارتودنسی ثابت بطور کلی بدون درد است. معمولا بعد از قرار دادن کشهای بین دندانی (Seperator) در جلسه اول یا پس از نصب براکتها و فعال کردن سیمها در جلسات بعدی کمی ناراحتی به صورت حساسیت به فشار ایجاد می‌‌گردد که زودگذر است. استفاده از یک مسکن ملایم مانند بروفن یا استامینوفن در این موارد مفید خواهد بود.

 آیا درمان ارتودنسی ثابت عوارضی دارد؟

در صورتی درمان توسط متخصص ارتودنسی صورت گیرد و بیمار دستورات و راهنمایی‌های لازم را در طی درمان ارتودنسی ثابت رعایت کند، عوارضی مشاهده نخواهد شد.

معمولا به دنبال درمان ارتودنسی ثابت یک دوره درمان نگهدارنده (Retention) لازم است تا نتایج درمان اولیه تثبیت شود. این درمان نگهدارنده می‌‌تواند به صورت ارتودنسی متحرک (پلاک) یا سیم ثابت پشت دندانها (Fixed Retainer) باشد.

ارتودنسی و مسافرت

امروزه با کاربرد روز افزون ارتودنسی در جامعه، طیف گسترده ای از افراد در سنین و موقعیتهای اجتماعی گوناگون تحت درمان ارتودنسی بویژه نوع ثابت آن قرار می‌‌گیرند.

با توجه به ماهیت درمان ارتودنسی معمولا فرد تحت درمان، برای مدت طولانی (حدود 1 تا 2 سال) باید تحت مراقبت و کنترل متخصص ارتودنسی قرار داشته باشد. در این مدت با فواصل یک ماهه دستگاه ارتودنسی تنظیم می‌‌شود. علت این زمان بندی یک ماهه، ماهیت بیولوژیک حرکت دندانهاست.

معمولا فرآیند تحلیل و تشکیل استخوان پس از هر بار فعالسازی دستگاههای ارتودنسی حدود 21 روز تا یک ماه بطول می‌‌انجامد و در طی این دوره زمانی، فعالسازی مجدد دستگاه ارتودنسی منجر به حرکت دندانی بیشتر نخواهد شد. در واقع 21 تا 30 روز حداقل زمان ممکن بین 2 ویزیت ارتودنسی است.

در طی درمان ارتودنسی، دندانها در داخل استخوان فک جابجا می‌‌گردند و لقی مختصری پیدا می‌‌کنند. لازمه این حرکت، تحلیل و تشکیل استخوان در اطراف دندانهاست، بنابراین با افزایش سن فرد و کاهش پتانسیل سلول‌های استخوانی، حرکت دندان‌‌‌ها به سختی صورت می‌‌گیرد.

دوره طلایی برای درمان ارتودنسی ثابت حدود 10 تا 15 سالگی است. همچنین بانوانی که برای درمان پوکی استخوان داروهای موثر بر متابولیسم استخوان مصرف می‌‌نمایند اگر تحت درمان ارتودنسی باشند، حرکت دندانهای آنها مختل خواهد شد. در این شرایط معمولا پزشک معالج با تغییر داروی مصرفی بیمار، وضعیت را کنترل می‌‌نماید.

در افراد عادی این فاصله زمانی یک ماهه بین جلسات درمان معمولا قابل قبول است، ولی مشکل عمده در کسانی ایجاد می‌‌شود که به علت بعد مسافت تا کلینیک ارتودنسی، رفت و آمد برایشان دشوار است. مثلا مطب تخصصی ارتودنسی در مرکز استان است و بیمار باید از شهرستانی دور برای درمان مراجعه نماید. یا افرادی که به اقتضای کار خود در سفر هستند و هر چند ماه یکبار می‌‌توانند به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایند. در این موارد خاص چند راهکار متصور است :

1- اگر در نزدیکی محل زندگی بیمار مطب تخصصی ارتودنسی دیگری وجود دارد، با هماهنگی متخصص اولیه می‌‌تواند برخی از ویزیت‌ها را نزد متخصص دوم انجام دهد.

2-  از تکنیک‌ها یا دستگاههای ارتودنسی استفاده شود که نیاز به تنظیم یا کنترل توسط متخصص را در فواصل زمانی طولانی تری میسر می‌‌نمایند. مثلا کاربرد کش (الاستیک لاتکس) داخل دهانی که توسط بیمار هر 24 ساعت تعویض می‌‌شود تامین نیروی ارتودنسی موثر را در فواصل زمانی طولانی ممکن می‌‌کند.

برخی از دستگاههای ارتودنسی ثابت نیاز به کاربرد کشهای کوچک نگهدارنده سیم ارتودنسی را حذف کرده اند، این کشها که معمولا او -رینگ (O-ring)  نامیده می‌‌شوند وظیفه اتصال سیم اصلی ارتودنسی به نگین‌های روی دندان را انجام می‌‌دهند. کش‌‌‌های فوق در طول زمان در اثر عوامل محیطی مانند نور خورشید، انواع نوشیدنی‌‌‌ها و خوراکی‌‌‌ها با اسیدیته و دماهای گوناگون تغییر رنگ یافته و خاصیت خود را از دست می‌‌دهند.

دستگاههای معمول ارتودنسی ثابت که از این کش‌ها استفاده می‌‌کنند باید هر ماه کنترل شوند تا کشهای روی نگینها تعویض گردند. به نظر دکتر برهمن سبزواری متخصص ارتودنسی در مشهد، دستگاه‌های ارتودنسی نوین (مانند سیستم دیمون) با حذف این کش‌ها، هم اصطکاک را به شدت کاهش می‌دهند و حرکات دندانی و روند درمان ارتودنسی را تسریع می‌‌کنند و هم نیاز به ویزیت یک ماهه را کاهش می‌‌دهند.

بنابراین بیمار می‌‌تواند دیرتر برای کنترل دستگاه ارتودنسی به مطب متخصص مراجعه نماید.

با این حال توصیه می‌‌گردد که بیمار در صورت امکان، برای ویزیت‌های یک ماهه به صورت مرتب مراجعه کند تا کنترل روند درمان به بهترین شکل صورت گیرد.

در صورتی که دستگاه ارتودنسی ثابت بیمار طی مسافرت دچار مشکل شود و دسترسی به متخصص ارتودنسی میسر نباشد، بیمار می‌‌تواند راهنمایی‌‌‌های لازم را برای حل موقت مشکل خود را از بخش  "اورژانس‌‌‌های حین درمان ارتودنسی ثابت" در وب سایت دریافت کند.