وجود مبارک امیرمؤمنان علی(ع) بعد از رسول خدا(ص) بهترین و والاترین بندگان خدا و اسوه و الگوی کاملی برای نیل به سعادتِ دنیا و آخرت است. امام متقین، علی(ع) هیچ گاه در زندگی نسبت به احدی بی تفاوت نبودند. این مطلب از خطبۀ آن حضرت خطاب به اصحاب خود اثبات می شود. ماجرا از این قرار بوده که مهاجمی از دشمنان، خلخالی از پای زنی یهودی می کشد، ولی یاران و اصحاب حضرت به دفاع و مقابله با دشمنان نمی پردازند. بدین سبب امیرمؤمنان علی(ع) اصحاب خویش را توبیخ کرده و می فرمایند: اگر کسی از این غصه بمیرد، ملامتی بر او نیست.
در فرازی از این خطبه ماندگار می خوانیم:
«وَلَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ کانَ یَدْخُلُ عَلَی الْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ وَالْأُخْرَی الْمُعَاهِدَةِ فَینْتَزِعُ حِجْلَهَا وَقلْبَهَا وَقَلَائِدَهَا وَرِعاثَهَا مَاتُمْنَعُ مِنْهُ إِلَّا بِالاسْتِرْجَاعِ وَالِاسْتِرْحَام ثُمَّ انْصَرَفُوا وَافِرِینَ مَانَالَ رَجُلاً مِنْهُمْ کَلْمٌ وَلَا أُرِیقَ لَه دَمٌ فَلَوْ أَنَّ امْرَأً مُسْلِماً مَاتَ مِنْ بَعْدِ هَذَا أَسَفاً مَا کانَ بِهِ مَلُوماً بَلْ کانَ بِهِ عِنْدِی جَدِیراً([1])؛ به من خبر رسیده مهاجمی از آنان بر زن مسلمان و نیز زنی که در پناه اسلام است، تاخته و خلخال و دست بند و گردن بند و گوشوارۀ او را به یغما برده و آن بینوا در برابر آن غارت گر، جز کلمۀ استرجاع و طلب دل سوزی راهی نداشته است. آن گاه این غارت گران با غنیمت بسیار بازگشته، درحالی که یک نفر از آن ها زخمی نشده و احدی از آنان به قتل نرسیده است. اگر بعد از این حادثه مسلمانی از غصّه بمیرد، جای ملامت نیست؛ بلکه مرگ او در نظر من شایسته است.»
آری! امیرمؤمنان علی(ع) در همۀ امور مسلمانان، به ویژه نسبت به دین و هدایت مردم، و نیز به یتیمان، فقیران و بیوه زنان، و هم چنین به امور حکومتی، اقتصادی و بیت المال مسلمانان و حتی اهل کتاب بی تفاوت نبودند و در قبال اجتماع و مردم زمان خویش احساس وظیفه می کردند. ایشان همواره مدافع حقوق عموم مردم بودند و کارگزاران حکومت را زیر نظر داشته و اموال آنان را حساب رسی می کردند. در گسترۀ عدالت علی(ع) هیچ یک از مأموران دولتی و کارگزاران، اجازۀ رانت خواری و چپاول گری نداشتند. حضرت خطاب به یکی از کارگزاران خود فرمود:
«أَمَّا بَعْدُ: فَقَدْبَلَغَنِی عَنْکَ أَمْرٌ إِنْ کُنْتَ فَعَلْتَهُ فَقَدْ أَسْخَطْتَ رَبَّکَ وَعَصَیْتَ إِمَامَکَ وَأَخْزَیْتَ أَمَانَتَکَ بَلَغَنِی أَنَّکَ جَرَّدْتَ الْأَرْضَ فَأَخَذْتَ مَا تَحْتَ قَدَمَیْکَ وَأَکَلْتَ مَا تَحْتَ یَدَیْکَ فَارْفَعْ إِلَیَّ حِسَابَکَ وَاعْلَمْ أَنَّ حِسَابَ اللَّهِ أَعْظَمُ مِنْ حِسَابِ النَّاسِ وَالسَّلَام([2])؛ اما بعد، خبر انجام کاری به وسیله تو به من رسیده است؛ که اگر آن را انجام داده باشی، پروردگارت را به خشم آورده و امام خویش را نافرمانی نموده و در امانت خیانت کرده ای! به من خبر رسیده که محصولات زمین را برده و آن چه زیر دو پایت بوده، برگرفته و هرچه از بیت المال در اختیار داشتی، خورده ای. حسابت را پیش من فرست و معلومت باد که حساب رسی خداوند از حساب رسی مردم بزرگ تر است. والسلام.»
ایشان در فراز دیگری از سخنان خود برای حفظ بیت المال مسلمانان فرمودند:
«أَدِقُّوا أَقْلَامَکُمْ وَقَارِبُوا بَیْنَ سُطُورِکُمْ وَاحْذِفُوا عَنِّی فُضُولَکُمْ وَاقْصِدُوا قَصْدَ الْمَعَانِی وَإِیَّاکُمْ وَالْإِکْثَارَ فَإِنَّ أَمْوَالَ الْمُسْلِمِینَ لَاتَحْتَمِلُ الْإِضْرَار([3])؛قلم های خود را نازک کنید و سطرها را نزدیک به هم گیرید و زیادی کلمات را حذف کنید و مقاصد و منظورها را در نظر بگیرید! برحذر می دارم شما را از پرحرفی و پرنویسی؛ زیرا اموال مسلمانان نمی تواند این گونه خسارت ها را تحمل کند.»
---------------------------------------------------------------------
[1]. الکافی 5 / 5، باب فصل الجهاد؛ نهج البلاغه «صبحی صالح»: خطبه 27.
[2]. نهج البلاغه: نامه 40.
[3]. الخصال 1 / 310؛ بحارالانوار: 73 / 49، باب102، ح2.
برگرفته از کتاب اسلام دین آسان نوشته استاد انصاریان
