ده اصل در جلوگیری از سقوط در فضای مجازی ۱

روش های کسب آگاهی درباره فضای مجازی

برای کاهش معضلات مربوط به فضای مجازی و کارکردهای رسانه ای آن، علاوه بر راه کارهای بیان شده در بُعد حاکمیتی، باید در سطح خانواده ها نیز برای استفاده صحیح از ابزارهای نوین ارتباطی، فرهنگ سازی شود.

برای کاهش معضلات مربوط به فضای مجازی و کارکردهای رسانه ای آن، علاوه بر راه کارهای بیان شده در بُعد حاکمیتی، باید در سطح خانواده ها نیز برای استفاده صحیح از ابزارهای نوین ارتباطی، فرهنگ سازی شود. به همین منظور، داشتن راه کارهایی کاربردی و قابل اجرا در خانواده ها بسیار ضروری است. نکته مهم در مورد این راه کارها، به هم پیوستگی و درهم تنیدگی آن است. به عبارت دیگر تمام راه کارها به نوعی باهم در ارتباط هستند که برای منظم ساختن آن تحت ده اصل تدوین شده است. اگر خانواده ای به هم پیوستگی اصول را که با عنوان اصول زنجیره ای رسانه دینی در خانواده مطرح می شود، رعایت نکند و برای نمونه به یکی از اصول بی توجهی کند، به واقع نخ تسبیح را پاره کرده و حسن تدبیر را در این زمینه از دست داده است.

اصول زنجیره ای رسانه دینی در خانواده عبارتند از:

1.اصل حاکمیت قانون

اولین اصل از اصول دهگانه رسانه دینی در خانه، اصل حاکمیت قانون است. وجود قانون و رعایت آن در خانه برای فضای مجازی، بسیاری از مشکلات و آسیب ها را کاهش می دهد و راه صحیح استفاده از آن را به اعضای خانواده می آموزد. قانون رسانه ای در خانه ها به دو صورت مطرح است:

الف) حاکمیت قانون خدا

در چگونگی استفاده از رسانه، آن چه به عنوان سند بالادستی عمل می کند و بر تمام اصول دیگر برتری دارد، آموزه های دینی و برنامه های الهی است. بنابراین آموزه های دینی به عنوان برنامه الهی که از جانب خداوند متعال در قرآن و معصومین علیهم السلام در روایات آمده، تعیین کننده نهایی شیوه بهره گیری از رسانه های دیجیتال است. به عبارت دیگر، زندگی باید رنگ و بوی خدایی داشته باشد، همچنان که قرآن کریم می فرماید:

«صِبْغَه اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَه وَ نَحْنُ لَهُ عابِدُونَ[1]رنگ خدا را و چه کسی رنگش نیکوتر از رنگ خداست؟ و ما فقط پرستش کنندگان اوییم.» و اگر یاد خدا نباشد و زندگی رنگ و بوی خدایی نداشته باشد، انسان به حال خودش رها می شود: «وَ لاتَکونُوا کالَّذینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ؛[2] و مانند کسانی مباشید که خدا را فراموش کردند، پس خدا هم آنان را دچار خودفراموشی کرد.» و اگر خدا انسان را فراموش کند، آغاز سقوط انسان است. بنابراین خانواده ها باید درباره مسائل دینی مربوط به رسانه های نوظهور، به خصوص فتاوای مراجع معظم تقلید، در مواردی همچون خرید و فروش ابزارهای نوین رسانه ای[3]عضویت در شبکه های اجتماعی،[4] چت با نامحرم،[5]  دیدن فیلم، سریال و پویانمایی که تصاویر نامحرم در آن پخش می شود، دیدن عکس نامحرم، استفاده از برخی سرویس های خاص[6] و. .. آگاهی کامل داشته باشند.

ب) حاکمیت قوانین استفاده از رسانه

نمی توان بدون قانون مشخص و مدوّن، کاری کرد که از آسیب های رسانه در امان بود. برای داشتن نظام مشخص استفاده از رسانه در خانواده، فرزندان باید با والدین خود قرارداد رسانه ای داشته باشند. این قرارداد در دو موضع قابل استفاده است. نخستین موضع مربوط به زمانی است که خانواده تصمیم می گیرد برای فرزند خود ابزارهای نوین ارتباطی تهیه کند. قبل از خرید ابزار، والدین و فرزندان، مطابق شرایط مندرج در متن قرارداد، نوع استفاده از رسانه های دیجیتال را مشخص می کنند. موضع دوم مربوط به زمانی است که فرزندان، رسانه های دیجیتال را در اختیار دارند و والدین شرط استمرار استفاده از ابزارهای فوق الذکر را امضای قرارداد پیش گفته می دانند. استفاده از رسانه باید تابع قوانین مترقی دینی باشد؛ چراکه خداوند متعال در قرآن می فرماید: «وَ لاتُلْقُوا بِأَیدیکمْ إِلَی التَّهْلُکه[7]خویشتن را به دست خود به هلاکت نیفکنید» و استفاده بدون ضابطه از ابزارهای نوین ارتباطی می تواند انسان را به پرتگاه های سقوط بکشاند. برخی از مهم ترین محورهای قانونی که لازم است توسط کاربران (همه اعضای خانواده) مورد توجه قرار گرفته و رعایت شود عبارت است از:

شرط اساسی استمرار استفاده از این ابزارها عوض نشدن سبک زندگی است:

خوراک، پوشاک، روابط با اطرافیان، اخلاق.

با توجه به زیان بار بودن اینترنت نسل سوم و چهارم تلفن همراه تا قبل از راه اندازی شبکه ملی اطلاعات و پروژه های اقماری آن، از فعال سازی آن برای فرزندان خودداری کنید. فرزندان، تنها در کنار والدین می توانند فیلم، موسیقی، نرم افزار و...دانلود کنند. بازی هایی با محتوای قتل، مسائل غیراخلاقی، هیجان کاذب، جادوگری، سرقت، مسائل غیرتوحیدی و...استفاده نشود. با توجه به تحقیقات کارشناسی و مشورت با اساتید، روانشناسان، مشاوران خانواده و...حداکثر سرعت اینترنت منازل برای امور علمی و تحقیقاتی و سایر نیازهای واقعی و نه کاذب 128kb/sمعیّن گردید. فرزندان فقط در روز از این ابزارها استفاده کنند و از استفاده شبانه پرهیز شود. به علت برهم زدن تمرکز در محیط های پرورشی و آموزشی، بهتر است از این ابزارها در محیط های یاد شده استفاده نشود. بازی های آنلاین بسیار خطرآفرین و غیرقابل کنترل هستند. از این رو، بازی ها را با نظارت والدین به صورت آفلاین بازی کنند و از اتصال اینترنت به دستگاه بازی خودداری شود. زمان استفاده از این ابزار باید محدود و مشخص باشد. فرزندان وقت خود را هدر ندهند و به استفاده از این ابزار اعتیاد پیدا نکنند. برنامه ها را با نظارت والدین نصب و استفاده کنند و از نرم افزارهای مخرّب و نامناسب استفاده نکنند؛ مانند نرم افزارهایی که می توان با آن کانال های ماهواره را دریافت کرد. به علت اشراف و مدیریت غرب بر فضای مجازی و خطر درز اطلاعات، اطلاعات شخصی و خصوصی خود را حتی در این ابزارها ذخیره نکنند. برای این کار باید از یک هارد اکسترنال مستقل از رایانه استفاده کرد. همچنین بنابر دلایل یاد شده، استفاده از حافظه های ابری فعلاً صحیح نیست. از شبکه های اجتماعی ایرانی سالم مانند افسران استفاده کنند. استفاده از پالایه شکن ممنوع است. از موسیقی های مجاز و متناسب با فرهنگ اسلامی ایرانی استفاده شود. فرزندان با این ابزار خلوت نکنند؛ بنابراین دستگاه باید در حضور والدین استفاده شود. استفاده از تبلت و. .. هنگام مهمانی رفتن و آمدن میهمان ممنوع است. استفاده از رمز عبور برای تلفن، تبلت، رایانه و. .. در خارج از خانه، عاقلانه است اما در خانه هیچ توجیهی برای این کار وجود ندارد. در صورت صلاحدید والدین برای داشتن رمز عبور، آن رمز در اختیار والدین قرار گیرد. داشتن پَروَنجا (فایل) و پوشه مخفی در دستگاه های ارتباطی ممنوع است. استفاده از این ابزارها و روش های نوین ارتباطی نباید موجب افت تحصیلی شود. در این صورت محدودیت های بیش تری اعمال شود و در صورت مؤثرنبودن محدودیت ها، این ابزار در اختیار فرزندان قرار نگیرد. مالکیت ابزارها با والدین باشد و نه فرزندان. مثلاً مالکیت تلفن همراه و یا تبلت از آن والدین است و آن ها به فرزندان خود اجازه استفاده از آن را می دهند؛ همان گونه که مالکیت آسمان ها و زمین از آن خداست و او اجازه تصرف را به ما داده است. اگر مالکیت با والدین باشد، مدیریت بر استفاده از آن بسیار آسان تر از زمانی خواهد بود که مالکیت با فرزندان باشد.

2.اصل مسؤولیت پذیری

مسؤولیت پذیری والدین

برای داشتن رسانه سالم در خانواده، حاکمیت باید شرایط مطلوبی را برای خانواده ها مهیا سازد که موارد مربوط به آن ذکر گردید. آن چه مسلم است در حال حاضر کشورمان با شرایط مطلوب رسانه ای بخصوص رسانه های دیجیتال فاصله فراوانی دارد. اما تعلل برخی مسؤولان در سالم سازی فضای رسانه های دیجیتال کشور موجب نمی شود والدین درباره مساله مهمی چون رسانه های دیجیتال از خود سلب مسؤولیت کنند. بنابر آیه شریفه «یأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَکمُ وَ أَهْلِیکم نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الحِجَارَه؛[8] ای کسانی که ایمان آورده اید! خود و خانواده تان را از آتشی که هیزم آن مردم و سنگ ها هستند نگه دارید» پدر خانواده مسؤول سالم سازی فضای معنوی و مادی خانواده است و رسانه های دیجیتال از این مقوله مستثنا نیستند. سراسر نامه 31 نهج البلاغه که خطاب آن به امام حسن علیه السلام است، بیان گر حسّ مسؤولیت پذیری امام علی علیه السلام در برابر فرزند برومندشان است. به همین علت، والدین به ویژه پدر خانواده باید توجه خاصی را به رسانه های دیجیتال مبذول دارند.

مسؤولیت پذیری فرزندان

از سوی دیگر فرزندان نیز باید مسؤولیت پذیرتربیت شوند تا بتوانند مسؤولیت های خطیر آینده را به عهده بگیرند. والدین باید با به کارگیری روش های مناسب تربیتی، فرزندانی مسؤولیت پذیر بار بیاورند. اگر فرزندان، مسؤولیت های کوچک را در کودکی به عهده بگیرند، می توانند در دوران نوجوانی و جوانی در قبال خود، خانواده، جامعه و خداوند متعال مسؤولیت پذیر باشند. پیامبر بزرگوار اسلام(ص) می فرماید: «الْوَلَدُ سَیدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ وَزِیرٌ سَبْعَ سِنِین فَإِنْ رَضِیتَ خَلَائِقَ هُلِ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ إِلَّا فَاضْرِبْ عَلَی جَنْبِهِ فَقَدْ أَعْذَرْتَ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی[9] فرزند تا هفت سال حاکم است (یعنی آزاد) و تا هفت سال بنده است (باید کاملاً تحت تربیت و تابع والدین خود باشد و مسؤولیت هایی را از جانب آن ها بپذیرد)، و هفت ساله سوم وزیر است (باید مورد مشورت قرار گیرد) اگر در 21 سالگی اخلاقش رضایت بخش شد، که بهتر، وگرنه به او بزن که در نزد خدا معذوری.». اگر فرزند مسؤولیت های هرچند کوچک را در هفت ساله دوم پذیرفت، می تواند در هفت سال سوم در مقام مشورت قرار بگیرد که مسؤولیت بزرگ تری است؛ و الا فرزندان تبدیل به افرادی می شوند که نمی توانندمسؤولیت های ریز و درشت فردی و اجتماعی را بپذیرند و یا به خوبی از عهده آن برآیند.

3.اصل آموزش و آگاه سازی

از دیگر اصول مهم مربوط به مدیریت رسانه در خانواده ها، آموزش و آگاه سازی است. آموزش و آگاه سازی اصل بسیار مهمی در زندگی به شمار می آید، تا جایی که در قرآن از آن به راه نجات خانواده از آتش تعبیر شده است. امام صادق علیه السلام می فرماید: «لمّا نَزَل تْهذه الآیه: [یا أیها الّذینَ آمَنوا قُوا أنفسَکم و أهلیکم نارا] قالَ النّاسُ: یا رسول اللّه! کیفَ نَقِی أنفسَنا وَ أهلِینا؟ قالَ: اعمَلُوا الخیرَ و ذَکروا بهِ أهْلِیکم فأدِّبُوهُ معلی طاعه اللّه؛ چون آیه (ای کسانی که ایمان آورده اید! خود و خانواده خود را از آتش نگه دارید) نازل شد، مردم گفتند: یا رسول الله! چگونه خود و خانواده مان را حفظ کنیم؟ فرمود: عمل خیر انجام دهید و آن را به خانواده خود نیز یادآوری کنید و برپایه فرمان برداری از خدا پرورش شان دهید.»

آگاهی های مورد نیاز والدین

والدین باید نسبت به کارکردها، آسیب ها، فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی اطلاعات لازم را جمع آوری و مطالب مفید آن را به فرزندان، دوستان، اقوام و نزدیکان خود منتقل کنند.

الف) آشنایی با آداب، رسوم و فرهنگ اصیل اسلامی- ایرانی؛

ب) آشنایی با روش های تربیتی صحیح در اسلام؛

ج) آگاهی های رسانه ای؛

والدین باید در مورد رسانه های دیجیتال، آگاهی های لازم را داشته باشند که در ذیل به آن اشاره می شود: چیستی رسانه های دیجیتال (پَروَنجا شبکه عنکبوتی به پیوست است) کارکردهای رسانه های دیجیتال (پَروَنجا متنی به پیوست است) مالکان و گردانندگان رسانه های دیجیتال (مطالعه مطالب سایت www.nsainfo.ir) بایدها و نبایدهای رسانه های دیجیتال (به معنای آشنایی با آسیب های رسانه و پالایش محتوای آن و حذف موارد نادرست از مصرف رسانه ای خانواده که در اصل مدیریت بیان می شود) شبهات مربوط به رسانه و فضای مجازی (به علت اهمیت بسیار زیاد شبهات رسانه، این شبهات به همراه پاسخ های آن ها در فصل جداگانه ای خواهد آمد) شناخت فرهنگ های معارض با فرهنگ اسلامی- ایرانی و اهداف آن: بهتر است والدین آشنایی اجمالی با فرهنگ های معارض داشته باشند تا بتوانند خط سیر آن را در فیلم، پویانمایی، بازی، شبکه های اجتماعی، موتورهای جستجو و. .. پیدا کرده و کاملاً آگاهانه با آن مواجه شوند.[10] شناخت متخصصان دلسوز و آگاه رسانه های نوظهور: والدین نمی توانند تمام ابعاد رسانه ای را شناسایی کرده، به صورت مطلوب با آن مواجه شوند. از این رو باید با متخصصان این فن مشورت کنند. امام علی علیه السلام می فرماید: «مَنِ استَبَدَّ برأیهِ هَلَک، و مَن شاوَرَ الرِّجالَ شارَکها فی عقول ها[11]هر که خودرأیی کند نابود شود و هر که با متخصص مشورت کند، در خردهای شان شریک گردد.» اما نکته مهم، شناخت متخصص دلسوز رسانه ای است که فهم خوبی از رسانه های نوین دارد. مطالعه دیدگاه های مقام معظم رهبری،[12] شهید آوینی،[13] پروفسور حمید مولانا، پروفسور هربرت شیلر[14] و جمعی از اندیشمندان این حوزه می تواند والدین را در فرهنگ سازی رسانه ای یاری رساند. جالب است که حتی مطالعه آثار جوزف نای[15] به عنوان فردی که در اتاق جنگ نرم آمریکا حضور مؤثری دارد و دیدگاه های گوناگونی درباره جنگ نرم علیه کشورمان بیان می کند نیز می تواند روشن و تأیید کننده آرای اندیشمندان دلسوز رسانه های نوظهور باشد.

روش های کسب آگاهی درباره فضای مجازی

یکی از راه کارهای کسب اطلاعات، تجربه های شخصی است. به عبارت دیگر، والدین خودشان این فضا را تجربه کنند و با فرصت ها و تهدیدهای آن آشنا شوند و آن گاه دیگران را نیز آگاه سازند. با توجه به وقت اندک خانواده ها و خطرهای فراوان موجود در این فضا حتی برای والدین، توصیه می شود از تجربه های اساتید و کارشناسان این فضا استفاده شود و اطلاعات مورد نیاز را با مشورت ایشان به دست آورند. امام علی علیه السلام در حدیثی زیبا می فرماید: «أَی بُنَی إِنِّی وَ إِنْ لَمْ أَکنْ عُمِّرْتُ عُمُرَ مَنْ کانَ قَبْلِی فَقَدْنَظَرْتُ فِی أَعْمَالِهِمْ وَ فَکرْتُ فِی أَخْبَارِهِمْ وَ سِرْتُ فِی آثَارِهِمْ حَتَّی عُدْتُک أَحَدِهِمْ بَلْ کأَنِّی بِمَا انْتَهَی إِلَی مِنْ أُمُورِهِمْ قَدْعُمِّرْتُ مَعَ أَوَّلِهِمْ إِلَی آخِرِهِم[16]ای نونهالم! هرچند من (ایام) عمر آنان را که پیش از من بوده اند درنیافتم ولی در کردارشان نگریستم و در گزارش اخبارشان اندیشیدم و در آثارشان گشتم تا همچون یکی از آنان شدم و حتّی به مدد آن چه از کارهای ایشان به من رسیده، چنان شدم که گویی عمری از آغاز تا پایان با آنان به سر برده ام». بنابر این والدین می توانند با مطالعه آثار در خور توجه و قابل اعتماد، اطلاعات مطلوبی را در این زمینه به دست آورند.

در چه زمانی باید آگاهی های رسانه ای را کسب کرد؟

آموزش و آگاه سازی باید در زمانی صورت گیرد که فرزند به مسائل نامناسب مبتلا نشده و آلودگی های فضای مجازی روح و جسم او را تسخیر نکرده باشد؛ بخصوص پیش از این که به وسیله افکار باطل مانند مطالب غیراخلاقی و شبهات فراوان اعتقادی که از طریق رسانه ها فرستاده می شود، ذهن او دچار تشویش شده و احساسات و رفتارش به کنترل فضای مجازی درآید. امام صادق علیه السلام می فرماید: «بادِروا أحداثَکم بِالحَدیثِ قَبلَ أنتَ سبِقَکم إلَیهِ مُالمُرْجِئه[17]نوجوانان خود را، پیش از آن که افکار مخالفان به سراغ شان روند، حدیث بیاموزید.» اهمیت آگاه سازی فرزندان و پاسخ به شبهاتشان چنان است که امام علی علیه السلام در وصیت خویش به فرزند برومندشان امام حسن علیه السلام آن را مقدّم بر آموزش قرآن، تفسیر، شریعت و احکام اسلامی می داند. ایشان در ابتدای وصیتشان می فرماید: «وَ أَنْ أَبْتَدِئَکَ بِتَعْلِیمِ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَأْوِیلِهِ وَ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ وَ أَحْکَامِهِ وَ حَلَالِهِ وَ حَرَامِهِ لَا أُجَاوِزُ ذَلِکَ بِکَ إِلَی غَیْرِهِ ثُمَّ أَشْفَقْتُ أَنْ یَلْتَبِسَ عَلَیْکَ مَا اخْتَلَفَ النَّاسُ فِیهِ مِنْ أَهْوَائِهِمْ وَ آرَائِهِمْ مِثْلَ الَّذِی الْتَبَسَ عَلَیْهِمْ فَکَانَ إِحْکَامُ ذَلِکَ عَلَی مَا کَرِهْتُ مِنْ تَنْبِیهِکَ لَهُ أَحَبَّ إِلَیَّ مِنْ إِسْلَامِکَ إِلَی أَمْرٍ لَا آمَنُ عَلَیْکَ بِهِ الْهَلَکَه وَ رَجَوْتُ أَنْ یُوَفِّقَکَ اللَّهُ فِیهِ لِرُشْدِکَ وَ أَنْ یَهْدِیَکَ لِقَصْدِکَ[18]و خواستم از تعلیم کتاب خدا و تأویل آیات قرآن و مقررات و احکام اسلام و حلال و حرام دین آغاز کنم و به سخن دیگر نپردازم، ولی از این نکته نگرانم که اشتباهاتی که هوا و هوس ها به بار آورده و موجب اختلاف میان مردم گشته، تو را نیز دامن گیر شود، از این رو با این که از تذکر این شبهه ها دل خوش نیستم (که ذهن صاف و بی آلایش ترا تیره و کدر کند) اما محکم کردن پایه (و روشن کردن موارد شبهه) بهتر از آن است که تو را به دست چیزی سپارم که از هلاکت در آن بر تو ایمن نیستم (تو را در ورطه بی خبری و بی اطلاعی رها کنم، با این که ممکن است هنگام برخورد با افکار و آرای گوناگون حق را نیابی و به گمراهی افتی) امیدوارم خدایت در این لغزش گاه ها توفیق هدایت عطا کند، و به راه راست هدایت فرماید» آگاهی هایی که لازم است والدین درباره فضای مجازی به دست آورند و به ترویج آن از طریق گفتگو در جلسات خانوادگی، میهمانی و حتی نوشتن کتاب، مقاله، نامه به مسؤولان و یا سخنرانی اقدام کنند، در سه محور خلاصه می شود:

4.اصل الگوسازی

الگوسازی از مهم ترین اصول کاربردی برای داشتن رسانه سالم در خانواده است. اصل الگوسازی در تمام مباحث تربیتی کاربرد دارد و استفاده از الگوها از بهترین راه کارهای اصلاح رفتار نادرست به سوی رفتارهای هنجار و مطلوب دینی است. آن چه باید خانواده ها در این باره بدان توجه کنند، عبارت است از:

بهترین منبع برای آشنایی با الگوهای آسمانی و انسان ساز، آموزه های سراسر نور قرآن کریم است که با بیان و توصیف زندگانی انبیا و اولیای الهی و دعوت انسان به تبعیت از آن ها، در اوج صلابت آدمی را تربیت و از خطرها حفظ می کند. زندگی پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) سرشار از مواردی است که نشان می دهد آن ها چقدر به وقت و گذران عمر اهمیت می دهند و از لحظه لحظه زندگی شان چگونه استفاده می کنند.[19] و یا این که در سیره عملی ایشان هرگز هدف (مثلاً تبلیغ دین)، وسیله (برای نمونه، استفاده از شبکه های اجتماعی صهیونیستی) را توجیه نمی کند. والدین با تهیه کتاب، نرم افزار، سخنرانی، مقاله و...در این باره، زمینه الگوبرداری از بهترین الگوهای آسمانی را برای فرزندان خود فراهم کرده اند؛ همان طور که قرآن کریم زندگی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را بهترین الگو معرفی می کند: «لَقَدْ کانَ لَکمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَه حَسَنَه لِمَنْ کانَ یرْجُوا اللَّهَ وَ الْیوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکرَ اللَّهَ کثیراً[20]به یقین، برای شما در [روش و رفتار] پیامبر خدا الگوی نیکویی است برای کسی که همواره به خدا و روز قیامت امید دارد؛ و خدا را بسیار یاد می کند.» والدین با رعایت موارد مندرج در این نوشتار، اصلاح مصرف رسانه ای و بهره مندی از فضای مجازی را از خودشان شروع کنند و در مرحله بعد از فرزندانشان بخواهند که از رسانه به صورت قانون مند استفاده کنند. بنابراین برای نمونه پیشنهاد می شود پدر خانواده تلفن همراه خود را شب هنگام و زمانی که در کنار خانواده است به کناری نهد و از اعضای خانواده بخواهد که آن ها نیز چنین کنند. وقتی والدین در محیط خانه بر تلفن همراه و یا رایانه خود رمز عبور نگذاشته باشند، می توانند از فرزندان نیز چنین عملی را انتظار داشته باشند. در واقع رفتار پدر و مادر باید به صورت الگوی صحیح در ذهن فرزندان، ترسیم و شیوه درست استفاده از فضای مجازی به شکل عملی به آنان آموزش داده شود.

بیان زندگی نامه دانشمندان مسلمان و افتخارآفرینان این مرز و بوم می تواند در جهت دهی فرزندان در استفاده بهینه از وقت بسیار تأثیرگذار باشد. ارائه زندگی نامه افرادی چون ابوریحان بیرونی، جابر بن حیان، پروفسور حسابی، شیخ صدوق، شیخ مفید و...در قالب های گوناگون، مفید است. شهدا به عنوان کسانی که با رنگ سرخ خونشان سند سعادت دنیوی و اخروی خود را امضا کردند، از بهترین الگوهای تربیتی برای نسل جدید به شمار می روند. در بین شهدا بسیارند کسانی که در عرصه علم و عمل موفقیت های زیادی را کسب کرده اند. شهید چمران، شهید آوینی، شهید احمدی روشن، شهید تهرانی مقدم و... از گل های سرسبد گلستان علم و عمل شهدا محسوب می شوند. والدین باید بتوانند این الگوهای آسمانی را به فرزندان خویش معرفی کنند.

5.اصل مدیریت

مدیریت در زندگی نقش مهمی دارد، همان طور که حضرت علی علیه السلام آن را جزء اصول مهم زندگی می داند: «قِوامُ العَیشِ حُسنُ التَّقدیرِ، و مِلاکهُ حُسنُ التَّدبیر[21]رکنِ زندگی، برنامه ریزی درست و پایه آن مدیریت صحیح است.» این اصل در رسانه نیز کاربرد دارد. برای داشتن رسانه مطلوب خانواده، بعد از کسب آگاهی های لازم در مورد رسانه، باید دانسته های خود را اجرا و استفاده از فضای مجازی را در خانه ها مدیریت کرد. به بیان دیگر، والدین پس از کسب آگاهی های لازم درباره فضای مجازی و اجرایی کردن آن در زندگی شخصی و خانوادگی(مدیریت رسانه)، ضمن سالم سازی فضای مجازی برای خانواده، زمینه های ترقی و تعالی را در خانواده به وجود می آورند.

پی نوشت ها