سرانجام پس از قریب به 13سال کشمکش میان مخالفان و موافقان طرح گردشگری در آشوراده، این طرح، پنجشنبه گذشته با حضور مقامات محلی در بندر ترکمن کلید خورد تا تنها بخش از سواحل ایرانی دریای خزر که از دخالت‌های غیرمسئولانه در امان مانده بود به مرکز گردشگری تبدیل شود.
به گزارش به نقل از همشهری ،طی همه این سال‌های نسبتا طولانی کارشناسان محیط‌زیست همواره نسبت به پیامدهای ناگوار گردشگری در این جزیره هشدار داده‌اند. جزیره آشوراده بخشی از پناهگاه حیات‌وحش میانکاله محسوب می‌شود که در سال1354 به‌عنوان ذخیرگاه زیست‌کره در فهرست یونسکو ثبت شده است. این جزیره دروازه ورودی هزاران پرنده مهاجری است که برای زمستانگذرانی در تالاب میانکاله فرود می‌آیند. علاوه براین، واقع شدن این جزیره در کنار خلیج گرگان اهمیت آن را دوچندان کرده است. خلیج گرگان یکی از مهم‌ترین بسترهای تخم‌ریزی ماهیان خاویاری خزر است؛ برهمین اساس کارشناسان می‌گویند که واگذاری آشوراده و تبدیل آن به قطب گردشگری خطای بزرگی است که خسارات جبران‌ناپذیری در پی دارد.
آشوراده واگذار نمی‌شود
مدیرکل محیط‌زیست استان گلستان با اعلام اینکه پنجشنبه گذشته کلنگ احداث اجرای طرح گردشگری در آشوراده در بخشی از ساحل بندر ترکمن به زمین زده شد، به همشهری گفت که قرار است هتل و سازه‌های سنگین گردشگری در بندر ترکمن ساخته شود و تنها در 22هکتار از عرصه‌های جزیره آشوراده سازه‌های سبک گردشگری سازگار با زیست‌بوم احداث شود.
آنطور که امیر عبدوس می‌گوید: قرار نیست حتی یک سانتی‌متر از آشوراده به فرد حقیقی یا حقوقی واگذار شود بلکه آنچه قرار است در این جزیره که بخشی از زیست‌کره شبه‌جزیره میانکاله محسوب می‌شود، اجرا شود طرحی منطبق با طرح مدیریت منطقه است؛ انگار که خود سازمان محیط‌زیست می‌خواهد این طرح را عملیاتی کند با این توضیح که طبق «ماده88 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت» می‌تواند از مشارکت بخش خصوصی استفاده کند؛ یعنی به جای اینکه سازمان هزینه کند، بخش خصوصی طرح را اجرا می‌کند و به جای هزینه به‌صورت محدود از این طرح منتفع می‌شود و بعد از زمان معین کل سازه‌ها به سازمان محیط‌زیست تحویل داده می‌شود.
مدیرکل محیط‌زیست استان گلستان تصریح کرد: براساس این ماده قانون، اولویت مشارکت با بخش خصوصی است و بر این اساس، ابتدا نهادهای عمومی غیردولتی و شرکت تعاونی کارکنان دستگاه‌ها در اولویت قرار دارند و اگر اینها نبودند، سازمان می‌تواند فراخوان عمومی بگذارد اما از آنجا که می‌خواستیم درگیر بخش خصوصی نشویم، سازمان همیاری شهرداری‌ها از طرف استانداری گلستان به‌عنوان متولی این طرح تعیین و فرایند ارزیابی طرح طی 4سال انجام شد و به تصویب رسید.
به گفته وی، در این فرایند 4ساله، تلاش شد طرح تا حد امکان کوچک‌تر شود و سازه‌های گردشگری منطبق با الگوهای طبیعت‌گردی در مناطق حفاظت‌شده و زیست‌کره طراحی شود. ظرفیت برد هم که توسط سازمان محیط‌زیست محاسبه شده مبنای طراحی قرار گرفت و مقرر شد این طرح با ظرفیت روزانه ورود 500گردشگر به اجرا درآید. عرصه‌ای که برای اجرای طرح درنظر گرفته شد، درمجموع 22هکتار تعیین شد که سطح اشغال آن بسیار کم و محدود است و بیشتر این عرصه روباز خواهد بود. در واقع فضاهای مسقف مرتبط با گردشگری کمتر از 7درصد این عرصه 22هکتاری را به‌خود اختصاص می‌دهد و سازه‌هایی در این عرصه بنا می‌شود که بتواند گردشگری را که وارد جزیره می‌شود، مدیریت کند.
اخذ تضمین برای پیشگیری از خسارات احتمالی
عبدوس تأکید کرد: برای پیشگیری از هرگونه خسارت احتمالی به طبیعت بکر آشوراده، تضمین‌های متعددی از متولی طرح اخذ شد که درصورت اهمال در ضوابط تعیین‌شده از سوی سازمان، سازمان این تضمین‌ها را به نفع خود اخذ می‌کند و پروژه متوقف می‌شود.
وی با اعلام اینکه اجرای این طرح به نفع سازمان محیط‌زیست است، گفت: از سال85 سازمان محیط‌زیست قراردادهایی با مهندسین مشاور و دانشگاه‌ها برای هر منطقه منعقد کرد تا طرح مدیریت برای این مناطق تهیه شود. این طرح‌ها با این هدف تهیه شد که سازمان دیواری اطراف مناطق حفاظت‌شده احداث نکند بلکه با اجرای طرح مدیریتی، با مشارکت مردم، این مناطق حفظ شود و مردم، از این مناطق بهره‌مند شوند. مدیرکل محیط‌زیست گلستان یادآورشد: براساس ضوابط اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (ای‌یو‌سی‌ان) و یونسکو بخشی از مناطق چهارگانه حفاظت‌شده باید به‌عنوان زون تفرجی درنظر گرفته شود و اگر سازمان این کار را نکند، ناگزیر به اجرای همان حفاظت سنتی است که باعث قهقهرا در حفاظت از این مناطق شده است. عبدوس می‌گوید: اگر آنچه در آشوراده قرار است عملیاتی شود منطبق با مدل بین‌المللی باشد که هست، در کشور ما تجربه جدیدی خواهد بود که می‌تواند جوامع بومی را از منافعی که در این مناطق وجود دارد، بهره‌مند کند و در نتیجه ضمن بستر‌سازی برای مشارکت مردم بومی، آنها را به حفاظت از این مناطق ترغیب کند. بر این اساس اگر ما موفق بشویم این تجربه را در آشوراده با موفقیت پشت سربگذاریم و مدیران آینده هم با همین رویکرد، پروژه را مدیریت کنند و اجازه ندهند طرح گردشگری از ریل خود خارج شود و به قراردادها و شرایط مندرج در قراردادها و ضوابط پایبند باشند، اجرای طرح گردشگری در آشوراده می‌تواند حفاظت از منطقه زیست‌کره میانکاله را تضمین کند.
انتقادهایی که شنیده نشد
طرح گردشگری در آشوراده ماجرای پر‌فراز‌و‌نشیبی را تا‌کنون طی کرده است. این طرح نخستین‌بار اواخر دولت هشتم و زمانی که معصومه ابتکار ریاست سازمان محیط‌زیست را برعهده داشت، مطرح شد و مهر تأیید ابتکار ذیل آن نقش بست اما با اتمام دولت هشتم و رفتن ابتکار از سازمان حفاظت محیط‌زیست اجرای این طرح مسکوت ماند. قرار بود 380هکتار از عرصه‌های جزیره آشوراده برای اجرای این طرح به مجری خصوصی واگذار شود. پس از آن، با روی کار آمدن دولت نهم فاطمه واعظ جوادی بی‌هیچ پیشینه محیط‌زیستی بر مسند ریاست سازمان حفاظت محیط‌زیست تکیه زد. باوجود این، وقتی کارشناسان مشفق نسبت به پیامدهای اجرای طرح گردشگری در آشوراده هشدار دادند، با این طرح مخالفت کرد و با پیگیری از طریق مراجع قضایی و سازمان بازرسی کل کشور، این طرح غیرقانونی اعلام شد. آشوراده ولی برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر از آن بود که بتوانند به‌سادگی از آن دل بکنند، از همین رو با رفتن جوادی از سازمان محیط‌زیست، محمدجواد محمدی‌زاده که به جای وی منصوب شده بود، در سال 90(در دولت دهم) برخلاف واعظ جوادی با اجرای طرح گردشگری در آشوراده موافقت کرد.
این‌بار هم اجرای این طرح با مخالفت شدید کارشناسان منتقد محیط‌زیست و فشار رسانه‌ها، ناکام ماند. در آن زمان معصومه ابتکار که در شورای شهر تهران ریاست کمیته محیط‌زیست را برعهده داشت، از منتقدان و مخالفان جدی این طرح بود. سرانجام عمر دولت دهم به پایان رسید و با آغاز دولت یازدهم، معصومه ابتکار با حمایت فعالان محیط‌زیست بار دیگر به ریاست سازمان حفاظت محیط‌زیست منصوب شد. فعالان محیط‌زیست و کارشناسان حالا از او انتظارات بیشتری داشتند. آنها که در روز معارفه ابتکار با دست‌زدن‌های پیاپی فریاد شادی سر داده بودند، هرگز تصور نمی‌کردند که او با طرحی موافقت کند که هیچ کارشناس محیط‌زیستی آن را تأیید نمی‌کند. اما ابتکار که عنوان قهرمان زمین را یدک می‌کشید، آذرماه93 برخلاف انتظار کارشناسان و دلسوزان محیط‌زیست، نه‌تنها با اجرای طرح گردشگری در آشوراده موافقت کرد که در جمع خبرنگاران با دفاع تمام‌قد از این طرح به صراحت اعلام کرد که از ظرفیت تمام مناطق حفاظت‌شده برای اجرای طرح‌های گردشگری استفاده خواهد کرد.
این موضعگیری دور از انتظار ابتکار واکنش‌های زیادی را برانگیخت تا آنجا که مجید مخدوم، استاد دانشگاه، که از او با عنوان پدر دانش ارزیابی محیط‌زیستی ایران نام برده می‌شود، در یک برنامه تلویزیونی طرح گردشگری آشوراده را مردود اعلام کرد و با تأکید بر اینکه اجرای این طرح هیچ توجیهی ندارد، خواستار لغو آن شد. همزمان اسماعیل کهرم، استاد حیات وحش و پرنده‌شناس هم که در آن زمان سمت مشاور ابتکار را برعهده داشت، ضمن مخالفت جدی با اجرای طرح گردشگری در آشوراده به صراحت اعلام کرد که این طرح به نابودی پناهگاه حیات وحش میانکاله منجر می‌شود.
بسیاری از چهره‌های دانشگاهی دیگر ازجمله حسین آخانی، گیاهشناس و استاد دانشگاه تهران هم سال 95 و هنگام دریافت جایزه ملی محیط‌زیست از دست رئیس‌جمهور، از رئیس‌جمهور خواست تا مانع از اجرای این طرح شود. اما به‌رغم مخالفت مشفقان محیط‌زیست این طرح با دفاع ابتکار در دستور کار قرار گرفت تا براساس تفاهمنامه‌ای که به امضای مسئولان سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری و سازمان محیط‌زیست رسید، جزیره آشوراده با مسئولیت سازمان میراث فرهنگی به قطب گردشگری تبدیل شود.
24خردادماه 96 اسماعیل مهاجر، مدیرکل وقت محیط‌زیست استان گلستان از تأیید طرح گردشگری در کمیته ارزیابی تبصره2 استان گلستان خبر داد و گفت که این طرح به‌زودی وارد فاز اجرایی می‌شود. 10روز بعد (سوم مردادماه96) اسحاق جهانگیری، معاون‌اول رئیس‌جمهور در نشست با استاندار و مجمع نمایندگان مجلس استان گلستان برای دومین‌بار بر اجرای طرح گردشگری در آشوراده تأکید کرد و گفت: این جزیره باید با رعایت مسائل زیست‌محیطی به یکی از مناطق گردشگری کشور تبدیل شود. حالا مدیر کل محیط زیست گلستان می‌گویدقرار است طرح گردشگری درآشورا ده منطبق با معیارها و استانداردهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و یونسکو عملیاتی شود.
