دکتر مینا عبدالهی؛ متخصص تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر محسن صدیقیان، متخصص تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران
بسیاری از افراد ویلچر نشین اعم از پیر و جوان بدلیل افزایش وزن خواهان کاهش وزن هستند.
کاهش وزن یک برنامه جامعی است که نیاز مند تغذیه درمانی و فعالیت فیزیکی می‌باشد. افردی که بر روی ویلچر می‌نشینند مانند افراد دیگر قادر به انجام فعالیت فیزیکی نبوده و محدودیت حرکت دارند.
ولی باز هم راه‌هایی برای کاهش وزن در این افراد وجود دارد اما باید توجه داشته باشند که برای رسیدن به این هدف درمقایسه با سایرین باید تلاش بیشتری کنند.
بیشتر افراد ویلچر نشین بیش از نیاز خود کالری دریافت می‌کنند و این موضوع منجر به افزایش شیوع چاقی در آنها می‌شود.
از طرف دیگر در این افراد پس از مدتی ماهیچه‌های پاها تحلیل رفته و این امر خود نیاز به دریافت کالری را کاهش می‌دهد.
هدف کاهش وزن نیم کیلو تا نهایتاً 1 کیلوگرم در هفته بسته به شرایط فرد می‌باشد.
کالری مورد نیاز
یک رژیم متعادل و سرشار از مواد مغذی و همچنین فعالیت فیزیکی مناسب به شما کمک خواهد کرد که به وزن ایده آل برسید.
میانگین انرژی مورد نیاز برای یک مرد 2500 کالری و برای یک زن 2000 کالری می‌باشد اما این مقادیر درافرادی که بر روی ویلچر می‌نشینند قاعدتاً کمتر از این مقادیرخواهد بود.
متخصص تغذیه به شما کمک می‌کند تا میزان کالری مورد نیاز روزانه خود را محاسبه کنید.
برای رسیدن به این هدف چندین مرحله پیش رو خواهید داشت که در ادامه بیان شده‌اند.
مرحله اول
کاهش کالری دریافتی از طریق مصرف غذاهای کم چرب بجای غذاهای فرآوری شده و پرکالری و پرچرب. کاهش دریافت 500 کالری روزانه موجب کاهش وزن نیم کیلوگرم در هفته می‌شود.
هر نیم کیلو چربی 3500 کیلوکالری است لذا برای کاهش وزن یا باید کالری کمتر دریافت کنید و یا بسوزانید.
از آنجا که یک گرم چربی در مقایسه با کربوهیدرات و پروتئین کالری کمتری دارد، با کاهش دریافت چربی کالری کمتری نیز دریافت خواهید کرد.
افزایش مصرف میوه جات و سبزیجات و کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده به کاهش وزن شما کمک خواهد کرد.
خوردن غذاها و سبزیجاتی که محتوای آب بالایی دارند نظیر کاهو، هویج و... سبب احساس پری معده و سیری شما می‌گردد بدون اینکه مقادیر زیادی غذا مصرف کرده باشید.
مرحله دوم
انتخاب آب به جای آب میوه‌ها و نوشابه‌ها. شما می‌توانید روزانه 2 لیوان شیر کم چرب مصرف کنید. چراکه سرشار از کلسیم بوده و برای سلامت استخوان‌ها مورد نیاز است.
سعی کنید هر کجا که می‌روید یک بطری آب همراه داشته باشید. این کار باعث می‌شود که همواره هیدراته بمانید و نیازی به خوردن نوشیدنی‌های کالری دار و نوشابه یا آبمیوه نداشته باشید.
دریافت مایعات به مقدار کافی در جلوگیری از عفونت‌های ادراری و پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه مهم است.
همچنین مصرف کافی آب و مایعات به جلوگیری از یبوست کمک خواهد کرد. یبوست یکی از مشکلات رایج در این گروه از افراد می‌باشد.
اشخاص فلج به علت کاهش حرکت، درگیری اعصاب، کاهش قدرت کشش عضلات و در نتیجه تغییر و کاهش تونوسیته و حرکات روده، دچار یبوست می‌گردند.
برای پیشگیری از یبوست توصیه‌هایی وجود دارد که عبارتند از:
دریافت مایعات فراوان در حدود 3-2 لیتر در روز؛ اجابت مزاج منظم که برای تحریک آن استفاده از آب ولرم و یا فشار بر شکم می‌تواند مفید باشد.
در موارد حاد استفاده از ملین‌ها می‌تواند کمک کننده باشد ولیکن نباید بطور روتین مورد استفاده قرار بگیرند؛ مصرف آلو و انجیر بسیار مؤثر است؛ مصرف مقدار کافی فیبر و منابع آنها که عبارتند از سبزیجات و میوه‌هایی مانند سیب، هویج، مرکبات و غلات کامل و در نهایت فعالیت فیزیکی منظم که به آن اشاره خواهیم کرد.
انواع مختلفی از فعالیت فیزیکی وجود دارند و هدف افزایش ضربان قلب و فعال بودن است و شدت ورزش باید به‌گونه‌ای باشد که فرد قادر باشد بطور معمولی صحبت کرده اما نتواند آواز بخواند. برخی از انواع ورزش‌هایی که می‌توان به آنها اشاره کرد عبارتند ازشنا، دوی سرعت با ویلچر و ورزش‌هایی که بر روی صندلی چرخدار انجام می‌شوند مانند والیبال، بسکتبال یا بدمینتون و یا فعالیت ورزشی کششی جهت تقویت عضلات مثلاً بلند کردن وزنه یا دمبل.
جمع بندی توصیه‌ها
* وزن خود را چک کنید.
* میزان انرژی مورد نیاز خود را محاسبه کنید.
* مصرف میوه و سبزیجات یا بعبارتی دریافت روزانه 5 واحد میوه و سبزی از انواع مختلف با تاکید بر مصرف سبزیجات را به یاد داشته باشید.
* مصرف غلات کامل بجای قندهای ساده که مثال ساده آن استفاده از نان‌های جو یا سنگک بجای انواع نان‌های باگت یا لواش می‌باشد.
* مصرف مرغ و ماهی و یا تخم مرغ بعنوان منبع پروتئین بجای گوشت قرمز، سوسیس، کالباس و انواع غذاهای فرآوری شده
* دریافت روزانه 3-2 واحد لبنیات نظیر شیر کم چرب یا سایر مواد لبنی
* نوشیدن آب و مایعات کافی
* فعالیت فیزیکی منظم در حد امکان
مرحله سوم
بدون تحرک نمانید. از خانه بیرون بروید و به هرکجا که دوست دارید بروید و اینگونه فعالیت خود را حفظ کنید.
در واقع شما با حرکت چرخ‌های خود کالری می‌سوزانید. بجای اینکه از سایرین بخواهید شما را مثلاً به فروشگاه ببرند سعی کنید خودتان بروید و خرید کنید.
حرکت ویلچر توسط خودتان باعث بکارگیری عضلات بازوها و سوختن کالری می‌شود.
فعالیت فیزیکی جهت حفظ سلامت قلب و عروق و جلوگیری از تحلیل ماهیچه‌ها و حفظ قدرت بدنی لازم هستند.
برنامه‌های آموزشی تحرک برای افرادی که بر روی ویلچر می‌نشینند را تهیه کرده و به آنها عمل کنید. انواعی از فعالیت‌های مختلف برای این افراد وجود دارد که براحتی قابل تهیه و انجام هستند.
مهم این است که شما برای انجام آنها تلاش کرده و بدین گونه کالری اضافی می‌سوزانید.
فعالیت‌های ورزشی هوازی که ضربان قلب را افزایش داده و سبب تعریق بدن می‌شود و فعالیت‌های ورزشی جهت تقویت عضلات به صورت منظم برای این گروه از افراد به اندازه سایرین در حفظ سلامتی اهمیت دارد.
فعال بودن برای این گروه بسیار مهم و حیاتی است. صندلی چرخدار انجام فعالیت فیزیکی را به کاری دشوار تبدیل می‌کند.
استفاده از صندلی چرخدار برای انجام حرکات خاص یا به جلو راندن آن می‌تواند کشش خاصی بر عضلات بالاتنه وارد کرده و خطر کشیدگی یا سایر آسیب‌ها را افزایش دهد.
فعالیت‌های ورزشی برای تقویت عضلات می‌تواند در مدیریت صندلی چرخدار در طول روز به شما کمک کرده و این آسیب‌ها را کاهش دهد.
متخصصان سلامت توصیه می‌کنند که بزرگسالان در طول هفته 150 دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط و 1 یا 2 روز در هفته فعالیت‌های تقویت عضلات و کششی انجام دهند.
حتی افزایش اندکی، در فعالیت فیزیکی فواید بسیاری به همراه خواهد داشت.
در صورتی که عادت به انجام فعالیت ورزشی ندارید یا مدت‌های مدیدی است که ورزش نکرده‌اید، هدف اولیه انجام ورزش به میزان 10 دقیقه و افزایش تدریجی آن به 20 دقیقه می‌باشد.
