عزم جدی در جلوگیری از خام فروشی نفت نیست/نه به صادرات فرآورده‌های نفتی در عین نیازمندی

اقتصادآنلاین-مریم علیزاده؛ درحالی گزارش ها حاکی از افت صادرات فرآورده های نفتی از سال 94 تا کنون است که به اذعان آمار و گزارش های جهانی، کشورها همسایه ما در سال‌های اخیر بیشترین واردات فرآورده های نفتی را به ثبت رسانده اند. از سویی دیگر یکی از تاکیدات مقام معظم رهبری، جلوگیری از خام فروشی نفت و خودکفایی در تکمیل زنجیره ارزش فرآورده های نفتی با ارزش افزوده بالاست.

این در حالی است که وزیر نفت در نشست خبری اخیر خود با انتقاد از موضوع صادرات فرآورده‌های نفتی به‌جای نفت خام ، گفت: «عده‌ای به‌سادگی می‌گویند صادرات فرآورده ساده‌تر از نفت خام است و معلوم نیست با چه توجیهی این مطالب را مطرح می‌کنند. در حال حاضر صادرات فرآورده های نفتی سخت تر از صادرات نفت خام است.»

از سویی دیگر اما مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی که پیرامون طرح «افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» منتشر کرده به تفاوت نفت خام و فرآورده‌های پتروپالایشی در تجارت و تحریم پذیری پرداخته است. این نهاد پژوهشی در گزارش خود به این موضوع اشاره کرده است که با توجه به صادرات نفت خام که در محموله‌های بسیار بزرگ (بعضاً 2 تا 3 میلیون بشکه) صورت می‌گیرد، این امکان برای آمریکا به وجود می‌آید که نفت‌کش‌های حامل نفت ایران را مورد رصد قرار دهد، این در حالی است که با فرآورش نفت خام و تبدیل آن به زنجیره متنوعی از فرآورده‌های نفتی، صادرات بخش زیادی از فرآورده‌ها از طریق خودروهای سنگین، خط لوله و نهایتاً کشتی‌های کوچک به کشورهای همسایه انجام می شود و رصد محموله‌ها بسیار دشوارتر خواهد بود.

در مجموع می توان به این نتیجه رسید که باتوجه به شواهد صادرات فرآورده های نفتی نه تنها سخت تر از صادرات نفت خام نیست که بلکه می تواند در شرایط خاص جایگزین صادرات نفت خام هم باشد. اما این موضوع نیاز به بازنگری جدی در خصوص سرمایه گذاری در صنایع پایین دستی نفت دارد.

پیرامون این موضوع علی گلمرادی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: یکی از مشکلات بسیار اساسی در حوزه انرژی و نفت این است که یک اراده قوی و برنامه مدون قابل اجرا در بحث ارتقای زنجیره ارزش صنایع پایین دست نفت وجود ندارد. وی همچنین افزود: در رابطه با مسله انرژی ، نفت و برون رفت از برنامه های خام فروشی و استقرار در جایگاه ایجاد ارزش افزوده عزم جدی در دولت و مجلس نیست. باتوجه به شرایط خاص کنونی که ما را با مشکلاتی در اداره امور کشور دچار خواهد کرد لزوم بهره مندی از تکمیل زنجیره ارزش صنایع پتروپالایشی بسیار ملموس است. از این رو وضع موجود حامل این پیام است که پیش از این باید چاره اندیشی می کردیم و واقعا کوتاهی شده است.

وی معتقد است که هم مجلس و هم دولت در این کوتاهی مقصرند. مجلس در جایگاه سیاست گذاری باید بداند که وضع کشور ما شرایط خاص است و برنامه های تدوین شده همه جانبه بوده و دوراندیش باشیم. از سویی دیگر دولت هم به عنوان متولی امر باید  دغدغه ها ونگرانی ها را با بهره گیری از ظرفیت مجلس مرتفع کند. بنابراین دولت و مجلس در پیدایش این وضعیت نامطلوب در حوزه انرژی مقصرند. 

به گفته گلمرادی مجلس می تواند در جایگاه نظارتی به دولت متناسب با شرایط فشار بیاورد و از وزارت نفت بخواهیم برای پایان خام فروشی برنامه مدون بدهد. همچنین دولت باید باتوجه به اینکه اداره کشور را برعهده دارد باید بعنوان متولی بیشترین بهره گیری را از این ذخایر زیرزمینی داشته باشد و تا جایی که امکان دارد از خام فروشی پرهیز شود که به گفته عضو کمیسیون اترژی این وضعیت در حال حاضر موجود نیست. یکی از علت هایی که در این چند سال نه تنها با رشد صادرات فرآورده های نفتی روبرو نبوده بلکه با افت مواجه هستیم، نبود برنامه‌های بلندمدت و اهمیت قایل نشدن برای حوزه سرمایه گذاری در حوزه پایین دست نفت خام  از جمله بنکرینگ است.

وی همچنین تاکید کرد راه اندازی فاز سوم پالایشگاه خلیج فارس نیز با اجبار و فشار به نتیجه رسید که اگر این الزام نبود ما با شرایط تحریمی کنونی مجبور به واردات بنزین بودیم. به گفته این نماینده مجلس درشرایط عادی، ضروریات کشور را به درستی نمی بینیم و هر زمان که ناچار می شویم حرکت می کنیم. به نحوی می توان گفت هیچ آینده نگری در صنعت نفت وجود ندارد و ما تنها به گذران حال می اندیشیم.