آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع موضوع دیروز و امروز کشورمان نیست. ایران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، یکی از حادثه‌خیزترین کشورها در حوزه آتش‌سوزی جنگل‌هاست؛ به‌طوری‌که سالانه هزاران هکتار از درختان و گیاهان سرزمین‌مان طعمه حریق می‌شوند.
به گزارش به نقل از روزنامه صبح نو ،آنچه بیش از هرچیز به آتش جنگل‌ها دامن می‌زند، عوامل انسانی است؛ مسأله‌ای که اگر به‌سرعت آن را مدیریت نکنیم، به‌زودی از جنگل‌هایمان اثری نخواهد ماند.
«دلم خون است که قدر جنگل را نمی‌دانیم. وقتی جنگل‌ها از دست رفت، تازه قدر آن را می‌فهمیم که حیات ما به حیات جنگل‌هایمان وابسته بوده است».
این جملات را آقای اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و فعال محیط‌زیست ایران، می‌گوید. وی می‌افزاید: چندی پیش در کنفرانسی در کشور آلمان، یکی از کارشناسان ناسا گفت اگر ناسا پیش‌تر به آسمان می‌رفت تا ستاره‌ها را رصد کند، اکنون می‌رود تا از آسمان زمین را بررسی کند و وضعیت جنگل‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها را رصد کند.
تصاویر ماهواره‌ای ناسا نشان می‌دهد ایران سالی 1 تا 1.5 درصد از جنگل‌های خود را از دست می‌دهد. براین‌اساس، بین 75 تا 100 سال آینده تمامی جنگل‌های خود را از دست می‌دهید و هرچه از وسعت جنگل‌ها کاسته شود، سرعت انهدام بیشتر می‌رود.
خاطراتی عجیب از جنگل‌سوزی در ایران
این بوم‌شناس خاطره عجیب و تأسف‌باری از طبیعت‌گردی پایکوه دماوند تعریف می‌کند و می‌گوید: چندی قبل در منطقه رینه، بخشی آتش گرفته بود. با منابع طبیعی تماس گرفتیم تا آتش را خاموش کند.
نیم‌ساعت بعد، منابع طبیعی یک وانت اعزام کرد و عده‌ای از نیروهای جوان پیاده شدند. با تعجب دیدیم هریک از آن‌ها به‌جای امکانات اطفای حریق و حتی بیل، شاخه‌های بید بریده‌شده تازه‌ای را در دست گرفته‌اند و با ضربه‌زدن به آتش، تلاش می‌کنند آن را خاموش کنند.
این گونه اتفاقات نشان می‌دهد این مجموعه و تیم‌های امدادی‌شان آمادگی مقابله با حریق‌های گسترده‌تر را ندارند. او خاطره دیگری از آتش‌سوزی در جنگل‌های شمال تهران تعریف می‌کند و با ناراحتی می‌گوید: در ارتفاعات آمل آتش‌سوزی شد و نیروهای مردمی به‌سختی بالا رفتند و کپسول آتش‌نشانی بردند و بعد از طی مسافت طولانی، متوجه شدند کپسول‌ها خالی است.
جنگل‌ها چگونه آتش می‌گیرند؟
کهرم که در دوره گذشته مشاور رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست در امور محیط طبیعی کشور بود، می‌گوید: اکنون فصل آتش‌سوزی است و بادهای گرم می‌آیند.
این بادهای گرم در کف جنگل حرکت می‌کنند. برگ‌هایی که روی زمین ریخته‌اند، پس از مدتی تخمیر می‌شوند و با افزایش درجه حرارت آن‌ها و به‌وسیله آتش ضعیف سیگار یا بی‌مبالاتی آتش می‌گیرند. درادامه، وزش باد آن را حرکت و گسترش می‌دهد و منطقه وسیعی را با آتش می‌پوشاند.
طی یکی‌دو هفته، جنگل‌های کشور شاهد چندین آتش‌سوزی جدی در جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور بود که آتش‌سوزی جنگل‌های بهبهان، چیتگر تهران، باشت در منطقه لار و آتش‌سوزی در منطقه خائیز استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد برخی از آن‌هاست. طبق آمار، اغلب آتش‌سوزی‌های ایران منشأ انسانی دارد.
کهرم این آتش‌سوزی‌ها را به چند دسته تقسیم می‌کند و توضیح می‌دهد: برخی آتش سوزی‌ها براثر اتفاقات سهوی انسان است؛ مانند آتش‌هایی که براثر سیگار خاموش‌نشده رخ می‌دهد یا سهل‌انگاری کسانی که در جنگل غذا پخته و فراموش کرده‌اند آتش را کامل خاموش کنند.
او دومین عامل انسانی آتش‌سوزی‌ها را مربوط به اختلافات مردم بر سر تصاحب زمین و معوضات زمین می‌داند و می‌گوید: چند سال قبل، در منطقه‌ای از استان گلستان آتش‌سوزی شد و بعد از تحقیقات مشخص شد آتش‌سوزی را عمدا افرادی باعث شده‌اند که بر سر مالکیت زمین با گروه دیگری دعوا و اختلاف داشته‌اند.
به‌گفته این بوم‌شناس، درصد کمی از آتش‌سوزی‌ها طبیعی است؛ مثلا اول صبح که ژاله‌ها روی برگ‌های درختان و گیاهان می‌نشیند و نورخورشید به قطره آب می‌تابد، قطره مانند ذره‌بین عمل می‌کند و نورش روی برگ‌های خشک و آتش‌زای روی زمین می‌افتد و به آتش‌سوزی منجر می‌شود. به‌اعتقاد کهرم، 85درصد از آتش‌سوزی‌های کشور عامل انسانی عمدی یا سهوی دارد و تنها بخش کوچکی از وقایع به‌دلیل عوامل طبیعی است.
جنگ با آتش مهارت می‌خواهد
این استاد دانشگاه مشکل دیگر کشور در مواجهه با آتش‌سوزی جنگل‌ها را نبود امکانات و نیروهای کافی متخصص برای اطفای حریق می‌داند و توضیح می‌دهد: بسیاری از کشورهای دیگر نیز مانند ما در زمان بحران کمبود تجهیزات دارند؛ اما به‌سرعت از دیگر کشورها یاری می‌گیرند.
به‌طور مثال، در آتش‌سوزی سوریه، این کشور برای تأمین هواپیماهای اطفای حریق موردنیاز خود، آن‌ها را از آمریکا قرض گرفت. ما نیز در مواقع بحران می‌توانیم از سایر کشورها کمک بگیریم تا بتوانیم سرعت اطفای حریق را افزایش دهیم.
اسماعیل کهرم می‌گوید: جنگ با آتش را بلد نیستیم و وسایلش را هم نداریم. به‌نظر می‌رسد نخستین راهکار حمایت از جنگل‌ها، آگاه‌سازی مسوولان مرتبطی است که کوچک‌ترین شناخت و دغدغه‌ای ندارند.
به‌طورمثال سال، گذشته 400 هکتار از جنگل‌های شمال سوخت و مدیرکل منابع طبیعی گفت مسأله‌ای نیست و به‌زودی درختان جدیدی جایگزین می‌شوند.
این در حالی است که اگر آگاه بود، می‌دانست هر درخت برای آنکه به سن بلوغ برسد، به 40 سال زمان نیاز دارد. به‌باور این کارشناس محیط‌زیست، جنگل دست کسانی است که قدر آن را نمی‌دانند که اگر می‌دانستند، به‌خاطر نابودی حتی یک برگ باید خود را می‌سوزاندند.
