نهاد محلی شورایاری این بار در ایستگاه پنجم قرار دارد، اما به گفته کارشناسان نیازمند تغییراتی در ساختار است حالا به بهانه برگزاری پنجمین دوره انتخابات شورایاری‌های شهر تهران میزگردی در ایسنا برگزار شد تا دغدغه‌ها، چالش‌ها و نقاط ضعف و قوت این نهاد عمومی آنهم در آستانه آغاز به کار دوره پنجم، را مورد بحث و بررسی قرار دهیم، اما موضوع ارتباط شورایاران با شهرداری مناطق که آنها را از شورایار به شورادار تبدیل می‌کند و پرهیز از سیاست‌زدگی شورایاری‌ها دو نکته مورد تاکید این نشست بود.
در این میزگرد پوریا گل محمدی شورایار دوره چهارم در محله رسالت منطقه 19 تهران و عابدین سالاری که کارشناس مسائل شهری و پژوهشگر در حوزه شورایاری به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو شورایاران پرداختند که مشروح مباحث مطروحه در این میزگرد که پیش از انتخابات پنجم در ایسنا تشکیل شده بود، در پی می آید:
به گزارش ایسنا، در ابتدای این میزگرد پوریا گل‌محمدی شورایار محله رسالت - منطقه 19، بااشاره به عدم شناخت درست برخی شهروندان از شورایاری‌ها و کارکاردهایشان، گفت: متاسفانه بسیاری تصور می کنند شورایاری‌ها همان هیات امنای مساجد در محلات‌شان هستند .
وی افزود: شورایاری‌های تهران شرایط و قوانینی دارند که برخی از آنها اشتباه و برخی نیز اجرا نمی شوند. شاید بتوان گفت بیشتر اجرا نشدن قوانین موجود شورایاری ها است که باعث تضعیف توانایی این نهاد مردمی به وسیله اعضای خودش شده است. برای مثال داشتن حداقل مدرک تحصیلی فوق دیپلم و همچنین اینکه اعضای شورایاری‌ها باید در محدوده محله نمایندگی خود سکونت یا اشتغال داشته باشند. تغییر محل سکونت هر یک از اعضای شورایاری‌ها به خارج از محدوده محله موجب سلب عضویت خواهد شد. کلیه کارکنان شهرداری اعم از مرکز، مناطق و نواحی، موسسات و شرکت‌های وابسته به آن در منطقه یا محله‌ای که شاغل هستند نمی‌توانند داوطلب شوند نیز از شرایط شرکت کنندگان بود که اجرا نشد. در کنار آن داشتن حداقل یک سال سابقه سکونت در محل یا داشتن فعالیت فرهنگی از جمله شرایط اشتباهی بود که اجرا شد.
عده ای از جایگاه شورایاری سوء استفاده می کنند
وی ادامه داد: این عوامل باعث تضعیف کارایی وعملکرد شورایاری ها شده است. اما در بین این ایرادات وارده به قوانین و شرایط تعیین شده برای عضویت و فعالیت در شواریاری، سه موضوع برجستگی خاصی دارند و باید آنها را عوامل اصلی تضعیف شورایاری ها از درون دانست. البته گاهی استثنا هم دیده می شود که نباید آنها را ملاک قرار داد.
وی با اشاره به اینکه در شورایاری‌ها عده ای قلبا مشغول کار هستند، عده ای می خواهند کار کنند اما بلد نیستند و عده ای هم از جایگاه شورایاری سوء استفاده می کنند، افزود: سه عامل اصلی تضعیف شورایاری های محلات و منطقه که از درون خود شورایاران هستند، عبارتند از شورایاران و دبیران ساکن خارج از محل شورایاری، کارمند شهرداری و پیمانکار شهرداری که حق ورود به شورایاری ها را ندارند.
شورایار منطقه 19 ادامه داد: ساکن خارج از محل شورایاری یعنی کسانی که ساکن محله نیستند، اما با استفاده از حفره های موجود در قوانین و شرایط شورایاری توانسته اند به عضویت شورایاری محله درآیند. این افراد یا پیشتر ساکن محله بوده و از محله رفته‌اند یا اینکه معلم و مدیر و کارمند در محله هستند. قوانین به افرادی از این دست که سابقه فعالیت فرهنگی در محله را داشته باشند، اجازه کاندیدا شدن و عضویت در شورایاری را می‌دهند. در شرایط شورایاری آمده است داشتن حداقل یک سال سابقه سکونت در محل و کسانی که سابقه پنج سال فعالیت مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و صنفی در محلی غیر از محل سکونت خود دارند؛ همین دو حفره موجود در قوانین کافی است تا افراد غیرساکن در محله، از آنها استفاده کرده و با رای گرفتن از مردم وارد شورایاری محله ای شوند که نه خود و نه خانواده شان در آن ساکن نیستند.
وی تاکید کرد: وقتی قوانین درست اجرا نمی شوند و کارمندان شهرداری و حتی مدیران آنها در محل سکونت خود یا محله کار خود وارد شورایاری می شوند، چگونه می توان توقع داشت که کارمند شهرداری که شورایار شده بتواند بر عملکرد شهرداری نظارت کند حتی شهرداری غیر منطقه کاری خود؟ این خنده دارترین اتفاق است که کسی بخواهد بر علمکرد رئیس خود که حقوق او را هم می دهد، نظارت کند و جرات داشته باشد به او ایراد بگیرد و تخلف او را گزارش دهد.
پیمانکاران نیز به شکلی کارمند شهرداری محسوب می شوند
وی افزود: پیمانکاران به دلیل وضعیت مالی که گاهی از راه شورایار شدن و ارتباط با شهرداری به دست آورده اند، بیشتر خارج از محل سکونت دارند. برخی از این افراد به دلیل توانایی مالی که دارند در انتخابات شورایاری محلات از شانس بیشتری برای ورود به شورایاری برخودارند ضمن اینکه این گروه افراد حتی اگر ساکن محله هم باشند شاید نتوانند نظارت درستی بر عملکرد شهرداری داشته باشند چون به نحوی با توجه به شغل‌شان خودشان نیز به شکلی کارمند شهرداری محسوب می شوند. این افراد وقتی دبیر محله شوند با توجه به اینکه باید از شهرداری کار پیمانکاری بگیرند، پس تا جایی بر عملکرد شهرداری نظارت می کنند که شغل‌شان به خطر نیفتند. متاسفانه برخی از آنها بیشتر از آنکه بر عملکرد شهرداری نظارت کنند در حال مذاکره و بده و بستان برای دریافت کارهای پیمانکاری هستند. شورایار بودن این افراد توان حضور آنها در کنار شهرداران و نفوذ آنها در شهرداری و قدرت چانه زنی‌شان را بالا می برد این افراد متاسفانه به جای "شورایاری" در حال "شوراداری" هستند.
گل محمدی در بخش دیگری از صحبت های خود با تاکید بر اینکه در کنار این عوامل تضعیف کننده شورایاری محلات و مناطق، چند عامل دیگر نیز وجود دارد، افزود: در کنار عملی نشدن قوانین و ضعف قوانین، شاهد حضور افرادی بودیم که احتمال سوء استفاده از آنها وجود داشت، افرادی همانند دبیران ناآگاه و کم سواد و حتی بیسواد، دبیران چندشغله، دبیران بدون وقت، دبیران خودرای، دبیر قوم مدار، دبیران ائتلافی.
به اعتقاد این شورایار دوره چهارم تهران، سه گروه نامبرده شده شورایاران و دبیران ساکن خارج از محل شورایاری، کارمند شهرداری و پیمانکار شهرداری خواسته و ناخواسته باعث تضعیف شورایاری‌ها از درون می شوند و برای جلوگیری از تضعیف شورایاری‌ها به وسیله این مثلث درونی باید قوانین و شرایط عضویت شورایاری‌ها به طور کامل اجرا و برخی بندهای آن نیز تغییر کند.
شورایاری‌ها سازه اجتماعی نیازمند نظارت
در بخش دیگری از این میزگرد عابدین سالاری که به عنوان کارشناس مسائل شهری صحبت می‌کرد، با بیان اینکه هنگامی که تیم مدیریت شهری سکان اداره شهر تهران را به دست گرفتند، وقتی از آنها در مورد شورایاری و فعالیت آنها پرسش می کردیم، بعد از بیان نکات مثبت در باب خوبی ها و لزوم حضور شورایاری ها، چهار مسئله را در این باره مطرح می کردند، گفت: اولین نکته درمورد شورایاری‌ها این بود که برخی‌ها معتقد بودند که شورایارهای فعلی وابسته به ساختار مدیریت شهری سابق هستند و دغدغه‌هایی درباره عملکرد و رانت و ... داشتند.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از ایراداتی که به نهاد شورایاری گذشته وارد دانسته می شد، نداشتن جایگاه قانونی بود، گفت: مورد سوم این بود که شورایاری ها با مسامحه و توافق پیش می‌رفته و دست آخر نیز معتقد بودند که شورایاری ها در طول زمان به دنباله یا زائده شهرداری تبدیل شده است.
شورایاری اساسا به درد کار سیاسی نمی‌خورد
سالاری با طرح این سوال که آیا چهار فرضیه فوق در مورد ایرادات شورایاری درست است یا نه؟ به بررسی فرضیه وابستگی سیاسی پرداخت و گفت: شهردار سابق تهران طی سال‌های متمادی به عنوان کاندیدا در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد و خود را در معرض رای مردم قرار داد، اما چه شد؟! برخی‌ها معتقد بودند که شورایاران در زمان قالیباف طلایی‌ترین دوران خود را داشتند؛ بگونه‌ای که با نامه قائم مقام شهردار وقت، به تمامی شهرداران ابلاغ شد که اتاقی در شهرداری به شورایاران بدهند و در بازدیدها و جلسات نیز شورایاران حضور داشته باشند. اما این افراد تا چه حد به سازمان رای تبدیل شدند؟
این کارشناس مسائل شهری با بیان اینکه ساختار شورایاری اساسا به درد کار سیاسی نمی‌خورد؛ بگونه‌ای که حتی اگر افراد سیاسی وارد آن شوند، نمی‌توانند به اهداف سیاسی خود دست یابند، ادامه داد: اساسا معتقدم که از نظر مرجعیت سیاسی، شورایاران پایگاه آنچنان که موجب جریان‌سازی شود، ندارند و معتقدم از آنجایی که برخی از شورایاران برای خودشان عضویت در شورا و یا حتی نمایندگی مجلس را قائل هستند، پس عملا در پیشبرد اهداف خاص سیاسی نمی‌شود به آنها حساب کرد.
وی با بیان اینکه البته ممکن است برخی از این افراد وابستگی‌هایی به برخی جریانات سیاسی داشته باشند، اما این مساله قابل تعمیم به همه شورایاران نیست، گفت: یکی دیگر از ایراداتی که بخشی از مدیریت شهری جدید به شورایاری وارد می‌داند، مساله نوچه پروری و رانتی بودن است که باید بگویم بررسی ها نشان داده که بخشی از شورایاران به دلیل تماس با لایه های زیرین جامعه، دسترسی به اطلاعات درون شهرداری، ارتباط با پیمانکاران و ارتباط با مدیران و بدنه شهرداری به شکل بالقوه در معرض فساد هستند که باید گفت با انجام نظارت های گسترده و مستمر می‌توان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد.
لزوم تعریف جایگاه قانونی مشخص برای شورایاران
سالاری ادامه داد: برخی می گویند شورایاری به زائده یا دنباله شهرداری بدل شده است که بررسی ها نشان می دهد شورایاری ها در یک موازنه همسو با شهرداری و شورای شهر قرار دارند که در مقاطعی که فضا برای فعالیت آنها در شهرداری ایجاد شد، به دامنه اجرایی شهرداری تبدیل شده و در مقاطعی که شورا به آنها فرصت داده است به دنباله نظارتی شورا تبدیل شده اند، اما مساله این است که شورای شهر آن هم با 21 عضو که نهاد ناظر شهرداری با تشکیلات 70 هزار نفره و بودجه ده‌ها هزار میلیارد تومانی است، امکان نظارت صحیح ندارد و بر همین اساس نیازمند یک سازه اجتماعی است که به عنوان بخش طولی به نظارت شورای شهر کمک کند.
وی با بیان اینکه برخی‌ها نداشتن جایگاه قانونی مشخص را مشکل بزرگ شورایاری‌ها می‌دانند، گفت: این مساله چه ایرادی دارد؟ هر چند که باید ساختار آن به صورت قانونی شکل گیرد، ولی در همه ادوار با مصالحه و تفاهم انتخابات شورایاری ها برگزار شده و می توان با مشخص کردن یک بازه زمانی، شورایاری را قانونمند کرد. شورایاری ها یک سازه اجتماعی با تاریخچه مشخص هستند که منشا اثرات حداکثری در محلات شهر تهران بوده اند.
تهیه و تنظیم: سید میثاق اختر و مژگان انصاری
