بیکارهایی در همسایگی ایران

به‌عنوان مثال، آخرین آمار مربوط به نرخ بیکاری ترکمنستان که از طریق وب‌سایت بانک جهانی قابل دسترسی است، مربوط به سال 2010 یعنی تقریباً 10 سال پیش است و عدد 4 درصد را نشان می‌دهد. آخرین آمار مربوط به بحرین مربوط به سال 2011 است که بر اساس آن نرخ بیکاری این کشور، 4 درصد اعلام شده است. در ارمنستان نیز آخرین رقم مربوط به سال 2013 و برابر 16.2 درصد است.

با این حال، انتشار آمارهای سایر کشورهای همسایه نظم بیشتری دارد. آخرین آمارهای کویت و عمان مربوط به سال 2016 است که براساس آن، نرخ بیکاری در کویت 2.2 و در عمان 3.3 درصد است. آخرین نرخ بیکاری منتشر شده در قزاقستان نیز برابر 4.9 درصد و مربوط به سال 2017 است.

در سال 2018، کمترین نرخ بیکاری بین همسایگان ایران مربوط به قطر و برابر با 0.1 درصد است و پس از آن امارات با 2.2 درصد قرار دارد. از کشورهای کوچک نفت‌خیز که بگذریم، نرخ بیکاری افزایش می‌یابد؛ مثلاً در پاکستان نرخ بیکاری برابر 4.1 و در آذربایجان 4.9 درصد است. در عربستان سعودی نیز این عدد به 6 درصد می‌رسد. سایر کشورهای همسایه نیز با توجه به شرایط خود، عملکرد متفاوتی در مهار بیکاری و ایجاد اشتغال داشته‌اند.

حمایت‌های دولتی از بخشی که بیشترین اشتغال را دارد

بخش عمده نیروی کار در ترکمنستان، در بخش کشاورزی فعال هستند. بخشی که پیش‌بینی می‌شود به دلیل حمایت‌های دولت، همچنان پرسود و برای نیروی کار، جذاب باشد. به‌عنوان مثال، دولت این کشور سال گذشته، نرخ خرید کتان و گندم را به ترتیب 100 و 50 درصد افزایش داده است. نرخ بیکاری در ترکمنستان در سال 2010، 4 درصد بوده است.

کاهش نرخ بیکاری در روسیه

نرخ بیکاری در روسیه از 5.2 درصد در سال 2017 به 4.8 درصد در سال 2018 کاهش یافته و دستمزد واقعی در این کشور افزایش پیدا کرده است. افزایش دستمزد واقعی را می‌توان بازتابی از نرخ تورم پایین و رشد دستمزدها در بخش عمومی دانست.

دستاوردهای در معرض خطر ترکیه

توسعه اقتصادی و اجتماعی ترکیه از سال 2000 به بعد، چشمگیر بوده؛ افزایش اشتغال و سطح درآمدها، ترکیه را در گروه کشورهای با درآمد متوسط قرار داد. با این حال، رشد نااطمینانی‌های اقتصادی و چالش‌های محیط بیرونی، تهدیدی برای از بین رفتن این دستاوردها هستند. نرخ بیکاری ترکیه در سال 2018 برابر با 10.9 درصد بوده است.

فرصت‌های محدود اشتغال در افغانستان

نرخ بیکاری در افغانستان در سال 2017 برابر با 11.2 درصد بوده است. تعداد کمی از مردم افغانستان، به اشتغال بهره‌ور یا با درآمد مکفی، دسترسی دارند. 80 درصد اشتغال افغانستان مربوط به مشاغلی است که آسیب‌پذیرند و امنیت شغلی پایینی دارند یا مشاغل یک‌روزه و حتی کار بدون مزد هستند. این در حالی است که تقریباً سه‌چهارم جمعیت این کشور، زیر 30 سال و حدود 25 درصد جمعیت، بین 15 تا 30 سال سن دارند.

این نسل جوانی که عموماً تحصیلات پایین و فرصت‌های اندکی برای اشتغال دارند، تقریباً هشت میلیون نفر از جمعیت بازار کار را تشکیل می‌دهند. نرخ‌های مشارکت نیروی کار در بین زنان جوان، بسیار پایین است. نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 سال در این کشور، رقم بالای 31 درصد را نشان می‌دهد؛ در حالی که 42 درصد این جمعیت، نه شغلی دارند، نه در حال تحصیل هستند و نه آموزش‌های شغلی دریافت می‌کنند.

تغییر روند بیکاری عراق با ظهور داعش

نرخ بیکاری عراق که پیش از داعش و بحران نفت در حال کاهش بود، از سال 2012 دوباره افزایش یافته است. حدود 17 درصد جمعیت فعال این کشور بیکار هستند. نرخ بیکاری زنان که پیش از این مسائل حدود 11.3 درصد بود به 20.7 درصد در سال 2017 رسیده است. همچنین، بیش از یک‌پنجم جمعیت جوان فعال، یعنی افراد 15 تا 24 سال، هیچ شغلی ندارند و بیش از یک‌پنجم آنها نه محصل هستند و نه از آموزش‌های شغلی استفاده می‌کنند.

سیاست‌های ضداشتغال

به‌طور کلی منطقه‌ای که ایران و بخش قابل‌توجهی از همسایگانش در آن قرار دارند، یعنی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، با نرخ بیکاری بالا و مشاغلی با بهره‌وری پایین در بخش غیررسمی مواجه است. بخش خصوصی در این کشورها به اندازه کافی شغل ایجاد نکرده است. دلیل آن، سیاست‌های محدودکننده رقابت است. این سیاست‌ها، اجازه نمی‌دهند بنگاه‌های جدید ایجاد شوند یا بنگاه‌های با بهره‌وری پایین، از بازار حذف شوند.

فقدان بخش خصوصی در این منطقه، به افزایش نرخ بیکاری به‌ویژه در بین زنان و جوانان دامن زده و بخش غیررسمی بزرگی را ایجاد کرده که بهره‌وری لازم را ندارد. اتلاف نیروی انسانی در این منطقه، زیاد است به‌طوری که آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهد به‌طور میانگین فقط حدود 19 درصد جمعیت در سن کار، در بخش رسمی اقتصاد کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا مشغول به‌کار هستند. این در حالی است که این نسبت در آمریکای لاتین برابر 27 درصد و در اروپای شرقی و آسیای مرکزی، 40 درصد است.

نرخ بیکاری در ایران همچنان در سطح بالای 12.1 درصد در سه ماهه دوم سال 2018 باقی مانده است. نرخ بیکاری مردان و زنان به‌ترتیب 10.2 و 19.7 درصد است که نشان‌دهنده استمرار شکاف جنسیتی در بازار کار است. نرخ بیکاری جوانان در نیمه سال 2018، حدود 28 درصد بوده که در مقایسه با میانگین منطقه، رقم بالایی است. با این حال، ایران از جمله کشورهایی است که بهبود چشمگیری در افزایش نرخ مشارکت زنان داشته است.