د‌کتر سید‌ضیاءالدین مظهری -متخصص تغذیه و رژیم د‌رمانی
تحریریه زندگی آنلاین : گذشته از اثرات زیان‌بار قندهای تصفیه‌شده برای سلامتی مصرف‌کنندگان، انرژی حاصل از آن‌ها که به‌صورت لخت و عریان وارد چرخه‌های متابولیکی می‌شوند زمینه گرسنگی‌های پنهانی و سلولی را فراهم می‌نماید، درواقع این مواد بی‌ارزش جایگزین سایر گروه‌های غذایی که حاوی ریزمغذی‌های فراوانی نیز هستند می‌شوند. بی‌مناسبت نیست به میزان انرژی الکل نیز که هر گرم آن 7 کیلوکالری تولید می‌کند (پرکالری‌ترین ماده بعد از چربی‌ها که 9 کیلوکالری می‌باشد) اشاره‌ای بشود زیرا علاوه بر صدماتی که مخصوصاً به مهم‌ترین غده بدن یعنی کبد وارد می‌کند، انرژی حاصل از آن نیز ازجمله منابع لخت فاقد ریزمغذی‌های حیات‌بخش می‌باشد که سوءتغذیه ریزمغذی‌ها را تشدید می‌کند.
بیشتر بخوانید:
مضرترین ماده شیرین
به شما همراهان عزیز اطمینان خاطر می‌دهیم که هر از چند گاهی تکه‌ای از کیک و شیرینی یا یک یا دو اسکوپ بستنی وانیلی در روزهای گرم تابستان یا یک قاشق چای‌خوری شکر یا یک حبه قند در خوشگوار کردن چای و قهوه در حد متعارف و محدود مشکلی را به وجود نمی‌آورند. اما میزان دریافت بیش‌ازحد مواد قندی، امکان جفت‌وجور کردن انرژی‌های حاصل از مصرف مواد شیرین را کاهش می‌دهد. به‌عنوان‌مثال زمانی را در نظر بگیرید که شما نیم لیتر نوشیدنی میل می‌کنید زیرا در این حالت 14 حبه قند یا 224 کیلوکالری (یعنی یک حبه قند حاوی 4 گرم شکر و هر گرم شکر دارای 4 کیلوکالری می‌باشد) انرژی به‌یک‌باره به بدن شما وارد می‌شود. این حالت به‌هیچ‌عنوان قابل‌مقایسه با مصرف مقادیر اندک قند نیست. از این موضوع نتیجه‌گیری می‌شود که بزرگ‌ترین میزان قند و شکر دریافتی از انواع نوشابه‌های حاوی شکر (انواع کولاها و فانتا، کانادا، سون آپ و به‌طور مسلم آب‌میوه‌های صنعتی) می‌باشد. نوشیدن این نوشیدنی‌های حاوی قند مایع بمانند تزریق یک سرم قندی به‌سرعت میزان قند خون را افزایش می‌دهد و پانکراس را وادار به ترشح انسولین می‌نماید.
بیشتر بخوانید:
جایگزین نمودن شیرین‌کننده‌های مصنوعی
از شیرین‌کننده‌های مصنوعی بکار برده شده در صنایع غذایی می‌توان به آسپارتام، ساخارین و سوکرولوز اشاره نمود. شیرین‌کننده‌های مصنوعی جایگزین‌های خوب و مناسبی برای قندها نمی‌باشند گرچه در شروع کار به‌طورکلی تمامی جایگزین قندها با نظر مثبت پذیرفته شد و به‌طور وسیعی در تولیدات صنایع غذایی بکار برده شد و هنوز هم افزوده می‌شوند و دلایلی نیز در مورد صحت سلامت آن‌ها بیان می‌شود. اما باید توجه داشت باوجود ایجاد طعم شیرین متابولیزه کردن آن‌ها در سیستم‌های سوخت و سازی بدن ما امکان‌پذیر نیست که تمامی این اظهارنظرها با دلایل متقن وعلمی قابل‌قبول باشد.
عملکرد جایگزین قندها در ساکنین میلیاردی روده‌ها
در عمق روده‌ها مخصوصاً در روده بزرگ میلیارد میلیارد باکتری زندگی می‌نمایند که بالغ‌بر 800 گونه مختلف می‌باشند که جمعی از آن‌ها تعلق دارند به باکتری‌های بیماری‌زا و گروه متقابل آن‌ها غیر بیماری‌زاها می‌باشند. تعادل جمعیت تشکیل‌دهنده این دو گروه پرشمار، سبب سلامتی فرد و درهم‌ریختگی و فزونی یکی بر دیگری و تغییر نوع جمعیت تشکیل‌دهندگان گروه، موجبات درهم‌ریختگی تعادل متابولیکی و ایمونولوژیکی در میزبان خود می‌گردند.
میکروبیوم روده‌ها به‌قدری پرتعداد هستند که یک تا دو کیلوگرم وزن بدن هرکس را به خود اختصاص می‌دهند. از شگفتی‌های این موجودات زنده این است که نظیر میزبان خود دائم احساس گرسنگی می‌نمایند. متأسفانه این ساکنین فعال در ابعاد مختلف به‌صورت غیرمستقیم به مواد مغذی حاصل از اتمام هضم و جذب ثانویه که از باقیمانده مواد دفعی موجود در روده باریک به روده بزرگ یا کولون راه می‌یابد، نیاز خودشان را دریافت می‌کنند. البته ممکن است این باقیمانده‌ها، منابع غذایی سالمی برای آن‌ها تلقی گردد مثل فیبرهای محلول و نامحلول حاصل از باقیمانده گروه‌های غذایی حاوی فیبرها موجود در غلات و حبوبات و سبزیجات و میوه‌جات مختلف که به‌طور طبیعی در محتوای آن‌ها وجود دارند، یا ممکن است از بدشانسی موادی باشند که باب طبع تأمین‌کننده زندگانی و زادوولد آن‌ها برشمرده نمی‌شوند که ازجمله این مواد شیرین‌کننده‌های مصنوعی جایگزین قندها می‌باشند.
بیشتر بخوانید:
تأثیر منفی قندهای مصنوعی بر میکروبیوتای روده
بررسی‌های متعدد پژوهشگران نشان داده است که مصرف بی‌رویه قندهای مصنوعی در کوتاه زمانی تعادل و تناسب دودمان‌های باکتری‌های طبیعی روده را در هم می‌ریزد. متأسفانه قندهای مصنوعی به میزان زیاد موردپسند و قبول باکتری‌های بیماری‌زا واقع‌شده و باعث تقویت و گسترش آن‌ها می‌شود. برعکس باکتری‌های مفید یا پروبیوتیک‌ها را آسیب جدی رسانیده و عرصه را بر آن‌ها تنگ می‌نمایند نه‌تنها تعداد بلکه دودمان‌های پروبیوتیک‌ها را کمتر و قلمرو آن‌ها را نیز محدودتر می‌نمایند. تغییرات ایجادشده ناشی از اثرات شیرین‌کننده‌های مصنوعی با تغییر تناسب و تعادل بین باکتری‌های بیماری‌زا و پروبیوتیک‌ها نه‌تنها صدماتی به عملکرد کولون یا روده بزرگ وارد می‌سازد، بلکه در تمامی عملکردهای بدن افراد نیز اثر منفی می‌گذارد به‌طور مثال تضعیف عملکرد پروبیوتیک‌ها باعثان می‌شود که سطح قند خون به‌راحتی گذشته تنظیم و تعدیل نگردد. متأسفانه عدم تنظیم سطح قند خون، مقدمه بروز دیابت نوع دوم را فراهم می‌سازد.
عقیده دیگری که هنوز مخالفین در این رابطه قانع نشده‌اند افزایش وزن تحت تأثیر جایگزین نمودن قندها با قندهای مصنوعی می‌باشد، زیرا هدف اولیه و ادعای تولیدکنندگان قندهای مصنوعی این بوده است که این تولیدات منجر به کاهش وزن و بروز دیابت می‌شوند.
