نادیده‌گرفتن تعداد اعضای خانواده در بسته حمایتی

 به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، شده 23 هزار میلیارد تومان به این طریق بین خانوارهای یارانه‌بگیر کشور توزیع شود. هرچند این اقدام در نفس عمل، توجه به فشاری است که بر عموم مردم در دوران شیوع کرونا و بحران اقتصادی ناشی از آن وارد شده، اما با وجود عدالت ظاهری‌ای که در پرداخت به حساب 23 میلیون خانوار وجود دارد، باطن تبعیض‌آمیز آن محل نقد جدی قرار گرفته است. باید در نظر داشت پرداخت یارانه به حساب خانوار به تعداد اعضای خانواده بسته است و مجموع آن به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود، اما مقرر شده یک میلیون بدون توجه به تعداد هر خانوار (یک‌نفره یا 10 نفره) به‌ صورت یکسان به حساب هر سرپرست یارانه‌بگیر واریز شود. فارغ از اینکه آیا یک میلیون تومان برای تأمین معیشت خانوار در بحران کنونی کافی هست یا نه، باید پرسید آیا این یک میلیون تومان برای یک خانوار یک‌نفره به همان میزان به کار خواهد آمد که برای یک خانوار 10نفره؟کارشناسان با طرح انتقاداتی به این ایده، پیشنهاد کرده‌اند که دولت به بانک اطلاعاتی که با صرف هزینه فراوان در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تهیه شده مراجعه کند یا قواعد آن را در نظر بگیرد تا لزومی نداشته باشد به همه خانوارها در هر دهکی به یک میزان، وام قرض‌الحسنه بپردازد. رجوع به این بانک اطلاعاتی، در کنار ایده حذف دهک پنجم به بالا و توزیع تمامی 23 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته‌شده برای دهک‌های باقی‌مانده با ارقام بالاتر، مطرح شده است. توزیع پلکانی این رقم نیز یکی دیگر از ایده‌هایی است که در بین گزینه‌های مطروحه دیده می‌شود.

  عدالت در عین بی‌عدالتی

بایزید مردوخی، اقتصاددان، در تحلیل این طرح دولت می‌گوید: این اقدام دولت یک ژست سیاسی است؛ مثل اربابی که به همه رعایای خود به مناسبتی هدیه می‌دهد. دولت قطعا می‌داند که تعداد اعضای خانوارها متفاوت است و اگر چنین نکرده، احتمالا به دلیل سهولت پرداخت به‌ صورت یکسان برای رفع تکلیف است.  مردوخی در ادامه می‌افزاید‌: در ماهیت این اقدام دولت، هم عدالت وجود دارد و هم بی‌عدالتی. توجه به تمامی شهروندان کشور، اما نتیجه این توجه به ‌نوعی تبعیض‌آمیز خواهد بود.این اقتصاددان با تأکید بر اینکه دولت باید از پایگاه اطلاعاتی وزارت تعاون،‌ کار و رفاه اجتماعی استفاده کند، تصریح می‌‌کند: برای جمع‌آوری داده‌ها در این پایگاه اطلاعاتی، هزینه بسیاری صرف شده تا در مواقعی چنین، از این سیستم جامع اطلاعاتی، بهره‌برداری شود و نمی‌دانم علت عدم استفاده از این داده‌های اطلاعاتی موجود چیست؟مردوخی معتقد است که صرف 23 هزار میلیارد تومان با مراجعه به داده‌های اطلاعاتی موجود و در صورت توزیع عادلانه آنها با توجه به ابعاد هر خانوار و البته دهک‌های درآمدی نیازمند، کافی است. بااین‌حال می‌گوید اینکه اندکی بیش از این هم از سوی یک دولت خیرخواه در یک حکمرانی خوب، صرف شود، می‌تواند بهتر هم باشد.

  تبعیضی به ضرر خانوارهای پرجمعیت

محمدتقی فیاضی، کارشناس اقتصادی، نیز  بر این طرح دولت، نقد وارد کرده و می‌گوید: مهم‌ترین اشکال این طرح، تبعیض ناروایی است که در آن نهفته. یارانه نقدی به تعداد افراد خانوار به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود، اما این مبلغ به‌ طور یکسان به حساب همه سرپرست‌های خانوار واریز می‌شود. این تبعیض به ضرر خانوارهایی است که جمعیت آنها بیشتر است.

فیاضی ادامه می‌دهد: احتمالا محدودیت منابع مالی دولت سبب می‌شود که این‌گونه عمل ‌کند. بااین‌حال توجیه مناسبی نیست. دولت می‌تواند با پلکانی‌کردن پرداخت این کمک‌هزینه در دهک‌های مختلف (فرضا خانوارهای تک‌نفره، سه‌نفره، پنج‌نفره، هفت‌نفره و هفت‌نفر به بالا)، همان‌گونه که در هدفمندی یارانه‌ها توصیه شده بود، اقدام به حمایت از خانوارهای با درآمد کمتر کند. این اقدام به عدالت نزدیک‌تر بود، اما به نظر می‌رسد دولت به دلیل کمبود منابع مالی، به این موارد نیز فکر نکرده باشد.این کارشناس اقتصادی در ادامه راهکار دیگری را هم با توجه به کمبود منابع مالی دولت، پیشنهاد می‌دهد. او می‌گوید: شاید بهتر باشد دولت 23 هزار میلیارد را بین همه 23 میلیون خانوار یارانه‌بگیر توزیع نکند و تنها به دهک‌های مشخصی که در معیشت خود دچار آسیب جدی شده‌اند، کمک‌هزینه بپردازد.

  خانوارهای کم‌درآمد را می‌توان شناسایی کرد

فیاضی می‌گوید:‌ اگر بتوانیم (که می‌توانیم) خانوارهای کم‌درآمد را احصا کنیم، این مشکل قابل حل است و حتی می‌توان پرداخت به خانوارهای کم‌درآمد را از یک میلیون به سه تا چهار میلیون هم تقویت کرد.

خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی، کارگران، بازنشستگان، کارمندان با درآمد پایین و ... قطعا تعدادشان کمتر است و می‌توان این کمک‌هزینه را از ارقام بالاتر بین آنها توزیع کرد، زیرا با شرایط تورم و قدرت خرید پول ایران، یک میلیون شاید در حد زنده‌ماندن به درد خانوار بخورد و نه بیشتر.به گفته او، اگر دولت پیشنهادهایی را که پیش‌تر نیز  برای توزیع یارانه نقدی از سوی کارشناسان طرح شده بود ملاک قرار دهد، می‌تواند توزیع عادلانه‌ای برای پرداخت کمک‌هزینه به مردم ارائه دهد.

  کم‌درآمدها در بحران کرونا بیشتر آسیب دیده‌اند

او می‌گوید: دولت باید در نظر داشته باشد که خانوارهای کم‌درآمد بیش از دیگر خانواده‌ها از بحران کرونا آسیب دیده‌اند، زیرا عموما این افراد در مشاغل غیررسمی فعالیت می‌کردند که اکنون تعطیل شده یا اشتغالشان از دست رفته است. بنابراین به دولت توصیه می‌شود تا پرداخت کمک‌هزینه را از نظر رقم، بالاتر برده و واقعی کند و درعین‌حال به حذف افراد بالای دهک پنجم درآمدی اقدام کرده تا منابع این توزیع عادلانه فراهم شود. علاوه‌براین وام یکسان یک‌میلیونی دولت با وجود مضیقه فراوان مالی در بودجه، دو مورد محدود دیگر را هم در نظر گرفته که در ملاک انتخاب آنها نیز به گفته کارشناسان، دقت کافی صورت نگرفته است. محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، گفته به چهار میلیون خانواری که بر اساس داده‌های بانک اطلاعاتی، درآمد ثابتی ندارند مانند کارگران فصلی، رانندگان تاکسی و سایر مشاغل مشابه، علاوه‌بر وام یک میلیون‌تومانی، یک وام یک تا دو میلیون‌تومانی نیز پرداخت خواهد شد. در این رابطه سرپرستان این خانوارها نیز باید به پیامکی که به آنها برای دریافت این وام قرض‌الحسنه ارسال می‌شود پاسخ دهند و بازپرداخت اقساط این وام هم از محل یارانه نقدی خواهد بود. این موارد علاوه‌بر کمک بلاعوض 200 تا 600 هزارتومانی است که برای سه میلیون نفر در نظر گرفته شده که مرحله اول آن در اسفندماه پرداخت و مرحله دوم قبل از پایان فروردین واریز خواهد شد.