در مسیر تکامل
پیش از آغاز مصاحبه مجید زمانی را می‌شناختم، اما نه خیلی دقیق. اعتماد به نفس بالایی دارد و بسیار خوش‌بین است. سال 1371 در رشته مهندسی برق وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران می‌شود، اما این رشته با کنجکاوی‌های او سازگار نبود و به تدریج تصمیم به رفتن به آمریکا می‌گیرد.
در آمریکا و در دانشگاه ایلینوی شیکاگو تحصیل در رشته MBA را آغاز می‌کند. با راهنمایی استادان خود وارد رشته مدیریت عمومی در دانشگاه کلمبیا و در مقطع کارشناسی ارشد می‌شود. فضای دانشگاه همان چیزی بوده که مجید زمانی می‌خواست. حضور افرادی چون نوام چامسکی در دانشگاه کلمبیا و توجه به موضوعات عمومی و سیاست‌گذاری، یک جو روشنفکری و علمی را بر دانشگاه حاکم کرده بود. پس از اتمام تحصیل وارد بانک جهانی می‌شود. یک سال در بانک جهانی است، سپس تصمیم می‌گیرد به ایران بازگردد. از تصمیمش ابدا پشیمان نیست و زمانی که از او می‌پرسم چرا برگشتید می‌گوید: «ایران چیز دیگری است.» معتقد است کار کردن در کشوری که احتیاج به توسعه دارد جذاب‌تر است.
در سال 1388 که بانک خاورمیانه در مرحله تاسیس بود ایده تاسیس شرکت تامین سرمایه (Investment banking) را در قالب طرحی برای دکتر عقیلی کرمانی می‌نویسد. در این برهه طرح تاسیس تامین سرمایه کاردان به‌وسیله یک شراکت از سوی سه بانک سامان، تجارت و خاورمیانه شکل می‌گیرد، اما اخذ مجوزهای لازم برای تاسیس این نهاد زمان زیادی می‌برد. در نهایت تامین سرمایه کاردان در سال 1392 تاسیس می‌شود. با کمک وی و بعدا کاردان شرکت سرآوا شکل می‌گیرد و در راه اندازی اکوسیستم استارت‌آپی عملکرد بسیار موفقیت‌آمیزی پیدا می‌کند که موجب توسعه سریع بسیاری از استارت‌آپ‌ها از جمله دیجی‌کالا می‌شود.
بعد از دو سال به دلیل عدم تحقق توافق‌ها که از جمله می‌توان به سهامدار شدن مدیران، که ایده مرکزی او در توسعه کسب و کارهاست، اشاره کرد، زمانی از کاردان می‌رود. این اتفاق موجب شکل‌گیری ایده مدیریت سرمایه کیان می‌شود.
چرا تامین سرمایه؟
اصرار زمانی برای تاسیس تامین سرمایه باعث شد منشا آن را از او سوال کنم. او در پاسخ مفهوم خاصی از کسب‌وکار را معرفی کرد و گفت: «مفهومی در کسب کار جهانی وجود دارد به نام business with purpose که به معنی کسب و کاری است که معنا و ارزش‌های مرکزی شرکت به عنوان استراتژی مرکزی همه سازوکارها و عملیات شرکت را هدایت می‌کنند. این مفهومی بسیار قدرتمندتر از مسوولیت اجتماعی است که می‌گوید من سهمم را به جامعه بر می‌گردانم. می‌گوید فلسفه وجودی من این است که سودآوری تنها با این ارزش‌ها صورت گیرد. در تاسیس مجموعه کاردان این ماموریت را برای خود می‌دیدم که صنعت Investment banking را که صنعت نوپایی در ایران بود را به طور صحیح تعریف کنیم. در واقع در ایران در آن روزها یک خلأ وجود داشت که ما می‌توانستیم آن را پر کنیم و امکان تاثیرگذاری که در این حوزه وجود دارد باعث به‌وجود آمدن یک حس خوب و بی‌نظیر در ما می‌شد. تمام این مسیری که طی شد از تاسیس کاردان تا به امروز، باعث به‌وجود آمدن یک تکامل فکری و رفتاری در بین من و همکارانم شد. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌هایی که در ایران به چشم می‌آید عدم رعایت مفهومی به‌نام فرهنگ کاری درست است. آن‌چیزی که در دنیا به آن integrity می‌گویند. وقتی آرام‌آرام به این مفهوم رسیدیم در مجموعه کیان خیلی روی این مفهوم متمرکز شدیم. شرکای من نقش موثری در انتخاب این مسیر داشتند و کم‌کم تنها شرکایی جذب شدند که به این مفهوم ایمان داشته باشند. در تاسیس شرکت کیان هدف نهایی را پولدار شدن نگذاشتیم، بلکه چشم‌انداز ما «ساختن موفقیت‌های الهام‌بخش با درست کاری» بود. ما فقط به دنبال موفق شدن نبودیم، بلکه به دنبال موفقیت‌هایی بودیم که روش رسیدن به آن برای دیگران هم الهام‌بخش باشد. این دقیقا فرق بودن در ایران و آمریکا است. در آمریکا تعریف چنین ماموریت محتوایی بزرگی برای کسی مثل من بی معنی است.»
در این بین از او سوال کردم که آیا استدلال افرادی که معتقدند در این شرایط نمی‌توان درفضای ایران کار کرد را ناقص می‌داند؟ که در جواب گفت: «نه معتقدم که بسیاری از استدلال‌ها درست است و خود من هم شب‌هایی می‌شود که به این نتیجه می‌رسم که نمی‌شود اینجا فعالیت کرد و به قول معروف باید رخت خویش از این ورطه بیرون کشید! متاسفانه اغلب این ناامیدی‌ها از دست‌اندازها و ناکارآمدی‌هایی ناشی می‌شود که از سوی سازمان‌های دولتی ایجاد می‌شوند. بنابراین ناامیدشدن طبیعی است، چرا که شرایط به قدری سخت است که ممکن است این بعد ناامیدانه هم بر افراد غلبه کند، اما من این موضوع را این‌گونه می‌بینم: موضوع دیگر برای من سیاسی نیست و ابعاد فرهنگی توسعه برای من بسیار پر رنگ شده است. یعنی معتقدم فرهنگ اصل است و سیاست از آن تاثیر می‌پذیرد. شعار ما در کیان این است که با یک گل بهار می‌آید. عمیقا باور دارم اگر تعداد حتی کمی از افراد ایمان بیاورند که با درستکاری می‌توان به موفقیت‌های بزرگ رسید حتما جریان نادرستی تضعیف و منزوی خواهد شد. فکر نمی‌کنم هیچ جدالی در دنیا از این جذاب‌تر باشد.»
کیان متولد می‌شود
از موضع کارآفرینانی، به‌نظر می‌رسد تجربه اندوخته شده توسط تیم موسس در تاسیس کیان بسیار کمک‌کننده بوده است. سرمایه‌گذاران برای تاسیس کیان برخلاف تامین سرمایه کاردان اشخاص حقیقی بودند. در این مرحله موضوع تامین سرمایه 100میلیاردتومانی توسط بخش خصوصی را مطرح کردم که چگونه می‌توان با چنین تجربه‌ای 100 میلیارد تومان سرمایه را برای تاسیس چنین کسب و کاری تامین کرد و چگونه می‌توان اعتماد سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را جلب کرد. در ادامه جواب مجید زمانی را می‌خوانید: «اگر شما شور و اشتیاق (passion) یک کاری را داشته باشید و کارتان را درست انجام دهید حتما سرمایه و کمک‌های لازم برای شما خواهد آمد. سرمایه‌گذاران از مشتریان سابق ما بودند و عملکرد ما را دیده بودند.»
کیان به گفته زمانی بیش از آنکه مدیر سرمایه‌گذاری افراد و شرکت‌ها باشد، می‌خواهد مشاوری باشد که شایسته اعتماد سرمایه‌گذاران است. ما طی دو ماه گذشته از پذیرش بسیاری از مشتریان جدید خودداری کردیم در حالی‌که می‌توانستیم سود بدون ریسکی از آنها به‌دست آوریم. به نظرم طی 20 سال گذشته نهادهای مالی خدمت درستی به مردم نکرده‌اند. تصویری که از صنعت مالی در ذهن مردم است شایسته عملکرد این صنعت است. ما به نهادهای کلاسیک مالی نگاه می‌کنیم و سعی می‌کنیم مثل آنها نباشیم.
تاکید روی تولید سیستماتیک محتوای کارشناسی به گزارش اجماع محدود نمی‌شود. طیفی از گزارش شرکت‌ها، صنایع، اقتصاد و مدیریت سرمایه‌گذاری هر هفته در کیان تهیه و به فعالان بازار ارسال می‌شود. در حوزه سیاست‌گذاری بازار سرمایه، گزارش‌های متنوعی از جمله در خصوص بازارگردانی و حوزه تخلفات منتشر کرده است. این بعد کیان در ساخت محتوای غنی قرار می‌گیرد در کنار نوآوری‌های جدید این شرکت در حوزه محصولات مالی و تکنولوژی.
مدیرعامل کیان می‌گوید: در عصر تحول دیجیتال، بازار سرمایه زیرساخت‌های بسیار ابتدایی دارد. البته محدودیت‌ها بسیاری از اوقات از خارج از بازار سرمایه تحمیل شده‌اند. کیان از نظر زمانی بیش از اینکه یک نهاد مالی باشد یک شرکت حوزه تکنولوژی است. همین الان که خدمت شما هستم بودجه قسمت تکنولوژی گروه کیان از بودجه قسمت‌های مالی بیشتر است، ولی هدف ما این است که نتوان این تفکیک را صورت داد. افراد مالی ما باید از ابتدا دیجیتال فکر کنند.
کیان سال گذشته موفق شد با سرمایه‌گذاری روی شرکت مبنا که نرم‌افزار رهاورد آن احتمالا اولین و پرکاربردترین نرم‌افزار مالی بازار سرمایه است و خدمات‌دهنده طیف وسیعی از پلت‌فرم‌های آی‌تی بازار سرمایه است، عزم جدی خود را برای کمک به دیجیتالی کردن بازار سرمایه نشان دهد. زمانی می‌گوید بیش از 100 نفر در حدود 20 پروژه کوچک و بزرگ در حوزه دیجیتال مشغول خلق دنیای جدیدی هستند. ما آماده‌ایم با کمک سایر فعالان بازار، بازار سرمایه را در یک افق 5ساله به سطوح بین‌المللی خود در حوزه دیجیتال برسانیم. برای این که این امر محقق شود و سرمایه‌گذاری ما به هدر نرود، سیاست‌گذار هم باید این را بخواهد.
یکی از موضوعات مهمی‌که کیان را در اکوسیستم بازار سرمایه ایران به‌خوبی معرفی کرد تولید گزارش‌های تحلیلی دقیق و نوآورانه بود. یکی از مهم‌ترین گزارش‌هایی که هم‌اکنون به صورت فصلی توسط مدیریت سرمایه کیان تولید می‌شود گزارش «اجتماع تحلیلگران» نام دارد. ایده تهیه منظم این گزارش در نوع خود در فضای بازار سرمایه خلاقانه بود. شرکت‌ها و نهادهای مختلف انتظارات خود از سود آینده شرکت‌ها را در قالب یک نظرسنجی بیان می‌کنند. نظرات فعالان بازار که طیف وسیعی را دربر می‌گیرد در قالبی منظم جمع‌آوری و منتشر می‌شود. در واقع این گزارش به نوعی نماگر اقتصادی است که مورد توجه تمامی فعالان بازار اعم از بخش حقیقی و حقوقی قرار می‌گیرد.
زمانی در پایان مصاحبه برخی موانع ایجادشده از سوی سازمان بورس را چالش بزرگ بازار معرفی کرد. به گونه‌ای که در سال گذشته مجموعه کیان به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار عملا گرفتار برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های حوزه بازار سرمایه شده است. تمامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری کیان در طول سال 98 پر بودند و سازمان اجازه افزایش سقف به آنها نداده است که به گفته زمانی باعث شد کیان از رشد بازار سرمایه انتفاع بسیار کمی ببرد. به عبارت دیگر سیاست‌ها و آیین‌نامه‌ها و قانون‌گذاری‌ها باعث شد انرژی زیادی صرف تهیه گزارش‌های سیاستی شود تا موانع به‌وجود آمده در نتیجه اقناع فعالان و سیاست‌گذاران بازار به سوی کاهش موانع و محدودیت‌ها حرکت کند. برای اینکه فاجعه‌ای که در بازار پول طی 20 سال گذشته رخ داد در بازار سرمایه رخ ندهد، ما به یک طرح نو احتیاج داریم. نباید اجازه دهیم در کارهایی که می‌کنیم در خصوص بازار سرمایه فقط نفع دولت در برطرف کردن کسری بودجه در نظر گرفته شود. می‌توان هم این مشکل را حل کرد و هم با کمی مطالعه بیشتر و مشارکت فعالان بازار بنیان‌های درست بازار سرمایه را گذاشت و از بیراهه‌ای که در دو سال گذشته رفته بودیم به مسیر درست برگردیم.
کیان آکادمی
از زمانی در خصوص آینده بازار سرمایه پرسیدم. از رفتارهای هیجانی ابراز نگرانی کرد و خبر از طرحی نو داد: «بازار سرمایه در چند ماه گذشته شاهد ورود نقدینگی عمده بوده است. آشنایی بسیاری از سرمایه‌گذاران جدید با این بازار زندگی مالی اکثر افراد جامعه را تحت تاثیر قرار خواهد داد و به احتمال زیاد فرآیند تامین مالی کسب‌وکارها را متحول خواهد کرد. معتقدم بازار سرمایه یک نقطه عطف را طی می‌کند و آنچه متولد شده است را باید عصر جدیدی در بازار سرمایه دانست. این تحول به همین نسبت به شرکت‌های خدمات حرفه‌ای بازار سرمایه با DNA متفاوت احتیاج خواهد داشت. شرکت کیان که در سال گذشته در سندی به نام «نقشه راه 60» پیشنهادهایی در حوزه سیاست‌گذاری و تحول در بازار سرمایه منتشر کرده بود، امسال، با توجه به تغییرات وسیع کاربری در بازار سرمایه، طرحی را در خصوص تحول در ساختار و ابزار خود طراحی کرده است که بتواند پاسخگوی نیاز بازار سرمایه جدید باشد. مبنای این طرح طیف متنوعی از برنامه‌های آموزشی برای خیل سرمایه‌گذاران و بازیگران جدید بازار سرمایه و آسان‌سازی ارائه خدمات با استفاده از تکنولوژی جدید مدیریتی است. همچنین کیان در نظر دارد با طراحی و اجرای «کیان آکادمی» نسل جدیدی از تحلیلگران و مدیران پرتفو را برای اشتغال در بازار سرمایه پرورش دهد. طرح جدید کیان همه ابعاد شرکت از تربیت نیروی جدید، تا نرم‌افزارها و فرآیندهای شرکت را وارد فاز جدیدی خواهد کرد که بی‌سابقه بوده است و می‌تواند چالش‌های بزرگی برای مدیران شرکت به‌وجود آورد. ولی آنچه قطعی است اینکه شرکت‌هایی که خود را با تغییرات در بازار سرمایه منطبق نکنند از گردونه رقابت عقب خواهند افتاد.»
