بحث و مجادله دربارۀ ضرورت یا عدم ضرورت تعهد در آثار ادبی، شاید بحثی تمام نشدنی است. این مطلب که یک اثر ادبی، خارج از الزامات درونی ادبیّات، تعهدی دارد یا خیر، از دیرباز موضوع بحث ها و نقدهای ادبی بوده است. در این باب هر چه به زمان حال نزدیک تر می شویم، جانبداری از«ادبیات آزاد»و غیر ملتزم و تأکید بر اهمیت فرم و صورت و جنبه های زیبا شناختی آثار ادبی بیشتر می شود و بررسی و ارزیابی محتوا و ارزش های انسانی، اجتماعی، اخلاقی و. . . در حاشیه قرار می گیرد. آنچه در نقدهایی از این قبیل باید مورد توجه قرار گیرد علاوه بر ابعاد هنری یک اثر، بافت تاریخی ای است که اثر در آن دوره شکل گرفته است. طبیعتا تمامی عناصر تاریخی در یک اثر ادبی و هنری ای که در آن دوره پدیده آمده است تأثیر گذار می باشد. یکی از شاعران بزرگ شعر فارسی که حوادث تاریخی و اجتماعی در اشعار وی بازتاب ویژه ای دارد، شهریار است.
شهریار در طول زندگانی خود، دو جنگ جهانی و چند حادثۀ بزرگ ملی از جمله نهضت مشروطیت، روی کار آمدن و بر کنار شدن رضا شاه -با تمام حوادث سیاسی و اجتماعی آن -، کودتای 28 مرداد 1332 و 15 خرداد 1342 و انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 و جنگ عراق علیه ایران را تجربه کرده و مصائب انسانی و اجتماعی ناشی از این حوادث، از قبیل قحطی و فقر و کشته شدن انسان های بی گناه را به چشم دیده و به عنوان«شاخص ترین نمایندۀ رمانتیک شعر ایران»به دلیل روح بسیار حساسی که داشته، آزرده، افسرده و خشمگین شده است و تمامی این حالات درونی در اشعارش-که آیینۀ احساسات و زندگی فردی شهریار هستند-نمود یافته است.
جمشید علیزاده، شاعر، محقق، مدرس و شهریار شناس برجستۀ کشور با احاطۀ وسیعی که دربارۀ زندگی و آثار شهریار دارد و آشنایی نزدیک خویش با وی و نیز با نزدیکان و یاران شهریار و همچنین با کوشش و کاوش و اجتهاد دقیق و پژوهشگرانه، توانسته است تا به امروز هم مطالبی را که دربارۀ این شاعر بزرگ معاصر به طور پراکنده وجود داشته است، تدوین علمی نماید و بر اساس دقت نظر و اجتهاد علمی، مطالب را مورد نقد و بررسی قرار دهد.
در ادامۀ این تحقیقات علمی، جمشید علیزاده در کتاب جدید خود با نام ناله های شباهنگی به بررسی، مقابله و تدوین اشعار عاشورایی و مقاومت و پایداری استاد سید محمد حسین شهریار پرداخته است. به تصریح صاحب کتاب، مهم ترین ویژگی این کتاب، اصلاح و تکمیل شعرهای مربوط به «دفاع مقدس» شهریار و نشان دادن حذف و تحریف و غلط خوانی هایی است که در چاپ های مختلف دیوان وی وجود دارد. برای نشان دادن ضرورت چاپ این کتاب، آن هم بر پایۀ دست نوشته های شهریار، اشعار این مجموعه با کامل ترین چاپ دیوان فارسی و سه چاپ مشهور دیوان ترکی او و نیز جزوۀ«نغمه های خون»مقابله و همۀ موارد اختلاف در ذیل صفحات ذکر شده است. شمار این اختلاف ها که با احتساب شعرهای جدید این مجموعه و تحریرهای دو گانۀ بعضی شعرها، قریب به یکصد مورد می رسد، بیش از هر چیز، گواه کم اعتباری چاپ های دیوان شهریار در سال های پس از درگذشت اوست.
در کنار این ویژگی، جمشید علیزاده در مقدمۀ کتاب که قسمتی از مصاحبۀ وی در مورد شهریار است، نکات ارزشمندی را مطرح نموده که در شهریار شناسی، از جهات مختلف دارای اهمیّت است؛ از جمله:
1- آنچه شهریار را به«شعر انقلاب اسلامی» و در تعاقب آن به «شعر جنگ» پیوند زد، اعتقادات مذهبی او بود. این اعتقادات نیز چیزی نبود که شهریار در آستانۀ انقلاب یا پس از پیروزی انقلاب، به آن رسیده باشد؛ در منظومۀ فکری شهریار، «مذهب» و «اعتقادات مذهبی» جایگاه بسیار ویژه و والایی داشت و در سر تا سر حیات شاعری او نمود این اعتقادات به شکل کاملا بارزی آشکار است. حتی بسیاری از درخشان ترین اشعار ولایی شهریار مربوط به سال های پیش از انقلاب می باشد. بخشی از این اشعار، از شاهکارهای شهریار و شعر فارسی و تاریخ شعر شیعی است و هیچ نظیری برای آنها نمی توان یافت؛ بخش دیگر نیز به لحاظ هنری اگرچه شاهکار نیست اما آیینۀ تمام نمای ارادت او به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام است.
2- این ادعا که شهریار را مجبو به سرودن شعر برای انقلاب و جبهه و جنگ کرده اند، بسیار ناجوانمردانه و کذب محض است. اولا شهریار در مقامی قرار داشت که هیچ کس نمی توانست او را مجبور کند. ثانیا هم صدایی و همراهی شهریار با انقلاب، ریشه در اعتقادات مذهبی او داشت و امری کاملا طبیعی و بدیهی بود و او به قول خودش به «وظیفۀ دینی و ملی» خود عمل می کرد. نمونۀ اشعار و نامه هایی که در مقدمۀ این کتاب از شهریار ذکر شده است، برای بی اعتباری ادعاهایی از این دست کافی است.
3- شعر شهریار به لحاظ خصلت آینگی، مهم ترین سند شعری سال های جنگ است. البته شعری که امروزه دربارۀ جنگ گفته می شود، شاید به لحاظ مسائل فنی از شعر سال های جنگ پخته تر باشد، ولی در هر حال اصالت آن شعرها که در متن جنگ گفته شده به مراتب بیشتر است.
در پایان این کتاب نیز اسنادی که در مقدمه به آنها اشاره شده، به همراه نمونه هایی از دست نوشته های شهریار آمده تا آنچه گفته شده است از هر گونه شائبه دور باشد.
