راه های کمک به افراد وسواسی

تحریریه ماهنامه دنیای سلامت

انواع وسواس‌ها

وسواس فکری: در این‌گونه وسواس‌ها فرد به صورت مدام به پزشک مراجعه می‌کند و ذهنش همیشه مشغول نوعی بیماری است. در نوع دیگری از وسواس فکری، فرد مدام در اندیشه گذشته و اینکه چرا چنین شد و چنین کرد، می‌باشد. 
وسواس عملی: وسواس عملی به شکل‌های مختلف بروز می‌کند؛ مثلا به صورت شست‌و شوی مکرر شمارش چندین باره، دقت بیش از حد و ... 
وسواس ترس: در این نوع وسواس، فرد دائما از مرگ، از محیط، از امری خلاف اخلاقیات و بسیاری چیزهای دیگر ترس دارد. 
وسواس نظم: در این نوع وسواس فرد مدام اشیاء و وسایل محل کار و منزل خود را کنترل و تنظیم می‌کند تا همه‌چیز بسیار مرتب و منظم باشد.

علائم اختلال وسواسی

اضطراب: شایع‌ترین علامت این بیماری است. مثلا ممکن است فرد احساس کند اگر یک کار خاص را انجام ندهد، اتفاق بدی رخ می‌دهد. 

ترس: فرد وسواسی همواره می‌ترسد که دچار حادثه ناگوار شود. حتی گاهی اوقات برای رهایی از این احساس ترس دست به کارهای خطرناک می‌زند. 

پرخاشگری: گاهی برای انجام رفتارهای وسواسی دست به کارهایی می‌زند که با پرخاشگری و عصبانیت همراه است. 

وارسی کردن: شخص وسواسی وقتی کاری انجام می‌دهد، از آنجام آن اطمینان ندارد. او مرتب همه‌چیز را وارسی می‌کند؛ مثل قفل در. 

تکرار: فرد عملی را بارها انجام می‌دهد.

زنان وسواسی

وقتی زنان گرفتار وسواس تمیزی شوند، بزرگ‌ترین دغدغه زندگی‌شان پاک کردن لکه‌ها و آلودگی‌ها خواهد شد. این نوع وسواس می‌تواند حتی در روابط زناشویی افراد نیز تاثیر بگذارد. آنها مدام در حال بازخواست افراد خانواده هستند: آیا دست‌هایت را شسته‌ای؟ با کدام حوله دست‌هایت را خشک کردی؟ از کدام دستمال استفاده کردی؟ و هزار سوال دیگر. بعضی اوقات وسواس در زنان به شکل بدینی و شک به همسر بروز می‌کند و تاثیرات روانی آن به تک‌تک افراد خانواده گسترش می‌یابد.

اطرافیان فرد وسواسی، چگونه می‌توانند به او کمک کنند؟

رفتار و اعمال فرد وسواسی غیرارادی است و او قادر به کنترل آنها نیست. بنابراین انتقاد و توهین و اعتراض جواب نمی‌دهد. رفتارهای هیجانی مثل محبت بیش از حد، ناز و نوازش‌های افراطی و حتی توهین کردن به بیمار وسواسی کمکی نخواهد کرد. در برخورد با فرد وسواسی باید بسیار صبور بود وقتی که او شما را مجبور کرد به عنوان نمونه مرتب دست خود را بشویید، با او بحث نکنید و طوری وانمود کنید که خواسته‌هایش را انجام می‌دهید. شرایط پر تنش خانوادگی، بیماری وسواس را تشدید می‌کند؛ بنابراین سعی کنید محیط خانواده آرام باشد.

خانواده فرد باید بپذیرد که وسواس نوعی بیماری است و با درک این موضوع باید با بیمار بهتر رفتار کرد. سایر افراد خانواده و نزدیکان بیمار باید سعی کنند اعتماد به نفس او را تقویت کنند. برخورد نزدیکان بیمار با او باید از روی دانش و بردباری باشد؛ بنابراین اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید. با او همکاری و همیاری کنید تا زودتر نتیجه بگیرد. او را تشویق کنید تا بیشتر دلگرم شود. فرد وسواسی را نباید بیش از حد کنترل و نظارت کرد. حتی بهتر است کاری با او نداشته باشید. وسواس می‌تواند یک بیماری یا علامتی از بیماری دیگر، مثل اسکیزوفرنی یا افسردگی باشد؛ بنابراین بی‌توجهی به علائم وسواس، باعث فراموش کردن اصل بیماری می‌شود. افرادی که حساسیت بیشتری دارند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به وسواس هستند؛ لذا نباید شخصیت آنها را تحقیر کنید و حساسیت آنها را افزایش دهید؛ در عوض هنگام گفت‌وگو با آنها وانمود کنید که حق با آنهاست و از طریق قدرت استدلال و بیان خوب خود او را کم‌کم متوجه وضعیتش کنید.

درمان وسواس

برای درمان وسواس روش‌های مختلفی وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از: 
1- بیمار را از محیط خانواده و محل اقامت خود دور کنید و او را برای مدتی به یک منطقه آرام ببرید. 2- ایجاد اشتغال و سرگرمی کنید. تمیز کردن‌های مکرر و دوباره‌کاری‌ها به این دلیل است که فرد وقت کافی برای انجام آن در اختیار دارد. به همین دلیل بهتر است در حد امکان سرگرمی او را زیادتر کنید تا وقت اضافی نداشته باشد. کارها را یکی بعد از دیگری به او بدهید تا دیگر به وسواس فکر نکند.  3- فرد وسواسی را از گوشه‌گیری و تنهایی بیرون بکشانید. زندگی در جمع عاملی برای فراموشی وسواس است. مسافرت‌های دسته‌جمعی ترتیب بدهید؛ طوری که همه مجبور باشند با یک شیوه واحد زندگی کنند. 

4- گاهی لازم است نزدیکان فرد با کنایه طوری به او تفهیم کنند که باید تغییری در رفتارهای خود بدهد و به او اجازه دهند راجع به افکار خود حرف بزند. 5- شیوه‌های روان درمانی وسواسی توسط روانکاو صورت می‌گیرد؛ بنابراین هرگاه کاری از عهده شما برنیاید، می‌توانید از یک روانکاو کمک بگیرید. روان درمانی وسواس می‌تواند از طریق مصرف دارو یا بدون دارو انجام گیرد. از قدیمی‌ترین داروهای وسواس می‌توان به کلومیپوامین که نوعی داروی ضدافسردگی است، اشاره کرد. «لیتیوم»، «کلونازپام» و «پیموزاید» از دیگر داروها هستند. یکی از روش‌های سنتی درمان وسواس استفاده از گل گاو زبان است. عصاره آبی گل گاو زبان، دارویی موثر و بی‌خطر در درمان بیماران مبتلا به اختلال وسواس محسوب می‌شود. در روش درمان بدون دارو، فرد از طریق رفتار شناختی تحت مداوا قرار می‌گیرد که رویارویی تدریجی با عامل هراس و خودداری از انجام کارهای خاص، به مرور از اضطراب و هراس او می‌کاهد.