اهداف اصلی طب سالمندان لزوماً پرداختن به فرایند پیری نبوده بلکه به حفظ و نوتوانی عملکردی نیز می‌پردازد. طب سالمندان به معنی مراقبت از افراد سالمند نمی باشد بلکه به مجموعه ای از تئوری‌ها اشاره دارد که با تخصص‌های مختلف در آمیخته و منجر به بهبود سطح بهداشتی و کیفیت زندگی بیماران می‌شود و با هدف ارتقاء عملکرد و سلامت افراد سالمند بیشتر بر روش‌های غربالگری و مداخله‌های درمانی استوار است.
صاحب نظران از 2 دهه قبل سفارش نموده‌اند که از ابزار بررسی جامع سلامت سالمندان(Comprehensive Geriatric assessment) یا CGA جهت برنامه‌ریزی برای ارتقاء سلامت این قشر به صورت سازمان یافته و با دانش لازم استفاده شود و هم اینک این ابزار در سرتاسر دنیا مقبولیت و اعتبار دارد.
مطالعات در زمینه سالمندی در بیست سال اخیر نشان داده است که بررسی جامع سلامت و بهداشت سالمندان در قالب CGA به منظور غربالگری، تشخیص زود هنگام بیماری‌ها، ارتقاء وضعیت شناختی و عملکردی، افت مرگ و میر، کاهش شمار بستری شدن در بیمارستان‌ها برای سالمندان و احساس رضایت از زندگی، نقش مهمی در ارتقاء سلامت سالمندان ایفا می‌کند.
این ابزار با ارزیابی‌های کلینیکی استاندارد تفاوت دارد زیرا جنبه‌های غیر پزشکی همچون بررسی وضعیت اجتماعی و محیطی با تأکید بر توانایی‌های عملکردی آنها را هم ارزیابی کرده و برای این‌کار تیمی شامل متخصص سالمندان، پرستار، مددکار اجتماعی و داروساز باید با هم همکاری نمایند.
محورهای اصلی که در تمامی ارزیابی‌های سالمندی بررسی می‌شوند عبارتند از:
توانایی عملکردی
ارزیابی جامعه سالمندی با مرور بر دو نوع توانایی عملکردی شروع می‌شود:
انجام فعالیت‌های روزانه زندگی
انجام فعالیت‌های روزانه زندگی با کمک وسائل
این ابزار به تیم درمانی کمک می‌کند تا توانایی‌های بیمار سالمند را ارزیابی نماید. بطور مثال اگر در بررسی نشان داده شود که بیمار نمی تواند داروی خود را بطور مناسب استفاده کند و پزشک تجویز کننده به آن دقت ننموده و راهکاری ارائه ندهد، کل فرایند درمان را با مشکل مواجه است.
سلامت جسمی
گرفتن شرح حال و معاینه فرد باید با در نظر گرفتن سن وی (سالمند) باشد. به بینایی، شنوایی، بی اختیاری و اختلال ادرار، راه رفتن و وضعیت تعادل باید توجه شود. تست ارزیابی تعادل و راه رفتن ابزار مفیدی برای بررسی می‌باشد.
وضعیت تغذیه
بررسی وضعیت تغذیه جزء ابعاد بسیار مهم سلامت سالمندان است و ابزار MNA (Mini Nutritional Assessment) ابزاری مناسب برای بررسی اولیه تغذیه همراه با بررسی سطح آلبومین خون می‌باشد. مسلم است که وجود اختلال در بررسی تغذیه و کمبود آلبومین سرم نیاز به بررسی‌های تکمیلی دارند تا نوع سوء تغذیه مشخص شده و برنامه‌های تشخیصی و مداخله درمانی انجام گیرد.
سلامت شناختی و ذهنی
برای بررسی اختلال شناختی، تست‌های غربالگری بسیاری ارائه شده است که آزمون MMSE (Mini – Mental State Examination) بیشتر از همه در سالمندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از میان تست‌های تأیید شده برای بررسی افسردگی در سالمندان نیز ابزار بررسی افسردگی در سالمندان (GDS) معرفی شده است.
وضعیت اجتماعی – محیطی
عواملی که بر وضعیت اجتماعی – محیطی فرد تأثیر می‌گذارند پیچیده بوده و بر طبق الگوی جهانی قابل اندازه گیری نمی‌باشند و بسیار مرتبط با فرهنگ و رفاه اجتماعی می‌باشند. این اطلاعات را می‌توان از طریق یک پرستار مجرب یا مددکار اجتماعی بدست آورد. ابزارهای ارزیابی بسیاری معرفی شده‌اند اما هیچ یک از لحاظ کمی یا کاربرد مورد تأیید نیستند و بسیار با سبک زندگی و فرهنگ جامعه ارتباط دارند.
مزایای ارزیابی جامع وضعیت سلامت سالمندان را می‌توان به این صورت خلاصه کرد:
1- غربالگری و تشخیص زود هنگام بیماری‌ها 2- کم کردن عوارض جانبی دارو درمانی 3- بهینه‌سازی مهارت‌های شناختی و عاطفی
بهینه‌سازی استقلال عملکردی
1- کاهش بستری شدن و زمان بستری 2- کاهش پذیرش در خانه سالمندان 3- کاهش هزینه سلامت و مراقبت 4- کاهش مرگ و میر
استفاده از این روش علاوه بر اینکه می‌تواند در پژوهش برای نیازسنجی و اولویت بندی و برنامه ریزی بکار رود، در فعالیت روزمره بالینی نیز باعث ارتقاء سلامت فردی و گروهی سالمندان خواهد شد.
برای خواندن بخش اول- طب سالمندی و ارزیابی جامع سالمندان- اینجا کلیک کنید.
