پروبیوتیک‌ها و اوتیسم کودکان

آزاده دهقانی کری‌بزرگ : دانشجوی دکتری تخصصی سیاست‌های غذا و تغذیه ؛ دانشگاه علوم پزشکی تبریز

تحریریه زندگی آنلاین : اختلال طیف اوتیسم (ASD (Autism spectrum disorder یک شرایط پیچیده است که به طور معمول با نقص در رفتارهای اجتماعی و ارتباطی و همچنین الگوهای تکراری رفتارها مشخص می‌شود. در سراسر جهان، شیوع اختلال اوتیسم از 0.1 تا 1.8 درصد تخمین شده است. علت اصلی اوتیسم به طور قطعی شناخته نشده است، اما مطالعات فعلی نشان می‌دهند که یک تعامل پیچیده از چندین عامل ژنتیکی، اپی‌ژنتیکی و محیطی وجود دارد. بیماران مبتلا به اوتیسم به بیماری‌های متعددی، از مسائل روانپزشکی مانند اضطراب گرفته تا اختلالات دستگاه گوارش مبتلا می‌شوند. شیوع اختلالات دستگاه گوارش در بیماران مبتلا به اوتیسم افزایش یافته و علائم به صورت اسهال، یبوست، درد شکم یا نفخ ظاهر می‌شود. این اختلالات دستگاه گوارش می‌تواند نسبت به درمان متداول مقاوم باشد و بنابراین یک چالش برای درمان ایجاد می‌کند.

 بیشتربخوانید:

علائم اوتیسم و روش تشخیص آن در کودکان

پروبیوتیک‌ها و میکروبیوتای روده

گزارش شده است که بیماران مبتلا به اوتیسم دارای ترکیبات مختلف میکروبیوتای روده در مقایسه با سایر افراد هستند. مشاهداتی از غلظت‌های بالاتر باکتری‌های کلستریدیوم بیماریزا، کاهش نسبت باکتروئید / Firmicutes و افزایش گونه‌های لاکتوباسیلوس و دسولفوویبریو مشاهده شده است. اثر میکروبیوتای روده بر روی سیستم دستگاه گوارش به خوبی اثبات شده است که بر تحرک، نفوذپذیری اپیتلیوم روده و تولید مخاط تأثیر می‌گذارد. به طور خاص، در بیماران مبتلا به اوتیسم، شدت علائم دستگاه گوارش با اختلالات میکروبیوتای روده مانند زمان تجویز آنتی‌بیوتیک ارتباط دارد. همچنین مشخص شد که با متوقف شدن آنتی‌بیوتیک‌ها، علائم دستگاه گوارش و علائم رفتاری دوباره برگشتند. این مورد راه‌های تحقیقات بعدی را برای نقش عوامل تغییر دهنده میکروبیوتای روده مانند پروبیوتیک‌ها به عنوان یک گزینه درمانی بالقوه باز می‌کند.  پروبیوتیک ها «میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که ، اگر به مقدار کافی تجویز شوند ، از نظر سلامتی به میزبان کمک می‌کنند». هدف پروبیوتیک‌ها بازگرداندن تعادل طبیعی میکروبیوتای روده انسان است و نشان داده شده است که در درمان سایر اختلالات دستگاه گوارش مانند اسهال مسافرتی و سندرم روده تحریک‌پذیر موثر است. مطالعات اخیر نشان داده است که پروبیوتیک‌ها در درمان چندین علائم روانشناختی مانند افسردگی و اضطراب مفید هستند. فعل و انفعال پیچیده‌ای بین مغز و دستگاه گوارش با عنوان «محور روده – مغز» وجود دارد. میکروبیوتای روده نقش مهمی در تعدیل این محور روده - مغز دارد و دیس بیوسیس (dysbiosis) یعنی به هم خوردن تعادل میکروبیوتای روده می‌تواند نه تنها بر روی دستگاه گوارش، بلکه بر روی علائم روانشناختی نیز تأثیرات منفی بگذارد. موارد استثنا و مکمل‌های غذایی در مدیریت علائم اوتیسم بررسی شده است. به طور خاص، برخی شواهد وجود دارد که پروبیوتیک‌ها قادر به کاهش علائم گوارشی و همچنین بهبود مسائل رفتاری در کودکان مبتلا به اوتیسم هستند.

پری‌بیوتیک‌ها و میکروبیوتای روده

علاوه بر پروبیوتیک‌ها، تأثیر پری‌بیوتیک‌ها در میکروبیوتای روده نباید فراموش شود. طبق تعریف پری‌بیوتیک‌ها سوبستراهایی هستند «که توسط میکروارگانیسم‌های میزبان به طور انتخابی استفاده می‌شود، و دارای فواید سلامتی می‌باشند». به عنوان مثالی از کربوهیدرات‌های غیر قابل هضم مثل غلات کامل هستند. اثر رژیم‌های غذایی حذفی و پری‌بیوتیک اخیرا در کودکان مبتلا به اوتیسم ارزیابی شد. یافته‌ها شامل تغییرات قابل توجهی در ترکیب میکروبیوتای روده و متابولیسم و بهبود علائم گوارشی و علائم رفتاری بود.

 بیشتربخوانید:

مکانیسم اثر

مکمل پروبیوتیک همچنین به کاهش مسائل رفتاری مشخصه اختلال اوتیسم کمک می‌کند. مکانیسم دقیقی که پروبیوتیک‌ها از طریق آن اثرات درمانی بالقوه‌ای اعمال می‌کنند مشخص نیست، اما چندین فرضیه وجود دارد. مستقیم‌ترین پاسخ این است که در بیماران مبتلا به اوتیسم به طور قابل‌توجهی میکروبیوتای روده تغییر یافته است. این میکروبیوتای روده تغییر یافته است که مشکلات دستگاه گوارش را ایجاد می‌کند. پروبیوتیک‌ها در روند بهبود علائم گوارشی همزمان، می‌توانند میکروبیوتای روده را به سطح طبیعی برگردانند. یکی از باکتری‌های دردسر‌ساز در کودکان اوتیسم کاندیدا باکتری و متابولیت‌های آن در ادرار می‌باشد که پروبیوتیک‌ها می‌توانند منجر به کاهش آنها گردند.

همچنین یکی دیگر از مطالعات بررسی شده، کاهش گونه‌های کلستریدیوم را در نمونه‌های مدفوع کودکانی که پروبیوتیک دریافت کرده‌اند گزارش کرده است. پروبیوتیک‌ها احتمالا التهاب روده را از طریق مکانیسم‌های مختلف مانند کاهش نفوذپذیری سد روده، کاهش سیتوکین‌های التهابی و سایر اثرات تنظیم‌کننده سیستم ایمنی، کاهش می‌دهند. افزایش سطح التهاب مخاط با چندین اختلال گوارشی، از جمله سندرم روده تحریک‌پذیر و بیماری التهابی روده مرتبط است. کودکان مبتلا به اوتیسم علائم گوارشی را تجربه می‌کنند و نشان داده شده است که دارای سطح بالاتری از التهاب ایمنی روده هستند که با دیس‌بیوسیس روده همراه است، بنابراین پروبیوتیک‌ها می‌توانند در بازیابی میکروبیوتای روده و همچنین کاهش سطح التهاب روده نقش داشته باشند.  شواهدی وجود دارد که مکمل‌های پروبیوتیک و پری‌بیوتیک منجر به بهبود رفتار کودکان مبتلا به اوتیسم می‌شود. اثر پروبیوتیک‌ها بر روی مغز چیز جدیدی نیست و در درمان چندین بیماری روانی مانند افسردگی و اضطراب نقش دارد. فرضیه اصلی این مسئله این است که پروبیوتیک‌ها از طریق محور روده و مغز برای تأثیر در انتقال عصبی و حالات (mood) عمل می‌کنند. پروبیوتیک‌ها قادر به تأثیر بر روی چندین متابولیت عصبی مانند اسید گاما-آمینوبوتیریک (GABA) و سروتونین هستند. نشان داده شده است که سروتونین تحت تأثیر باکتری‌های روده قرار دارد و همچنین به طور خاص در افراد مبتلا به اوتیسم، بیش‌فعالی ژنی وجود دارد که برای ناقلین جذب مجدد سروتونین کدگذاری می‌کند.  همچنین اختلال میکروبیوتای کودکان که با شروع ناگهانی اختلال وسواس اجباری (OCD) یا تیک و گاهی اوقات با اوتیسم همراه است، مثالی از نحوه اثر دیس‌بیوسیس است که باعث ایجاد ایمنی نامنظم و تشکیل آنتی‌بادی می‌شود که در نهایت منجر به ناهنجاری‌های رفتاری می‌گردد و استفاده از پروبیوتیک‌ها بسیار مفید می‌باشد. با توجه به ایمنی تجویز پروبیوتیک‌ها که در مواد غذایی و لبنیات به کار رفته و با خیال راحت استفاده می‌شوند و شواهد موجود نشان‌دهنده بروز خطر نیست، با این حال گزارش‌هایی حکایت از این دارد که پروبیوتیک‌ها ممکن است نتایج را، به عنوان مثال، در بیمارانی که تحت رادیوتراپی هستند، بدتر کنند. علاوه بر این، هیچ رژیم استاندارد پروبیوتیک، با چندین گونه مختلف و غلظت پروبیوتیک‌ها، و مدت زمان متغیر درمان وجود ندارد و باید احتیاط در هنگام مصرف آنها رعایت شده و با پزشک مشورت گردد.

 بیشتربخوانید:

خطرات مصرف استامینوفن در بارداری؛ از بیش‌فعالی تا اوتیسم