آشنایی با هلیکوباکتر پیلوری (۱)

دکتر سیدمحمود اسحق حسینی

هلیکوباکترپیلوری به عنوان شایع‌ترین عامل ایجاد عفونت باکتریایی مزمن و اولین علت پپتیک اولسر (PUD) در دنیا شناخته شده است، به طوری که در معده بیش از 50 درصد مردم جهان این میکروب به صورت تجمع‌یافته وجود دارد.

روش انتقال این باکتری چندان مشخص نیست، ولی تماس فرد به فرد بیشترین علت ذکر شده است. سازمان بهداشت جهانی، هلیکوباکترپیلوری را به عنوان یک عامل سرطانزا از گروه 1 طبقه‌بندی کرده که در این گروه موادی همچون پلوتونیوم قرار می‌گیرند.

این باکتری یک ارگانیسم بیماری‌زا (پاتوژن) محسوب می‌شود، چرا که باعث ایجاد گاستریت فعال مزمن شده و ریشه‌کن کردن این عفونت پس از تشخیص گاستریت امکان‌پذیر می‌گردد. بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که افراد مبتلا به عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری، آمادگی بالایی برای ابتلا به لنفوم بافت لنفاوی مخاط گوارش (MALT) و سرطان معده دارند و نیز تمام بیماران مبتلا به زخم اثنی‌عشر، مبتلا به گاستریت ناشی از هلیکوباکتر هستند، به طوری که پس از درمان عفونت هلیکوباکترپیلوری به‌ندرت زخم باقی خواهد ماند.

عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری ارتباط خاصی با آنمی فقر آهن، لنفوم غدد بزاقی و لنفوم بافت مخاط گوارش، اسهال مزمن و افزایش حساسیت به سایر بیماری‌های عفونی دارد.

نتایج منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی به طور پیوسته نشان می‌دهد که تقریبا 50 درصد بزرگسالان در کشورهای توسعه یافته و 90 درصد بزرگسالان در کشورهای در حال توسعه ناقل هلیکوباکترپیلوری بوده و در اغلب موارد، هیچ‌گونه علائم بالینی خاصی ندارند. از این رو در یک فرد آلوده به هلیکوپاکترپیلوری ممکن است بروز علائم عفونت سال‌ها طول بکشد و این افراد همواره عفونت را به صورت مزمن در خود حفظ کنند.

اپیدمیولوژی

عفونت معده ناشی از هلیکوباکترپیلوری شایع‌ترین عفونت موجود در دنیا شناخته شده است. این عفونت بیشتر در مناطقی شایع است که سطح فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جامعه پایین بوده، ازدحام و تراکم جمعیت وجود دارد و شرایط بهداشتی ضعیف زمینه‌ساز چنین عفونت‌هایی می‌شود.

هر روز اطلاعات بیشتری درباره هلیکوباترپیلوری به دست می‌آید. بر اساس نتایج به آمده در افرادی که بیش از پنج سال داشته و هنوز به سن بلوغ نرسیده‌اند، میزان عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری به ازای هر ده سال از عمر 10 درصد افزایش می‌یابد.

مشخص شده است که جنسیت، نوع گروه خونی و نوشیدن الکل و یا استعمال دخانیات تاثیری در میزان ابتلای افراد به عفونت هلیکوباکترپیلوری ندارد، ولی بین میزان تحصیلات و درآمد افراد با عفونت هلیکوباکتر رابطه معکوس وجود دار. برخی مطالعات نیز وجود زمینه‌های ژنتیکی را در ابتلا به این عفونت موثر دانسته‌اند.

افرادی نظیر پزشک و پرستار که با بیماران مبتلا به هلیکوباکترپیلوری سروکار دارند و یا سربازانی که در تراکم جمعیت بیشتر و یا مناطق آلوده‌تر زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این عفونت هستند.

همچنین افرادی که والدین آنها سابقه سرطان جهاز هاضمه داشته‌اند، احتمال زیادی برای ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری دارند. به نظر می‌رسد در کشورهای در حال توسعه وضعیت زندگی و ارتباطات اجتماعی و فرهنگی مردم و به‌خصوص مسائل مذهبی و خانوادگی از عمده‌ترین عوامل تاثیرگذار در شیوع عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری باشد.

انتقال فرد به فرد از طریق مدفوعی – دهانی یا تماس دهانی – دهانی از مهم‌ترین روش‌های انتقال می باشند. آلودگی آب‌های آشامیدنی و یا مواد غذایی و به‌خصوص سبزیجات امکان شیوع عفونت به هلیکوباکترپیلوری را افزایش می‌دهد. در بعضی از مطالعات وجود هلیکوباکترپیلوری در بزاق دهان، پلاکت‌های دندانی و خلط افراد نشان داده شده و در برخی موارد ابتلای گروهی یا خانوادگی به عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری مشاهده شده است که می‌تواند به دلیل ارتباط دهانی – دهانی افراد یا استفاده از آب یا مواد غذایی آلوده مشترک اتفاق افتاده باشد.

علائم بیماری

هلیکوباکترپیلوری مجموعه‌ای از بیومولکول‌هایی را تولید و عرضه می‌کند که زمینه‌ساز التهاب در فرد مبتلا می شود. این بیومولکول‌ها باعث آزادی ترکیبات التهاب‌آور از سلول‌های اپی‌تلیال معده می‌شوند که در نتیجه التهاب دائمی و آسیب بافتی به وجود می‌آورند.

علائم کلینیکی در عفونت حاد ناشی از هلیکوباکترپیلوری به صورت درد انقباضی ناحیه فوقانی شکم، حالت تهوع، استفراغ، نفخ شکم، ناخوشی عمومی و بدبو شدن نفس می‌باشد که البته در بعضی موارد بیماران مبتلا بدون علائم بالینی واضح دیده شده‌اند.

دوره کمون این بیماری 7-1 روز بوده و ممکن است با یا بدون علائم سوءهاضمه باشد. این علائم تقریبا در یک هفته اول عفونت وجود داشته و پس از این مدت دیگر وجود نخواهد داشت؛ خواه میکروارگانیسم از محیط عمل حذف شده (بیمار درمان شود) یا همچنان وجود داشته باشد...

برای خواندن بخش دوم- آشنایی با هلیکوباکتر پیلوری- اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم- آشنایی با هلیکوباکتر پیلوری- اینجا کلیک کنید.