برای اولین بار واژه «درمان» و «پزشکی» در این مکتب جاری شد. در این مکتب علاوه بر پزشکی به بهداشت نیز ارج نهاده شد و حتی بر پزشکی برتری یافت. اگر بیماران واگیردار از دیگران جدا نمی‌شدند و آنها را بیمار می‌کردند، مقصر به حساب می‌آمدند.
تا 700 سال قبل از میلاد مسیح (ع) اصولا اثری از ورود طب یونانی و بقراطی به ایران دیده نمی‌شود و بعدها بر اثر اختلاط ایرانی‌ها با سایر اقوام (در نتیجه فتوحاتی که نصیب پادشاهان هخامنشی شد)، علاوه بر طب مخصوص سرزمین ایران، از سایر مکاتب نیز بهره گرفته شد و حتی بعضی معتقدند که اصول و مبانی پزشکی، اول از ایران به یونانیان منتقل شد.
به هر حال از حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح (ع) آثار علوم یونانی در ایران مشاهده می‌گردد و چنان که از آثار ایران باستان نتیجه‌گیری می‌شود، از نظر تاریخی، مکتب زردتشت یا مزدیسنا خیلی زودتر از مکتب طب یونان وجود داشته است. اصولا ورود کلمه پزشک و جدا ساختن خرافات و موهومات از درمان و واگذاری درمان به طبیب را در مکتب مزدیسنا می‌بینیم.
حمله اسکندر به ایران در سال 330 قبل از میلاد مسیح، زمینه را برای رواج بیشتر طب یونانی در ایران مهیا کرد و پزشکانی که همراه او وارد ایران شدند، نقش مهمی در این امر داشتند؛ اما مهد اولیه طب یونانی در ایران را می توان مدرسه جندی‌شاپور دانست که شاپور اول آن را تاسیس کرد.
از حوادث مهم دیگر در دوران پیش از اسلام می توان به دوران سلطنت انوشیروان (578-531 میلادی ) اشاره کرد. در این زمان بود که آثار مهم نویسندگان یونان و هند از جمله آثار افلاطون، ارسطو، و کتابی مانند کلیه و دمنه وغیره به فارسی ترجمه شد که این امر نیز موجب رونق بیشتر جندی‌شاپور گردید.
در سال 636 میلادی شهر جندی‌شاپور به دست مسلمانان افتاد، اما مدرسه جندی‌شاپور از گزند و آسیب در امان ماند و همچنان در سراسر دنیای اسلام بزرگ‌ترین مرکز تعلیم پزشکی بود تا وقتی که به علت گسترش مرکز خلافت در بغداد و احضار اطبای جندی‌شاپور به آنجا، از استادان خوب محروم شد و به تدریج رو به انحطاط نهاد. در دوران خلفای عباسی طب به مسلمانان منتقل و کار ترجمه کتب یونانی به عربی نیز در این زمان شروع شد.
دوره‌های ترقی طب سنتی
1- دوره ترجمه شاهکارهای طبی یونانی به عربی
2- دوره پزشکان عرب زبانی که تجربه گذشتگان را کسب و اصلاح کردند و آثاری مستقل از خود پدید آوردند
(منظور، عموما پزشکان مسلمان ایرانی نظیر ابن‌سینا و رازی و... می‌باشد؛ زیرا چون تالیفات آنها اکثرا عربی است.)
بنابراین، این مسلمانان بودند که مشعل طب یونانی را که به خاموش شدنش چیزی نمانده بود، از دست جانشینان ناخلف جالینوس و بقراط گرفتند و پس از پنج قرن آن را با فروغی بیش از پیش پس دادند. گرچه ابن‌سینا پس از بقراط و جالینوس بود و از نظر تاریخی عده‌ای از مولفان وی را شاگرد و استاد مذکور می‌دانند، ولی باید دانست که وی و رازی به خاطر استقلال فکری و خرده‌گیری از کتب استادان یونانی و اینکه تجربه و آزمایش را در طب بسیار معتبر می‌دانستند، توانسته‌اند دوره نوینی در طب پدید آورند که مدت‌ها به عنوان طب اسلامی ایرانی ملاک و مبنای طب اروپایی گردید.
طب سنتی ایران نه تنها دانش طبی تمدن‌های گذشته را به صورتی جدید و مدون به نسل‌های بعد انتقال داد، بلکه دانشمندان این مکتب پایه‌گذار روش مشاهده و تجربه علمی بودند. ستارگان طب سنتی ایران مانند ابن‌سینا، رازی، علی بن ربّن طبری، علی بن عباس مجوسی اهوازی، ابن ابی الصادق نیشابوری، سید اسماعیل جرجانی و... حدود پنج قرن هدایت دانشگاه‌های طب در غرب و شرق را بر عهده داشتند.
طب سنتی ایران بر پیشگیری از بیماری‌ها با آموزش روش صحیح زندگی تاکید دارد و پزشک موفق را پزشکی می‌داند که سلامتی جامعه را حفظ نماید و خود به خود با این تدبیر تعداد بیماران و مصرف دارو کاهش خواهد یافت.
استاد مرحوم سید جلال مصطفوی کاشانی از برجسته‌ترین محققان جهان در زمینه مبانی و اصول طب سنتی ایران در این رابطه می‌گوید: «حکمای قدیم ایران و یونان قوانینی صحیحی برای حفظ سلامت بشر وضع کرده بودند که مردم به آنها عمل می کردند و اجرای این دستورات بهداشتی به تدریج جزء عادات و آداب اجتماعی شد و در نتیجه مردم مزاجی سالم داشتند و استعداد ابتلا به انواع بیماری‌ها اصولا کم بود.»
با توجه به توصیه‌ها و راهبردهای WHO، مهم‌ترین وظیفه همه ما تلاش در راه رسیدن به بهترین درمان ممکن است که عبارت است از: موثرترین، سریعترین، کم عارضه‌ترین و کم هزینه‌ترین راه برای درمان و یا حداقل کاهش مشکلات بیماری‌های مزمن یا صعب‌العلاج.
این مهم میسر نیست مگر در سایه یک سیستم مناسب، کارآ و کم‌هزینه که امکان دسترسی به آن برای همگان وجود داشته باشد.
با التفات به موارد مذکور و نیز دلایلی از قبیل تکیه بر جنبه‌های اخلاقی، دستیابی به داروها و روش‌های جدید، احیای و ارتقای طب سنتی ایران از ضروریات است.
برای خواندن بخش اول -مروری بر طب سنتی ایران- اینجا کلیک کنید.
