هنرهای سنتی، سرشار از صفا و صمیمیت

(گفت و گو باغلامرضا مرتضایی منبت کار)

هنرهای سنتی ایران، با صفا و و صمیمیتی که در خود دارد، آیینه تمام نمای روح ایرانی است و شاید از همین روست که این چنین در دل شیفتگان هنرهای اصیل در سرتاسر جهان جای گشوده است. اکنون نیز اعجاز هنر در دستان هنرمندانی نهفته است که وجودشان دنیای هنر را غنیمتی گرانبهاست.

از جمله این هنرمندان که به دور از غوغای نمایشگاه ها و گالریها، چشمان مشتاق دوستداران هنر را به بلوغ بهار هنری فرا می خوانند، غلامرضا مرتضایی است. این هنرمند به سال 1346 در همدان متولد شده و خود درباره گرایشش به کنده کاری روی چوب می گوید: با دیدن آثار منبت همواره در این اندیشه بودم بتوانم آثاری متفاوت خلق نمایم تا اینکه به سال 1373 منبت آیات قرآنی به ذهنم رسید. زیرا چیزی را جاودانه تر و غنی تر از آیات قرآنی نیافتم. لذا پس از مشروت با استاد غلامحسین الوندپور و با استفاده از رهنمودهای ایشان توانستم اولین اثر خود را که منبت «لااله الاالله » بود به انجام برسانم.

مرتضایی، منبت و پیشینه آن را این گونه توصیف می کند: منبت یعنی کنده کاری روی چوب. این هنر ظریف قدمتی چند هزار ساله دارد و به پیش از میلا مسیح باز می گردد. لوحه هایی که از خزانه داریوش به دست آمده سخن از پرداخت دستمزد به هنرمندانی دارد که درب های چوبی را کنده کاری کرده اند. این هنر در دوره های بعد نیز ادامه داشته به عنوان مثال: آثار به جای مانده از دوره ساسانی، قطعه ای از مقبره ای است که در موزه ویکتوریا نگهداری می شود و همچنین مجسمه ای چوبی در موزه آرمیتاژ است. در دوران اسلامی هم منبت کم عمق و روسازی ساده با نقوش حیوان، گل و برگ، نقوش محرابی، لچک و ترنج متداول بوده. از آثار این دوره که متعلق به سال 546 است می توان به منبر مسجد جامع اصفهان اشاره کرد. همچنین رحل قرآنی که متعلق به سال 678 است و هم اکنون در قونیه نگهداری می شود.

مرتضایی در مورد روند ادامه این هنر می افزاید: این هنر در قرون 10 تا 12 تحولات قابل ملاحظه ای داشته است. در دوران صفویه و بخصوص قاجار شاهد شکوفایی این هنر بوده ایم و هنرمندان این دوره به دو گروه تقسیم می شوند. گروهی که از روش ها و نقوش دوران قبل پیروی می کردند و گروهی که از اصول فنی و مهندسی آثار اروپایی الهام می گرفتند. در دوران معاصر نیز هنرمندان منبت کار ماهری نیز وجود دارند که به مجسمه سازی و تزئینات وسایل منزل و ... می پردازند.

این هنرمند معاصر به دوستداران و علاقه مندان این هنر صبر و پشتکاری را توصیه می کند و می گوید: دنبال این هنر رفتن مستلزم علاقه زیاد است و حوصله بسیار می خواهد و کسی که به این هنر می پردازد می بایست توکل به خدا و عشق فراوان داشته باشد و کسب درآمد و مسائل مادی هدفش نباشد.

مرتضایی در اغلب آثارش از خوشنویسی های استادان، غلامحسین امیرخانی، جلیل رسولی، یدالله کابلی خوانساری و زنده یاد محمدعلی عطارهروی بهره برده است.