وضعیت فعلی اطلاع رسانی در کشور از جوانب مختلف به گونه ای است که نیازمند یک بازنگری جدی در نحوه نگرش و چگونگی برخورد با آن می باشد; در غیر این صورت جامعه با نوعی حیرت و سر در گمی مواجه خواهد شد.
در یک نگاه کوتاه و در یک ارزیابی سریع، می توان دریافت که منافع حاصل از اطلاع رسانی از طریق شبکه های کامپیوتری بر زیانهای ناشی از آن می چربد و این چیزی است که هر فرد آگاه، دلسوز و آشنا به مسائل فرهنگی بدان اذعان دارد.
اصولا مسئولیت کیفی و محتوایی یک شبکه نوبنیاد بر عهده دو گروه قرار دارد: یکی مدیران فنی کشور که مسئول اتخاذ تدابیر مناسب به منظور کاهش ضعفها و کاستیهای شبکه هستند، و دیگری محققان آگاه و اندیشمندان علاقه مند و دلسوز نسبت به فرهنگ اسلامی که باید با حضور جدی خود اطلاعات لازم و مفید را در سطح عالی در دسترس عموم قرار دهند.
در مدتی بیش از یک سال ارتباط مداوم با شبکه ها و آشنایی و کسب اطلاع از سایت های مختلف مانند فرق و مذاهب و ادیان ساختگی، انجمنها، کتابخانه ها، روزنامه ها و... به تدریج این باور در ذهن راقم این سطور شکل گرفت که ایران اسلامی علی رغم برخورداری از یک پیشینه درخشان در زمینه فقه، فقاهت و مرجعیت و نیز داشتن تاریخی سراسر مبارزه و ظلم ستیزی، حضوری بسیار کم رنگ در شبکه های اطلاع رسانی جهانی دارد.
وقتی به ریشه یابی این قضیه می پردازیم، صرف نظر از برخی دلایل که قابل فهم و احیانا پذیرفتنی هستند، پاره ای دیگر از این دلایل در واقع عذر و بهانه هایی بیش نیستند. آنچه مسلم است این است که یک انسان آگاه و دردشناس در این عرصه به خوبی می داند که اگر او از خود ضعف و سستی نشان دهد، دشمن بی کار ننشسته است بلکه با قدرت سرگرم تاخت و تاز است. او از غفلت یا تغافل ما - بویژه در عرصه فرهنگ - استفاده کرده و در ضمن حضور فعال خود با رنگ و لعاب زیبا به نشر و ترویج اطلاعات - آن گونه که خود می خواهد و می پسندد - می پردازد و از این رهگذر چه بسا اقدام به القاء شبهات و طرح مسائل گمراه کننده و ابهام آمیز می نماید. وجود مخاطبان گسترده این شبکه ها بویژه جوانان که بسیار تاثیرپذیر بوده و در چنین شرایطی در مرحله حساس «انتخاب » قرار می گیرند، این سؤال را فرا روی ما می نهد که: آیا ما محیطی را ایجاد کرده ایم که راه انتخاب صحیح و مطمئن را به او نشان دهد؟ اگر پاسخ منفی است، باید گفت که دشمن در همین نخستین گام برتری خود را به رخ ما کشیده است.
زمان به سرعت می گذرد اما هنوز هم دیر نشده است و از هر جا که دفع ضرر را شروع کنیم به سود ما خواهد بود. نوشتار حاضر بر همین اساس و با این انگیزه تهیه شده است تا ضمن ترغیب همه دست اندرکاران در این میدان، با حرکتی منسجم خود را برای حضور مؤثرتر و با کیفیت تر در شبکه اطلاع رسانی کشور آماده کنیم.
در حال حاضر در کشور، دو شبکه مشغول فعالیت است که از نظر حجم و کیفیت به هیچ وجه نمی توان در شکل فعلی، آنها را با یکدیگر مقایسه کرد. یکی از این دو شبکه، شبکه اطلاع رسانی BBS است که یک شبکه داخلی می باشد و دوم شبکه اطلاع رسانی (اینترنت) که یک شبکه جهانی است.
اگر به پیشینه شبکه های اطلاع رسانی BBS مراجعه کنیم، خواهیم دید که ایجاد این شبکه یک نقطه عطف در زمینه ارتباطات ملی بوده و کار عظیمی برای تشکیل و راه اندازی این شبکه اطلاع رسانی داخلی انجام گرفته است. اما; متاسفانه علی رغم سرمایه گذاری و تلاش انجام شده، نه تنها هیچ گونه اقدامی در جهت تقویت این شبکه از سوی مسئولان ذی ربط صورت نگرفته بلکه حتی آگاهیهای لازم نیز در این باره به مردم و بخصوص محققان، مراکز علمی و دانشگاهی و دوایر و سازمانهای دولتی داده نشده است. نتیجه اینکه به راحتی از کنار این شبکه داخلی عبور کرده و خود را به شبکه ای بس بزرگتر و وسیع تر به نام اینترنت مرتبط کرده ایم.
با نگاهی اجمالی به شبکه های BBS موجود که در کشور فعال هستند و حجم اطلاعاتی که در این فضای ارتباطی در معرض رؤیت و استفاده کاربران علاقه مند قرار داده شده است می توان اذعان کرد که هنوز زمان برای عطف توجه به آنها و انجام اقدامات مناسب برای بهبود و ارتقای کیفی شان از دست نرفته است. بیاییم با توجه به امکان دسترسی آسان به این شبکه (BBS) و اینکه راه اندازی آن محتاج هیچ ابزار پیشرفته و نرم افزار پیچیده ای نیست و به راحتی با یک کامپیوتر معمولی در محیط DOS فعال می گردد، آن را تقویت کنیم. بجاست که با یک برنامه ریزی حساب شده کلیه ادارات دولتی، نهادهای فرهنگی، واحدهای دانشگاهی، سازمانهای تحقیقاتی، مراکز حوزوی، کتابخانه های عمومی و... همه و همه را تحت پوشش این شبکه قرار دهیم تا هرگونه جابجایی در زمینه اطلاعات، نامه ها، فایل های نرم افزاری، دستورالعمل ها، بخشنامه ها و... از طریق آن انجام گیرد.
در یک ارزیابی کوتاه از شبکه اطلاع رسانی (BBS) نور، وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و شبکه اطلاع رسانی شارح وابسته به دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، به نتایج خوبی می توان دست یافت. در حال حاضر این دو شبکه از حیث رعایت مسائل اخلاقی و دینی و در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی و اجتماعی از غنی ترین شبکه های موجود در کشور می باشند. علاوه بر استقبالی که به طور عام از این دو شبکه صورت گرفته است، به طور ویژه برخی از گزینه های آنها به دلایلی مورد استفاده وسیع قرار گرفته است به گونه ای که به محض ایجاد اندک وقفه یا تاخیری در روند اطلاع رسانی و درج اطلاعات روی آنها، با اعتراض کاربران مواجه می شود. مراجعه سایر شبکه های BBS موجود در داخل کشور به این دو شبکه که بعضا برای برداشت و کپی نمودن اطلاعات شبکه های نور و شارح صورت می گیرد، خود شاهد دیگری بر اهمیت اطلاعات دو شبکه مزبور است.
با توجه به اهمیت فراگیری قرآن در کشور ما و اقبال گسترده ای که مردم بویژه جوانان، نوجوانان و حتی نونهالان سبت به مباحث قرآنی اعم از قرائت، حفظ، ترجمه و تفسیر قرآن از خود نشان داده اند و روز به روز نیز این علاقه و توجه رو به افزایش است; گزینه های شناخت قرآن و عترت در شبکه نور - که در حال حاضر مراحل ابتدایی خود را می گذراند - در صورت تکمیل می تواند بسیار مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین گزینه شناخت امام خمینی قدس سره که به ابتکار مسئولان شبکه شارح ایجاد شده است، کاربران زیادی را به خود جلب کرده است و آنها می توانند در زمینه های تحقیقی مورد نظر خود، اطلاعات لازم را درباره حضرت امام(ره) و اندیشه های ایشان به دست آورند. البته گزینه یاد شده امکان تقویت و تکمیل را نیز دارد و نسل جوان پرشور ایران اسلامی می توانند از این طریق با واقعیات گذشته و چگونگی شکل گیری انقلاب اسلامی در سده اخیر آشنا شوند.
نکته جالب و در عین حال ظریفی که در ارتباط با شبکه های BBS مطرح و قابل اشاره می باشد، این است که خوشبختانه دو شبکه یاد شده توانسته اند با درک مسئولیت و شناخت حساسیتهای اجتماعی و سیاسی، از نظر پشتوانه های علمی و تحقیقی به کار خود عمق و کیفیت خوبی ببخشند و با فعالیت مدبرانه ای که به عمل می آورند راه را به سوی آینده مطلوبتر هموار نمایند.
نکته دیگری که لازم است در اینجا بدان اشاره شود لزوم شرح و بسط گزینه های انتخابی این نوع شبکه ها (BBS) می باشد که در این خصوص باید در آینده جداگانه و به تفصیل به آن بپردازیم.
اما شبکه اینترنت به سرعت در صحنه ارتباطی و اطلاع رسانی کشور قرار گرفته و این در حالی است که علی رغم تمام تواناییها و قابلیتهای موجود، کاربران و عموم جامعه آگاهی لازم را نسبت به بهره برداری از این تکنولوژی پیدا نکرده اند. و طبیعی است که مسئولیت رساندن این نوع آگاهی بر عهده مسئولان فرهنگی کشور است که با فراهم آوردن ساز و کارهای مناسب برای ارتباط فعال و دو سویه و چند سویه با این شبکه، مقدمات حضور مؤثر و جدی فرهنگ غنی اسلام را در این شبکه در سرلوحه کار خود قرار دهند. همچنین جا دارد که علاقه مندان به مباحث فکری و فرهنگی و آگاهان به مسائل روز بخصوص محققان و اندیشمندان و عالمان دینی و فقهای عظام که در حوزه های علمیه دارای کرسی های درس هستند یا از طریق تالیفات و پژوهشهای خود جامعه علمی کشور و عامه مردم را تحت نفوذ و تاثیر قرار می دهند، با حرکتی منسجم به آگاه کردن قشرهای مختلف مردم بپردازند و اقدامات لازم و شایسته ای در این خصوص به عمل آورند. ضرورت این امر با توجه به فعالیت دشمنان دین و آیین که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از راههای گوناگون در این زمینه مشغول کار هستند، بیشتر آشکار می گردد. دشمن با ترویج خرافات، جعل احادیث، تحریف قرآن و سایر متون مذهبی ما آن هم با چهره ای حق به جانب و به ظاهر مستند، فرهنگ دینی و ایمان و عقاید مردم را نشانه رفته است به گونه ای که اگر کاربری فاقد اطلاعات دقیق از اصل سند باشد به سادگی نمی تواند آنها را مورد خطاب قرار داده و از سندیت و وثاقت مطالب مورد نظر پرس و جو کند.
جا دارد از خود بپرسیم آیا آن همه بحث های مفصل و طولانی که مثلا در دروس رجالی و درایه راجع به شناخت راویان احادیث و اسناد روایات مطرح و طی آنها به رد و اثبات مطلب پرداخته می شود و در جای خود نیز لازم و ارزشمند است فقط باید در سطح حوزه های علمیه و در حلقه های درسی شاگردان مطرح باشد؟ آیا زمان آن نرسیده است که آقایان اساتید و شاگردان فاضل آنها قدری از وقت و انرژی خود را صرف بررسی و نقض و ابرام مطالب و پاسخ سؤالهای مطرح روی این شبکه ها نمایند؟ این سؤالی است که نه فقط از سوی نگارنده این سطور بلکه از جانب بسیاری از علاقه مندان و دلسوزان مطرح است. این امر بویژه از آن جهت حساسیت و ضرورت دارد که تقریبا همه روزه شبهات و سؤالات منحرف کننده و نیز مطالبی خلاف واقع از سوی دشمنان اسلام و افراد مغرض در رابطه با اسلام و احکام نورانی آن در شبکه جهانی (اینترنت) قرار داده می شود که همگی سعی در آشفته کردن اذهان غیر مسلمانان و نیز مسلمانان و سست کردن ایمان معتقدان به این دین را دارند.
جا دارد همه پژوهندگان علوم اسلامی، محققان و مدرسان و نویسندگان متعهد کشور و نیز مؤسسات علمی و فرهنگی کشور با شناسایی نیازها و مسائل مبتلی به و در حالی که خود را مجهز به دانش و زبان روز می کنند مجدانه پا در صحنه این جهاد علمی بگذارند و مردم و خاصه جوانان را چه در داخل کشور و چه در دیگر کشورها از معارف اصیل و گران قدر اسلام به نحو صحیح آگاه سازند و پاسخ سؤالات و شبهات را نیز به نحو مقتضی و مناسب بیان نمایند. بدین منظور پیشنهاد می شود از سوی دست اندرکاران مجله ارزشمند «ره آورد نور» تدابیری اتخاذ شود تا محققان و مدرسان حوزه که آمادگی ورود به این عرصه را دارند شناسایی گشته و با ارسال سؤالات و شبهاتی که در شبکه اینترنت مطرح است برای آنها، پاسخ متقن و مستدل را در کوتاهترین زمان ممکن دریافت و نسبت به درج آنها در نشریه اقدام گردد. ایجاد یک بانک ویژه جهت سؤالات و پیشنهادات و پر بار کردن گزینه پرسش و پاسخ در سایت hawzah.net نیز می تواند به این کار جامعیت و کمال لازم را ببخشد.
هر چند این مجله در درجه اول مربوط به کامپیوتر و مباحث فنی و تخصصی در این خصوص می باشد - و لذا شاید نتواند به نحو تفصیلی به مباحثی از نوع مباحث یاد شده بپردازد - ولی به نظر می رسد که لااقل طرح صورت این قضایا و آگاهی بخشی به جامعه علمی و تحقیقاتی کشور می تواند تاثیر بسزایی در بیداری و ایجاد تحرک نسبت به این امر در فضای علمی کشور داشته باشد. وانگهی از مجموعه ای که به هر حال در مرکز تشیع و قلب تپنده نظام اسلامی مشغول فعالیت است انجام این مهم امر دور از انتظاری نیست چرا که موفقیت در چنین خدمتی همواره از آرزوها و در عین حال افتخارات همه بزرگان و اندیشمندان و علمای شیعه بوده است که انوار ولایت خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام به گونه ای شایسته در اقصی نقاط جهان پراکنده و گسترده شود.
اکنون که سنگ بنای این آرمان الهی به برکت و یمن انقلاب شکوهمند اسلامی و با درایت مقام معظم رهبری مدظله العالی گذارده شده است و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیز مفتخر به این امر می باشد; بیاییم در راه انجام خدمت، قبل از آنکه به نوع و ارزش ظاهری کار توجه کنیم در اولویت و ضرورت آن بیندیشیم و راهی را برویم که با پیمودن آن به حل نیازها و مشکلات امت اسلامی بلکه مستضعفان جهان نزدیکتر شویم.