بخش پنجم
عضو کالج بین المللی جراحان
راههای درمان
اگر سرطان پروستات در مراحل نخستین، یعنی زودتر تشخیص داده شود، این امید هست که تومور در مرحله درمان پذیری باشد . پس از تشخیص، نوبت انتخاب بهترین نوع درمان است که نسبت به سن بیمار و عوامل دیگر متفاوت می باشد .
اگر بیمار نسبتا جوان باشد می تواند درمانهای تهاجمی را تحمل کند، اما در هر حال تصمیم نهائی بسته به وضع و سلامت جسمانی بیمار است .
وقتی که سرطان پروستات محدود به یک محل است، پزشک با همکاری و هم فکری بیمار نوع درمان را انتخاب می کند . مثلا بسته به مشخصات تومور، سن و وضع مزاجی بیمار و نیز ترجیح بیمار، البته با مشاوره و راهنمائی پزشک، یکی از سه راه درمان یعنی جراحی، اشعه و یا صبر و مراقبت انتخاب می شود .
در سن کمتر از 65 سال
اگر بیمار کمتر از 65 سال دارد و اگر تومور او محدود به خود پروستات است یعنی اینکه در بدن منتشر نشده و وضع سلامت او نیز خوبست در این صورت جراحی بهترین نوع درمان است . بدین معنی که در چنین حالت، درمانی بهتر از عمل جراحی و برداشتن پروستات نیست .
درمان کمتر تهاجمی دیگر نیز هست منتهی اغلب بیماران نمی خواهند بدون درمان ریشه ای و اساسی، همیشه شمشیر آخته بالای سرشان باشد و مدام در نگرانی به سر برند . آنان فکر می کنند بهترین درمان آن است که پس از آن ده سال دیگر بدون داشتن سرطان زندگی کنند . کارشناسان سرطان پروستات پیش بینی می کنند 90 تا 95 درصد مردانی که در مورد آنان عمل جراحی و برداشتن همه پروستات انجام می گیرد، می توانند به بهبود خود امیدوار باشند و ده سال و بلکه بیشتر از آن بدون داشتن رنج سرطان پروستات عمر کنند . اگر سرطان پروستات در این سنین نسبتا جوان کشف شود، بهتر است همان درمان تهاجمی انجام گیرد و اگر تومور در بدن پخش نشده باشد، همه آن برداشته می شود . البته باید دانست که گاهی عمل جراحی هم دارای عوارض سخت و جدی است سخت و جدی . از آن جمله است ناتوانی در نگاهداری ادرار، عدم توانائی در امور جنسی و در موارد نادر مرگ . خوشبختانه با پیشرفت فنون جراحی و زبردستی جراحان، این عوارض به مقدار زیادی کاهش یافته اند .
عمل جراحی از دو راه
یکی از راه «پرینه » یا میان دو راه و دیگری از راه شکم انجام می گیرد . راه شکمی آسان تر و بهتر است زیرا جراح، اعصاب را به خوبی می بیند و به احتمال قوی، از برخی عوارض جلوگیری می شود و نیروی جنسی بیمار از بین نمی رود و بیش از ده درصد هم دچار عوارض ناتوانی نگاه داری ادرار نمی شود و میزان مرگ هم به صفر می رسد . روشن است که زبردستی جراح در این مورد نقش عمده دارد و سن بیمار نیز در بروز ناتوانی جنسی مهم است . به طوری که در مردان زیر 50 سال، در 90 درصد موارد عمل جراحی تاثیر زیادی بر ناتوانی جنسی آنها ندارد، و پس از 12 تا 18 ماه این توان به حد پیش از عمل می رسد . در مردان 50 تا 60 ساله در مقایسه با پیش از عمل به 75 درصد و در سنین بین 60 تا 70 ساله به 60 درصد سقوط می کند و پس از 70 سالگی فقط 14 مردان دچار ناتوانی جنسی نمی شوند . البته این ارقام بر حسب اندازه تومور و زبردستی جراح فرق می کنند .
65 تا 75 سالگی
هرچه شما سالمندتر بشوید، تندرستی شما در مورد درمان پروستات نقش عمده بازی می کند چه، ممکن است شما دارای ناراحتیهائی باشید که عمل جراحی را مخاطره آمیز نماید و شما نتوانید جراحی را تحمل کنید . در این صورت درمان با اشعه بهترین انتخاب است . اگر شما در این سن و سال هنوز دارای وضع مزاجی خوب هستید و مشکل دیگری از نظر تندرستی ندارید، در این حالت ممکن است جراحی صلاح باشد . برای عمل جراحی باید وضع مزاجی خوب باشد تا بتوان عمل را تحمل نمود . اگر شما ناراحتی قلبی و بیماریهائی نظیر آن دارید، در این صورت درمان با اشعه بهتر است . بهترین نوع درمان با اشعه تاباندن آن به پروستات از روی شکم به وسیله دستگاه اشعه ایکس یا گاما است که این اشعه سلولهای سرطانی را بمباران می کند و از بین می برد . اگر این کار به درستی انجام گیرد، بیمار می تواند مدت زیادی، با کمترین آثار جانبی به زندگی خود ادامه بدهد .
نوع دیگر درمان با اشعه «رادیوتراپی » است که در آن اشعه مستقیما بر پروستات اثر می کند و آن چنین است که دانه های «رادیوآکتیو» را داخل بافت پروستات می نشانند . این گونه درمان هنوز متداول نشده است و برتری آن بر گونه های دیگر درمان ثابت نشده است .
درمان با تابش اشعه از بیرون، مدت سه هفته و گاهی بیشتر طول می کشد و بیمار هر روز مدتی تحت درمان قرار می گیرد و تقریبا پس از یک ساعت سرکار خود می رود . در مدت درمان، بیمار ممکن است کمی احساس ناراحتی بکند مانند اسهال ملایم و ناراحتی در نشیمنگاه و اجبار برای ادرارکردن فوری . پس از مدتی این ناراحتیها نیز از بین می روند و گاهی هم عوارضی مانند ناتوانی جنسی برای مدت طولانی باقی می مانند .
گاهی حتی مردان 70 ساله اگر پیش از درمان توانائی جنسی داشته باشند یکسال پس از درمان نیز این وضع به حال اول بر می گردد . ناتوانی در نگاهداری ادرار نیز نادر است . سوختگی سطحی پوست با دستگاه های جدید بسیار کم و درمان پذیر است .
با دستگاه های اشعه سه بعدی، اشعه درست به پروستات تابیده و در آن متمرکز می شود و در نتیجه اثر جزئی بر نسوج اطراف آن دارد . می توان میزان قوی تر اشعه به پروستات تاباند، بدون ترس از سوختگی و آثار زیان بار بر بافت های دور و بر، در این صورت به گونه ای مؤثر می توان سرطان پروستات را از بین برد . این گونه درمان هنوز کاملا رایج نشده است .
بالاتر از 75 سال
در این سن اگر وضع مزاجی و سلامت شما خوب نیست و ناراحتیهای دیگری نیز دارید و تومور پروستات نیز کوچک بوده و انتشار هم نداشته باشد، ممکن است پزشک پیشنهاد دیگری بکند و آن صبر و انتظار توام با مراقبت دقیق است در این صورت هر 4 تا 12 ماه یکبار تست PSA و آزمایش های لازم دیگر انجام می گیرد . اگر وضع بدتر شد به درمان اقدام می شود وگرنه باز هم باید به صبر و انتظار ادامه داد چه; مرد سالمند و ناتوان با داشتن مثلا بیماری قلبی و غیره شاید نتواند تحمل عمل جراحی پروستات را بنماید و آنگهی شاید معالجه بیماریهای دیگر این فرد سالخورده خیلی فوری تر و ضروری تر از درمان سرطان پروستات باشد . البته خود سرطان پروستات نیز اگر فوریت داشته و ضروری باشد، باید به درمان آن نیز اقدام کرد و در غیر این صورت سرطانهائی با رشد بسیار کم در کیفیت زندگی شخص بسیار سالخورده تاثیر چندانی نخواهد داشت، چون پیش از آنکه چنین سرطانی با رشد کند به مراحل خطرناک برسد، به احتمال قوی بیمار در اثر ناراحتیهای دیگر به درود حیات خواهد گفت . برعکس اگر سرطانی در چنین فردی رشد سریع داشته باشد، ممکن است نیاز به درمان هورمونی باشد . درمان با هورمون، تولید «تسترون » بدن را کم می کند و در نتیجه از رشد تومور می کاهد . هورمون هر ماه یکبار تزریق می شود و گاهی نیز صلاح است که بیضه ها با جراحی برداشته شود و به اصطلاح فرد اخته گردد .
اخیرا نوعی درمان به نام جراحی «کرایو» ابداع شده است که بدین وسیله سرطان را با نیتروژن مایع، منجمد می کنند . هنوز این گونه درمان در حال آزمایش است .
به هر حال اگر بیمار به عللی نتواند جراحی و یا درمانهای دیگر را تحمل نماید، باید تحت مراقبت دائمی پزشک به طور مرتب «چکاپ » شود . به طور کلی برای سرطان پروستات پس از 75 سالگی عمل جراحی توصیه نمی شود . البته در این مورد نیز استثناهائی وجود دارد مثلا اگر شخص مبتلا، فرد فعال و سالم است و به نظر می رسد که سالها هم زندگی خواهد کرد و مایل است که غده سرطانی به طور کامل خارج شود، در این صورت جراحی می تواند یکی از راههای انتخابی برای درمان باشد .
در پایان به طور خلاصه یادآوری می شود که برای تشخیص به موقع سرطان پروستات گام های زیر باید برداشته شود:
1 . اگر 40 تا 50 ساله هستید و اگر در خانواده شما کسی سرطان پروستات داشته است و اگر 50 تا 70 ساله هستید بدون چنین سابقه خانوادگی، هر سال یکبار آزمایش PSA و معاینه به وسیله پزشک انجام گیرد . اگر نتیجه هر دو - معاینه و آزمایش - طبیعی بوده یک سال بعد نیز این معاینه و آزمایش باید تکرار شوند . اگر هر یک از این دو پس از تکرار، مثبت بوده، باید از پروستات نمونه برداری شود اگر نتیجه نمونه برداری طبیعی بود، 3 تا 6 بار دیگر باید آزمایش PSA و معاینه پزشک تکرار شود اگر نتیجه نمونه برداری وضع غیر طبیعی نشان دهد، محض اطمینان، نمونه برداری دیگر نیز باید انجام گیرد تصمیم قطعی برای درمان بسته به وضع مزاجی و سن بیمار است .
