تاثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی (1)

قرآن کتاب دینی و اعتقاد نامه همه مسلمانان جهان است . قرآن شریف این کتاب حکمت و هدایت نظر به تعالی انسان ها از خاک تا افلاک دارد . و اساسا آمده است که آدمیزادگان را از مغاک شهوات پست حیوانی به اوج افلاک و سفرهای علوی و آسمانی برساند .

کتابی که با گذشت هزار و چهار صد سال، با زندگی آنان عجین شده و گویی با رگ و پوست و خون آنان در هم آمیخته .

لذا خواندن، درک مفاهیم و آموزش این کتاب بزرگ به منزله زیستن و حیات دوباره ما با قرآن است . از روزی که متولد می شویم تا روزی که از این جهان فانی توشه حیات اخروی را بر می گیریم و رخت سفر می بندیم در غم و شادی و در زندگی اجتماعی و فردی با قرآن و حدیث سرو کار داریم و همین ملازمت و خلط شدن زندگی با این کتاب آسمانی نیاز به فهمیدن و فهمانیدن آن را برای هر مسلمانی آشکار می سازد .

از این گذشته بر همه آشکار است که پس از فتح ایران توسط اعراب و لشکر اسلام، مردم ایران که ندای حیات بخش اسلام را با گوش جان شنیدند، با شور و شوق تمام این فرهنگ را پذیرفتند و در بالندگی و رشد آن در زمینه های گوناگون علمی، اعتقادی، احتماعی و سیاسی، ادبی و هنری پا به پای دیگر مسلمانان حرکت کردند (و چه بسا در مواردی گوی سبقت رااز اعراب ربودند). و سرمایه های جاودان و ماندگاری را برای ما آفریدند .

یکی از این سرمایه های افتخارآمیز ما سروده های شاعران و سخنوران و نوشته های دبیران و مترسلان و نویسندگان و تاملات عارفان و اندیشه های حکیمان و فیلسوفان ایرانی مسلمان است . با نگاهی گذرا به آثار این بزرگان پیداست که بسیاری از عبارات و تعبیرات و اشارات و استدلال های آنان به اقتباس یا الهام از این کتاب مبین و یا احادیث ائمه معصومین ( علیهماالسلام) است .

بطوری که شاعران بزرگ ما از جمله حکیم ابوالقاسم فردوسی، رودکی سمرقندی، ناصرخسرو قبادیانی، سنائی غزنوی، خاقانی شروانی، عطارنیشابوری، مولانا حلال الدین بلخی، سعدی و حافظ شیرازی و صدها تن در جای جای سخنان خویش به کتاب آسمانی و سخنان گرانبهای اهل بیت ( علیهم السلام) توجه داشته اند . اگر ادعا کنیم که اشعار این بزرگان را بدون فهم تفسیر آیات قرآن بدرستی در می یابیم باید در صحت این ادعا بسی تردید کرد . چرا که خود این بزرگان اقرار می کنند «هر چه دارند همه از دولت قرآن دارند» و یا «قرآن رابه چهارده روایت می دانند و می خوانند» و نیز افتخار می کنند سخن خود را به آیه ای یا عبارتی از قرآن و یا احادیث زینت داده اند، و آن کلمات درخشان و نورانی را مانند خورشیدی بر آسمان نظم و نثر خود نشانیده اند .

پس برماست که با خواندن قرآن و تدبر در مفاهیم عمیق این کتاب عظیم و سنت شریف نبوی را از نفوذ این پیام های سرشار از نور و سرورو شعور را بر نفوس بندگان دریابیم .

ما در جلسات بعد درباره چگونگی تاثیر قرآن مجید و احادیث ائمه ( علیهم السلام) در ادبیات فارسی به تفصیل بحث خواهیم کرد . در این مجال به ذکر نمونه هایی از اشعار برخی شعرای بزرگ که به آیات و احادیث نظر داشته اند می پردازیم .

طلاب محترم با استفاده از اشعاری که ذیل آیات و احادیث ذکر می شود می توانند علاوه بر آشنایی با این بخش از ادبیات از این شیوه در سخنرانی ها و نوشته های خود برای بالابردن بلاغت و فصاحت در کلامشان استفاده کنند .