لاریجانی: هیچ دانشمند برجسته ایرانی، درگیر تقلب‌ نشده‌است

معاون آموزشی وزارت بهداشت می‌گوید: ارتباطات ساختارمند ایران با مراکز علمی آمریکا زیاد نیست و پس از برجام هم توسعه پیدا نکرد. اما تعداد دانشجویان ایرانی که در آمریکا تحصیل می‌کنند، کم نیست؛ در منطقه بعد از عربستان سعودی، بیشترین تعداد دانشجو را ما در آمریکا داریم.

به گزارش به نقل از خبرآنلاین، بحران علمی در ایران، بدبینانه‌ترین تیتری بود که چندماه پیش و پس از مقاله نیچر درباره تقلب در مقالات علمی ایران منتشر شد. هرچند که حکایت از روند بدی در تولید‌های علمی هم می‌کرد. اما اینکه چنین موضوعی به مراجع علمی بین‌المللی کشیده شود، اعتبار علمی ایران را که از اوایل دهه 80 با سرعت به‌دست آورده است، زیر سوال برد.

با این حال برای بررسی این گزارش‌ها، کمیته‌ای تشکیل شد و در یکی از گزارش‌های این کمیته آمد: 199نفر در مجموعه وزارت بهداشت درگیر پرونده سرقت‌های علمی هستند. همچنین به طور کل 398 نفر در تولید 58 مقاله ردشده نیچر مشارکت داشتند؛ از وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد.

دکتر محمدباقر لاریجانی، معاون آموزشی وزیر بهداشت از یک کار میدانی و تحقیق گسترده در حوزه تولید مقالات علوم پزشکی خبر می‌دهد؛ نتیجه اینکه در 9 درصد مقالات علمی تولید شده در حوزه علوم پزشکی، نوعی از تقلب علمی شدید وحود دارد.

پیش از این اسامی مختلفی از چهره‌های برجسته علمی در بحث تقلب‌های علمی مطرح شده بود، اما معاون آموزشی وزیر بهداشت که چندسال پیش جزو یک درصد دانشمندان برتر جهان هم معرفی شد و اکنون جزو 20 استاد پر استناد دانشگاه علوم پزشکی تهران است، دراین‌باره می‌گوید: «هیچ دانشمند برجسته ایرانی، درگیر تقلب‌ علمی نشده‌است.»

با دکتر لاریجانی در طبقه 13 ساختمان وزارت بهداشت گفتگو کردیم؛ از بحث تقلب علمی شروع شد، گذری به دانشگاه‌های نسل سوم زدیم و ارتباطات بین‌المللی دانشگاه‌های علوم پزشکی. البته به اخلاق پزشکی هم رسید. او یکی از تئوریسین‌های اخلاق‌پزشکی در ایران است و تالیفاتی در همین زمینه دارد.

مشروح گفتگو با معاون آموزشی وزیر بهداشت را در ادامه بخوانید؛

در ماه‌های گذشته، به دلیل افشاشدن تقلب‌های علمی در برخی مقالات بین‌المللی ایرانی، حیثیت علمی ایران زیر سوال رفت. کمیته‌ای برای بررسی این موضوع در وزارت بهداشت هم تشکیل شد. نتیجه چه بود و کار به کجا رسید؟

رشد پیشرفت علمی کشور در سالیان اخیر، شدت بیشتری به خود گرفته است؛ چنانچه طبق گزارش سایت ESI در سال 2016، ایران دارای رتبه بیست و یکم در تولیدات علمی دنیا (تعداد اسناد علمی) و رتبه 16 را در Scopus دارا است. در بین تولیدات جهان اسلام نیز، ایران سهم قابل توجهی دارد؛ به طوری که از 181461 مورد از مجموع تولیدات علمی توسط جهان اسلام در سال 2015، 39724 مورد مربوط به کشور ایران بوده است. نکته قابل توجه آن که دانشمندان ایرانی نیز موفق به کسب مقام های افتخارآمیزی در حوزه تخصصی خود شده اند و 201 نفر از دانشمندان ایرانی، که 44 نفر آنها در حوزه علوم پزشکی فعال هستند، جزو یک درصد از دانشمندان برتر جهان هستند. با وجود تمامی پیشرفت های علمی در ایران، در چند سال گذشته به صورت جسته و گریخته در داخل و خارج از کشور در مورد بروز تقلب‌های علمی در برخی از تولیدات علمی کشور سخن رانده شد و در این زمینه می توان به گزارش مجله Nature در سال 2008 و گزارش مجله Science در سال 2016 اشاره کرد که گزارش دوم، منجر به مرجوع کردن 58 مقاله ایرانی از نشر اشپرینگر شد و به همین دلیل در نظر گرفته شد در میزان، انواع، چگونگی رخداد، روش های پیشگیری از و مقابله با بدرفتاریهای علمی در کشور بررسی جامعی انجام شد.

بدین منظور، مطالعه‌ای طراحی شد که چندین بخش را در بر می‌گرفت: ابتدا، قطب‌های علمی کشور انتخاب شدند؛ در مرحله دوم، شهرهای هر یک از این قطب ها بلوک‌بندی شدند؛ در مرحله سوم، از مراکزی که درگیر تقلب علمی بودند، سرشماری شد؛ در مرحله چهارم، تعدادی از کارشناسان به صورت ناشناس به عنوان دانشجو با تعدادی از مراکز درگیر در این مقوله تماس گرفتند و درخواست انواع فعالیت های مختلف مرتبط با چاپ و نشر درگیر بودند و ضمنا درگیر بدرفتاری‌های علمی شامل دستکاری داده‌ها، داده‌سازی و کپی‌برداری را کردند و با توجه به پاسخ‌های مراکز مشخص شد که به طور متوسط، هر یک از این مراکز در طول سال، در تولید 18 مقاله و 159 پایان‌نامه نقش دارد. در کنار این مطالعه میدانی، از جامعه دانشگاهی شامل اساتید، مدیران آموزشی، فارغ‌التحصیلان و دانشجویان از طریق پرسشنامه هایی که ویژه آنان طراحی شده بود؛ نظرسنجی شد تا امکان بررسی میزان درک و شناخت آنان در مورد پدیده تقلب علمی، آموزشهایی که در این زمینه دیدهاند؛ علل ایجاد آن، راهکارهای پیشگیری و مبارزه با این موضوع (از نظر آنان) فراهم شود. در کنار این دو نوع مطالعه، یک مرور نظاممند در مورد تمام پژوهشهایی که در زمینه تقلب علمی در ایران انجام شده است؛ انجام شد و در نهایت، 15 مقاله از میان 84 مقاله انتخاب شدند و مورد تحلیل قرار گرفتند.

نتیجه چه بود؟

آنچه از تحلیل این سه گروه مطالعه حاصل شد؛ نشان داد که در ایران سالانه حدود 115000 پایان‌نامه و حدود 13000 مقاله ISI به وسیله مراکز مشاوره‌ای تولید می‌شود که در تعدادی از آنها می‌توان درجاتی از تقلب یا تقلب ضعیف تا بسیار شدید را پیدا کرد. در این میان، 6 درصد از پایان‌نامه‌ها از تقلب‌های شدید و 19 درصد از نوعی از اشتباهات که نیازمند آموزش‌های لازم هستند رنج می‌برند. این درصد برای مقالات به ترتیب، 9 درصد و 26 درصد برای اشکالاتی که نیازمند آموزش های مختلف است، درگیر هستند. همچنین در نظرسنجی انجام شده مشخص شد که اکثریت جامعه دانشگاهی باور دارند که درصد بالایی از پایان نامه‌ها و مقالات علمی، انواعی از بدرفتاری علمی وجود دارد. در بررسی مقالات مرجوعی و بررسی متون نشان داد که ساحت بدنه اصلی علم کشور از موضوع تقلب و تخلف علمی مبرا است و حتی یک مورد از دانشمندان برجسته ایرانی پیدا نشد که درگیر تقلب علمی شده باشد. از نظر شرکت‌کنندگان در مطالعه، مهم ترین عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی موثر بر بروز بدرفتاری‌های علمی، مدرک گرایی، عطش کسب رتبه و امتیاز در افراد جامعه و ضعف قوانین و مقررات بودند؛ وقت نگذاشتن برای پژوهش و رها کردن دانشجویان، ناتوانی در راهنمایی دانشجویان و قبول تعداد نامحدود پایان نامه از جمله عوامل مرتبط با اساتید در بروز بدرفتاری‌های علمی بود. رزومه سازی برای کسب امتیاز بیشتر، ناآشنایی با روش و جنبه های پژوهش، تعجیل برای فارغ التحصیلی و بی اطلاعی از قوانین و مقررات سرقت علمی نیز مهم ترین عواملی بودند که ممکن بود دانشجویان را به سوی بدرفتاری علمی سوق دهند و در نهایت، تاکید بی رویه بر ارائه مقاله بویژه مقالات آی اس آی، گسترش بی رویه دانشگاه ها و ضعف یا نبود برنامه ای برای پایش و نظارت بر فرآیند تدوین پایان نامه ها از جمله عوامل آموزشی برشمرده شدند که بدرفتاری علمی را در پی داشت.

چه راهکارهایی برای پیشگیری از این معضل پیشنهاد شد؟

از جمله راهکارهای پیشگیری پدیده بدرفتاری‌های علمی پیشنهادی جامعه دانشگاهی می توان رصد مقالات و پایان نامه ها از طریق یک نظام یکپارچه اطلاعاتی، بازنگری در ظرفیت های دانشگاه ها بر اساس تراکم اعضای هیات علمی در آن دانشگاه و رشته، بازنگری در شیوه گزینش دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی (شرط سنی، فعالیت های تحقیقاتی با یک مرکز پژوهشی معتبر، ....)، بازنگری در شیوه جذب اساتید (جذب داوطلبان در قالب دوره پسادکترا تا از عملکرد علمی ایشان اطمینان حاصل شود) و ایجاد مراکز مشاوره‌ای متمرکز زیر نظر دانشگاه برای ارائه مشاوره علمی و قطع رابطه دانشجویان با مراکز غیرقانونی را برشمرد. مهم ترین راهکارهای مقابله با این موضوع را نیز می توان در سه بخش خلاصه کرد: اقدامات آموزشی شامل برگزاری دوره های اجباری مربوط به مصادیق تقلب و تخلف علمی برای اساتید و کارکنان آموزشی و پژوهشی، ورود درس مصادیق تقلب و تخلف علمی و شیوه های نگارش علمی به کوریکولوم آموزشی مقاطع تحصیلات تکمیلی؛ اقدامات تقنینی شامل قوانین مورد نیاز برای برخورد جدی با دانشجویان متخلف، قوانین مورد نیاز برای برخورد جدی با اساتید متخلف، قوانین مورد نیاز برای برخورد جدی با موسسات آموزشی و دانشگاه های متخلف، تعریف جرم برای افراد و مراکز ارائه دهنده خدمات تقلب علمی و اقدامات تامینی شامل برخورد با هر نوع تبلیغ تقلب علمی در سطح شهرها، برخورد با تبلیغ تقلب علمی در فضای مجازی، برخورد با مراکز ارائه خدمات تقلب علمی، برخورد با صنوف دیگر (تایپ پایان نامه، صحافی، ...) که درزمینه تقلب علمی فعالیت دارند و برخورد با نشریاتی که آگهی ارائه خدمات علمی را چاپ می کنند. نتایج حاصله از این مطالعه نشان داد که تقلب علمی، پدیده‌ای ناپسند است که باید بدون توجه به وسعت و بزرگی آن، به منظور پاسداری از دستاوردهای علمی جمهوری اسلامی ایران با آن برخورد قاطع شود. این برخوردها شامل اقداماتی است که باید در نظام آموزشی و پژوهشی کشور صورت گیرد و از جمله آنان می توان به تغییر در نظام ارتقای اساتید، سلب ضرورت چاپ مقاله در برخی از رشته ها و مقاطع تحصیلی (به ویژه، فوق لیسانس و دکترای حرفه ای) و شناساندن مصادیق تقلب علمی به دانشجویان و اساتید از طریق دوره های آموزشی اشاره کرد. همچنین، لازم است جمهوری اسلامی ایران، انجام اقدامات قانونی برای برخورد با متخلفان درگیر در تقلب علمی شامل اساتید و دانشجویان و مراکز و موسساتی که اینگونه فعالیت ها را انجام می دهند؛ در نظر داشته باشد. در نهایت، فرهنگ سازی و نیز تکریم و تقدیس از علم ناب و خالص در میان جامعه دانشجویی کشور و اساتید جوان کشور می تواند زمینه های بروز تقلب علمی را به کمترین حد ممکن کاهش دهد.

در برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی چه اتفاقاتی افتاده است؟

در ابتدای حضور در حوزه آموزش، دغدغه های راهبردی متعددی به ذهن رسید که با یک کار کارشناسی و گردآوری نظر خبرگان، منجر به تدوین برنامه جامع حوزه آموزش شد. سپس برای تحقق سیاستهای این برنامه، بسته های تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی با مشارکت حداکثری صاحبنظران و با 13 ویرایش تدوین و در مهر ماه 94 ابلاغ شد. سپس برای استقرار این بسته ها، الگوی مأموریت گرایی در دانشگاهها ترسیم و حدود 65 مأموریت به صورت مشترک و یا ماموریت های ویژه به دانشگاههای علوم پزشکی و مناطق آمایشی واسپاری شد. در این راستا، ابزارهای پایش و ارزیابی هم تدوین شد و اکنون به صورت دقیق در حال رصد روند تحقق بسته ها هستیم.

با بسته های تحول و نوآوری در آموزش پزشکی چه نتایجی در پی داشته و دارند؟

همانطور که می‌دانید بسته های تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی موجب ایجاد بستر مناسبی برای گفتمان علمی در محیط های علمی متناسب با برنامه ها ایجاد کرده است. خود این دیدگاه در محیط های علمی تحول آفرین بوده و همانطور که می دانید محورهای آن می تواند دیدگاه های جدیدی در محیط های علمی ایجاد کند. به عنوان مثال توجه به مرجعیت علمی، دانشگاه‌های نسل سوم، مجازی سازی، بین المللی سازی، آمایش سرزمینی و ... را می توان برخی از این موفقیت ها برشمرد. در هر منطقه آمایشی، مراکز آزمون، سنجش صلاحیت و مهارت‌های بالینی راه اندازی شده است. روند بین المللی سازی آموزش پزشکی به خوبی در حال پیشرفت است. بیش از هزار برنامه در سامانه education Iran از سوی دانشگاه‌های کشور معرفی شده است که در آینده نزدیک، آثار آن بر جذب دانشجویان خارجی نمایان خواهد شد. دانشگاه علوم پزشکی مجازی در طول این مدت ساماندهی شده است و شاهدیم که با توسعه سریع، زمینه مناسبی برای مجازی سازی آموزش پزشکی فراهم کرده است. برگزاری دوره کارشناسی ارشد آموزش پزشکی برای حدود 700 عضو هیأت علمی اقدام بسیار موثری است که از سوی این دانشگاه اجرا شده است. انعقاد تفاهم نامه های مختلف برای برگزاری آزمون‌های معتبر بین المللی در داخل کشور که موجب می شود جوانان ما برای شرکت در این آزمون‌ها نیاز به خروج از کشور نداشته باشند. امروز شاهدیم در هر منطقه آمایشی کشور، حداقل یک مرکز صلاحیت بالینی و یک مرکز آزمون مجهز راه اندازی شده است. مرکز تحقیقات راهبردی آموزش علوم پزشکی، به عنوان یک مرکز استراتژیک برای توسعه آموزش پزشکی کشور راه اندازی شده است که ارمغان بزرگی برای جامعه دانشگاهی نظام سلامت است. مرکز ملی آموزش‌های مهارتی یکی از دستاوردهای بزرگ آموزش در ماههای اخیر است که قطعاً در ساماندهی آموزشهای مهارتی حوزه پزشکی نقش به سزایی خواهد داشت. تدوین چارچوب‌های کلی حضور بخش خصوصی در آموزش علوم پزشکی نیز از دستاوردهای ما در حوزه آموزش است که در جهت دهی سرمایه های ملی در راستای توسعه آموزش موثر خواهد بود.

نکته‌ای که وجود دارد، ایران رتبه‌های بالایی در پژوهش دارد، اما پژوهش‌ها عمدتا به صنعت وصل نمی‌شوند. برای این موضوع چه چاره‌ای وجود دارد؟

این یک فرهنگ است و خیلی کار آسانی نیست. مثلا در آموزش دانشگاهی، رتبه سوم یا چهارم را در دنیا داریم. رتبه خیلی خوبی‌است. اما در شاخص نوآوری رتبه ما 120 از 143 کشور بود، تازه شده 70 و خرده‌ای. این جایگاه ایران نیست. همه جای دنیا بین آموزش تحصیلات تکمیلی و توسعه کشور، ارتباطات نزدیکی وجود دارد، اما در ایران ارتباط وسیعی نمی‌بینیم. هرچند درحال رشد هستیم. مثلا در نوآوری‌ها درحال رشد هستیم، خوشبختانه شرکت‌های دانش‌بنیان درحال توسعه هستند. اما فاصله ما با توسعه هنوز کم نیست. به نظر میرسد باید در اموزش‌هایمان نگاه جدید بکنیم. نگاهی که به دانشگاه نسل سوم داریم این است که دانشگاه باید شرکت دانش‌بنیان را بپروراند. باید بتواند بستر رشد را فراهم کند. اساس دانشگاه باید برای این کار فراهم شود. امیدواریم این کار در سال‌های آتی صورت بگیرد. همه دانشگاه‌های علوم پزشکی، به این سمت می رود و امیدواریم نگرش دانشگاه‌ها در‌این‌باره عوض شود. دانشگاه باید نگاه کند ببیند بازار چه می‌خواهد، متناسب با آن نیاز، رشته و آزمایشگاهش را توسعه می‌دهد. انتزاعی کار نمی‌کند. در مقالات پزشکی، رتبه 16 اسکوپوس را داریم، رتبه بیستم ISI را داریم. پس چرا وضع این‌طور است؟ چون ارتباط را نتوانستیم برقرار کنیم و این چالش اصلی ماست. ممکن است با نگاه جدید به دانشگاه‌ها برطرف شود. اما زمان‌بر است.

به دانشگاه علوم پزشکی مجازی اشاره کردید، این دانشگاه چه نقشی در توسعه آموزش پزشکی دارد؟

توسعه آموزش مجازی زمینه های گسترش عدالت در آموزش علوم پزشکی را فراهم می کند و زمینه های ارائه آموزش یکسان به تمامی مناطق کشور را فراهم می کند. برهمین مبنا بسته توسعه آموزش مجازی تدوین و دانشگاه علوم پزشکی مجازی راه اندازی شد. دانشگاه علوم پزشکی مجازی با توسعه زیرساخت های فناوری اطلاعات زمینه بهره برداری از این فناوری را در آموزش علوم پزشکی بیش از پیش فراهم می کند. بازنگری کوریکولوم های آموزشی با رویکرد ارائه این برنامه ها از دیگر زمینه های توسعه آموزش علوم پزشکی است. توانمندسازی اعضای هیات علمی دانشگاههای علوم پزشکی کشور برنامه دیگری است که در بستر دانشگاه علوم پزشکی مجازی پیگیری می شود. همچنین به منظور گسترش آموزش علوم پزشکی در پی تاسیس دانشگاه علوم پزشکی مجازی بستر تشکیل دانشکده های مجازی در دانشگاههای علوم پزشکی کشور فراهم شده است. برنامه آتی گسترش آموزش مجازی در تمامی دانشگاههای علوم پزشکی و برنامه های آموزشی است.

بسیار گفته می‌شود تعداد زیادی از پزشکان بیکار هستند، آماری از پزشکان بیکار و همچنین تلاشی برای اشتغال آنها شده است؟

البته بحث اشتغال پزشکان ماموریت اصلی حوزه آموزش نیست، گرچه بدلیل برآورد میزان نیروی انسانی موردنیاز برای آموزش با آن ارتباط داریم و به همین دلیل تیم مطالعاتی برای این کار تشکیل داده ایم. و بی شک سایر حوزه های وزارت بهداشت به فراخور ماموریت های ویژه خود به این امر می پردازند. ما پزشک عمومی و متخصص بیکار بسیار کم داریم، ولی تعدادی از سطح درآمد و دستمزد و محل کار رضایت ندارند؛ در رده های دیگر هم کم و بیش وجود دارد. با این اوصاف، آمار بیکاری در دانش آموختگان گروه پزشکی نسبت به دانش آموختگان سایر رشته ها کمتر است. بررسی ها نشان می دهد که برخی از مناطق کشور با کمبود نیروی انسانی حوزه علوم پزشکی مواجه هستند و شاید این سوال به ذهن برسد که پس چرا این تعداد فارغ التحصیل فاقد شغل مرتبط داریم. اینجاست که بحث بومی گزینی دانشجویان علوم پزشکی مطرح می شود. ما در بسیاری از شهرهای بزرگ با مازاد نیرو در برخی رشته ها مواجه هستیم و بالطبع فارغ التحصیلانی که مصر به فعالیت در این شهرها هستند با چالش هایی مواجه می شوند. ولی در عین حال مناطقی نیز وجود دارد که باوجود نیاز شدید به نیروی انسانی افراد حاضر به خدمت در این مناطق نیستند و مزایای ویژه در نظر گرفته شده برای خدمت در این مناطق نیز کمک چندانی به ماندگاری نیروی انسانی نمی کند. حوزه آموزش علوم پزشکی در راستای برنامه های تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی و به منظور پیشگیری از این چالش در آینده در نظر دارد تا نقشه توسعه علمی مناطق آمایشی را دربازه زمانی 10-5 سال آینده تدوین کند تا ضمن برآورد نیروی انسانی مورد نیاز هرمنطقه، ارائه مجوزهای جذب دانشجو متناسب با این نیازها تنظیم و اعطا شود و افراد بومی هر منطقه در همان منطقه آموزش ببینند تا کمبودهای نیروی انسانی مناطق محروم کشور نیز برطرف شود. این پروژه مهمی است که در محاسبات نیروی انسانی؛ که تمامی مناطق آمایشی کشور در آن درگیر هستند.

برخلاف اشباع در حوزه پزشکی، بیمارستان‌ها با کمبود پرستار مواجهند. چه چاره اندیشی‌هایی برای کمبود پرستار و تربیت نیروی مورد نیاز بیمارستان‌ها شده است؟

کمبود نیروی پرستار یکی از چالش هایی است که نظام سلامت به طور جدی با آن مواجه است و برهمین اساس به فراخور پتانسیل های آموزشی موجود در کشور ظرفیت پذیرش دانشجوی پرستاری در سال 94 با احتساب دانشگاه آزاد اسلامی حدود 30 درصد افزایش یافت. در سال 95 نیز علیرغم سیاست تثبیت ظرفیت رشته های علوم پزشکی، ظرفیت رشته پرستاری در کنکور سراسری 2.5 درصد افزایش یافت. ما مجموعه اقداماتی را در حرفه پرستاری در دست داریم که امیدواریم با کمک دست اندرکاران پیگیری نماییم؛ از قبیل گسترش فعالیت در حوزه آموزش پرستاری در عرصه های آموزشی، گسترش آموزش بالینی و طرح تربیت پرستار در بیمارستان های آموزشی نیز برنامه دیگری بود که با همکاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دست اندرکاران حرفه پرستاری آیین نامه و دستورالعمل مربوطه تدوین و به دانشگاههای علوم پزشکی ابلاغ شد که در دست اجرا است.

در سال‌های گذشته چالش جامعه پزشکی،‌ اخلاق بوده است. خبرهایی که درباره سهل‌انگاری کادر پزشکی منتشر می‌شود، واکنش‌های بسیاری را در پی دارد. شما بسیار روی اخلاق پزشکی کار کرده‌اید. در این دوره برای اخلاق پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی و آموزش کادر درمانی چه تلاش‌هایی شده است؟

از فعالیت های صورت گرفته طی 2 سال گذشته می توان به تشکیل شورا عالی اخلاق پزشکی به عنوان بالاترین مرجع سیاستگذاری در این حوزه اشاره کرد. در پی این امر دستورالعمل راه اندازی شورای اخلاق پزشکی در دانشگاهها ابلاغ و اجرا شد و در حال حاضر اکثر دانشگاههای علوم پزشکی کشور شورای اخلاق پزشکی تشکیل داده اند. چهارمین کنگره سالیانه اخلاق پزشکی کشور در بهمن ماه سال 1394 با مشارکت نهادهای مرتبط ازجمله وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سازمان نظام پزشکی، فرهنگستان علوم پزشکی و سازمان پزشکی قانونی برگزار شد و مباحث اخلاق پزشکی به طور جامع مطرح شد. برنامه راهبردی اخلاق پزشکی کشور مشتمل بر 72 راهبرد کلان در حوزه اخلاق پزشکی تدوین شده و برنامه ریزی شده تا طی تفاهم نامه ای هریک از این راهبردها به صورت ماموریتی ویژه به دانشگاههای داوطلب سپرده شود. در حیطه آموزش اخلاق پزشکی علاوه بر راه‌اندازی بورد رشته اخلاق پزشکی و تشکیل گروه اخلاق پزشکی در بسیاری از دانشگاه‌ها، برنامه‌های آموزشی کارگاهی برای گروه‌های هدف، دوره‌های تحصیلات تکمیلی در قالب دوره‌های MPH و PhD اخلاق پزشکی و نیز فرصت‌های مطالعاتی برای علاقه‌مندان فراهم گشته است. همچنین، بازنگری و اصلاح برنامه آموزشی درس اخلاق پزشکی در دانشکده‌های علوم پزشکی، طراحی تم طولی اخلاق در دانشکده پزشکی و طراحی برنامه آموزش اخلاق پزشکی در مقاطع دستیاری علوم پزشکی متناسب با نیازهای هر رشته، باهدف ارتقای اخلاق در بین دانش‌آموختگان علوم پزشکی، باهمت و دلسوزی اساتید و محققین دنبال شد.

ارتباطات بین‌المللی دانشگاه‌های علوم پزشکی با دانشگاه های کشورهای دیگر پس از برجام چه وضعیتی دارد؟

بعد از برجام میزان ارتباطات بین‌المللی ما خیلی بیشتر شد و بعد از برجام توانستیم اجازه بسیاری از امتحانات بین‌المللی را در داخل برگزار کنیم. ارتباطات بین‌المللی دانشگاهی ما خیلی آسان‌تر شد. خیلی از اساتید و مدیران دانشگاه‌های دنیا به ایران آمدند. دانشگاه‌های ما توانستند قراردادهایی را ببندند. اما ثمرات در طول زمان مشخص می‌شود. هیات‌هایی از آلمان، سوئیس، فرانسه و دیگر کشورها آمدند. تعدادی از دانشگاه‌های ما به آن کشورها رفتند تا ارتباطات را توسعه بدهد. به هرحال ارتباط ما با کشورهای دیگر هم در حوزه آموزش پزشکی زیاد است و در بخش‌های دیگر سلامت. قبل از برجام ارتباطات با کشورهای دیگر خیلی سخت بود. اما اکنون یک آکادمی دیابت با فرانسه زدیم و سال آینده امیدواریم به نتیجه برسد. از این قبیل فعالیت‌های اینچنینی وجود داشته است. تعداد زیادی از استادان ما می روند تا با دانشگاه‌های اروپایی کار کنند. حتی برای بحث‌های تبادلات پژوهشی دانشگاه‌های مختلف آماده‌اند از ما دانشجو بپذیرند.

پس از برجام چه تعداد دانشجوی خارجی، دانشگاه‌های ایرانی را انتخاب کرده‌اند؟

باتوجه به اینکه برجام تاثیر چشمگیری در توجه داوطلبان سایر کشورها به تحصیل در ایران و برقراری ارتباط با دانشگاههای کشور داشته شناساندن توانمندی های نظام سلامت کشور به داوطلبان کشورهای دیگر یکی از نکاتی بود که باید به آن توجه می شد. برهمین مبنا سامانه Education Iran راه اندازی شد و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور می توانند ظرفیت های خود را از این طریق به مجامع بین المللی معرفی کنند. در این سامانه تاکنون بیش از 1000 برنامه بارگذاری شده و بیش از 200 هزار نفر از این سامانه بازدید کرده اند. روند حضور دانشجویان سایر کشورها برای تحصیل در حوزه علوم پزشکی کشور رو به افزایش است، به طوری که تعداد این دانشجویان در طی 3 سال گذشته چندبرابر شده و به طرز چشمگیری در حال توسعه است به طوری که امروز حدود 2 هزار دانشجوی خارجی در ایران داریم. پس از برجام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور با نهادهای علمی سراسر جهان تفاهم‌نامه‌های زیادی را امضا کردند و بازدیدهای دوجانبه ای نیز برای همکاری های مشترک صورت گرفته است. اعتباربخشی بین المللی راهی است برای حضور در عرصه های بین المللی؛ در این زمینه تاکنون 11 دانشگاه مشغول به کار هستند و برخی از دانشگاه‌های بزرگ مثل علوم پزشکی تهران و ایران هم موفق به اخذ گواهی اعتباربخشی بین المللی شده اند.

با مراکز آموزش پزشکی امریکا چقدر ارتباط داریم؟

کلا ارتباط علمی دانشگاه‌ها و اساتید ما کشورهای مختلف دنیا کم نیست. حتی اگر مقالات علمی کشور را ملاحظه کنید، با همه کشورهای دنیا ارتباط برقرار است. اما هنوز هم بیشتر ارتباطات علمی با آمریکاست. البته با کشورهای اروپایی هم هست. اما دلیل ارتباط بالا با مراکز علمی دانشگاهی آمریکا، تحصیل اساتید فعلی ما در آن کشور است که البته هنوز هم تحصیل می‌کنند که به همین دلیل ارتباطات علمی هم با آنجا دارند. اما ارتباطات ساختارمند با مراکز علمی آمریکا زیاد نیست و پس از برجام هم توسعه پیدا نکرد. یکی دو مورد سفر علمی جدی بود. اما تعداد دانشجویان ایرانی که در آمریکا تحصیل می‌کنند، کم نیست. در منطقه بعد از عربستان سعودی، بیشترین تعداد دانشجو را ما در آمریکا داریم. بعد از ما کویت است.

چه تعداد دانشجوی ایرانی در کشورهای خارجی تحصیل می‌کنند؟

واقعیت این است که عمده اطلاعات ما درباره دانشجویان ایرانی مشغول تحصیل در خارج از کشور، مربوط به آنهایی که پیش از تحصیل به ما مراجعه داشته‌اند. ارزیابی تحصیلی شده‌اند، مشاوره خواسته‌اند و... حدود 3هزار و خرده‌ای‌ست. اما برداشت ما این است که بیش از 5 هزار دانشجو در خارج از کشور در گروه پزشکی مشغول تحصیل هستند که در آمار رسمی ما نیستند. درواقع حدود دو برابر آماری که داریم، دانشجویان ایرانی در حوزه علوم پزشکی در دانشگاه‌های خارج از کشور تحصیل می‌کنند.

چه تعداد از بورسیه‌ها برمی‌گردند؟

واقعیت این است که برگشت بورسیه‌های ما از آمریکا و کشورهای دیگر، خیلی نبوده است. البته اکنون بورس با امریکا نداریم، اما بازگشت آنهایی که قبل از تحریم آمریکا به رفتند،‌ کمتر از بورسیه‌هایی است که به اروپا یا کشورهای آسیایی اعزام شدند.

در روزهای گذشته محدودیت‌های دولت جدید آمریکا برای اتباع ایرانی، جنجالی شده است. همانطور که گفتید ایران دانشجویان زیادی در ایالات متحده دارد.

تحریم آمریکا برای ایرانیان برخی دانشجویان ایرانی را نیز دچار مشکل کرده بود البته در چند روز گذشته تحولات صورت گرفته و تا حدی مشکلات این دانشجویان بر طرف شده است اما اگر دانشجویان ایرانی در هر جای دنیا دچار مشکل شوند ما از هیچ تلاشی برای رفع مشکلات آنها کوتاهی نمی کنیم. دانشجویان ایرانی که در هر جای دنیا در یکی از دانشگاه‌های معتبر تحصیل می کنند، اگر به ایران بیایند برای پذیرش آنها مشکلی نداریم. البته برخی به دانشگاه‌های نامعتبر برخی کشورها مثل فیلییپین می روند که نمی‌توانیم مدرک آنها در کشور قبول کنیم. افرادی که برای ادامه تحصیل قصد رفتن به خارج از کشور را دارند بهتر است برای انتخاب دانشگاه مقصد به فهرست دانشگاههای معتبر وزارت بهداشت توجه کنند، این فهرست هرسال نیز روزآمد می شود و درصورتی که دانشجویان به دانشگاههای دیگرغیرمعتبر بروند، برای پذیرش آنها معذوریت داریم زیرا با این کار نیزحق سایر دانشجویان از بین می رود و هم ممکن است سلامت مردم به خطر بیفتد. برخی افراد هستند که به عنوان مثال به برخی دانشگاههای نامعتبر کشورهای همسایه می‌روند و مدرک دندانپزشکی می‌گیرد اما در تمام طول تحصیل حتی یکبار هم کار با دندان نکرده اند. افرادی که به دانشگاه‌های خارج از کشور می روند، می توانند برای پذیرش در داخل در یکی از آزمون‌های بین‌المللی یا ملی که در داخل برگزار می شود، شرکت کنند.