اول ذی القعده 173ه. ق؛ ولادت حضرت معصومه
تاریخ، به گمنامی او کمتر سراغ دارد. محذرّه ای که اگر چه دارای بارگاه با شکوه و باجلالی است، امّا قدرش برای بسیار از محبان اهل بیت (ع) نا شناخته است. بسیاری از ما آگاهی بسیار اندکی از وجود مقدسش داریم. که شاید سالگشت ولادت مبارکش، فرصت مغتنمی برای افزایش آگاهی ما نسبت به حضرتش و به تبع آن کسب معرفت بیشتر، به وجود خجسته اش باشد.
معصومه، فاطمه ای دیگر
بنا به نظر مشهور، در اول ذیقعده ی سال 173ه. ق، مدینه ی طیبه، تولّدش را جشن گرفت. در آغوش پر مهر امامت و ولایت؛ در آغوش امام موسی الکاظم (ع). مادر گرامی اش نجمه (تُکْتَم)، مادر امام رضا (ع) می باشد. شاید علّت علاقه ی وصف ناشدنی این خواهر و برادر نسبت به هم، به خاطر این اتفاق خجسته ی نَسَبی باشد.
نجمه خاتون، اهل مغرب بود. مغرب در اصطلاح جغرافیای آن روز به سه معنی اطلاق می شد: شمال آفریقا، مراکش و اروپا.
نامش را فاطمه گذاردند که بعدها با تولّد دختران دیگر موسی بن جعفر (ع) که بر آن ها نام فاطمه نهاده شد، به فاطمه ی کبری معروف شد. لقبش معصومه است و قدر و جلالش به گونه ای است که علما و بزرگان دین از او به کرامت و نجابت فراوان یاد می کنند.
شیخ عبّاس قمی (ره) در مورد ایشان می فرماید:«...اما دختران موسی بن جعفر (ع)؛ به حسب آنچه به ما رسیده، افضل آنها سیده ی جلیله ی معظمه، فاطمه ی کبری، معروف به حضرت معصومه (س) است که در قم مدفون است...».
او معصومه و کریمه ی اهل بیت است!
لقب «معصومه» راعلی بن موسی الرضا (ع) درضمن روایتی برای خواهر خود برگزیده است؛ آنجا که می فرماید: «من زار المعصومة بِقُم کَمَن زارنی...». لقب دیگر این بانو، «کریمه ی اهل بیت» است و این لقب، به جهت خوابی است که نسّابه ی شهیر، مرحوم آیت اللّه سید محمود مرعشی نجفی (ره) - پدر آیت اللّه العظمی مرعشی نجفی (ره) - دیده است. ایشان بسیار علاقه مند بود تا به هر طریق ممکن، محل دفن حضرت صدیقه ی طاهره (س) را بداند. به این منظور، ختم مجربی انتخاب می کند و چهل شب به آن مداومت می کند. شب چهلم درعالم رؤیا به محضر امام باقر یا امام صادق - علیهما السلام - مشرف می شود. امام (ع) به ایشان می فرمایند: «علیک بکریمة اهل البیت...؛ یعنی برتو باد چنگ زدن به دامان کریمه ی اهل بیت، فاطمه ی معصومه (س)...!»
شاید این ارجاع، رمزی الهی است که مردم به جای گشتن به دنبال محل قبر همسر امیر المؤمنین (ع)، به آستان بوسی نواده ی مکرمه اش، حضرت فاطمه ی معصومه (س) مشرف شوند. آری! تمام اینها رمزها و نشانه هایی است که از سوی اهل بیت (ع) برای شیعیان فرستاده می شود، تا خواص اهل معرفت، تیز بینانه آنها را دریافت کنند و راه را بیابند.
قدر و منزلت این بانوی گرامی به حدّی است که از سوی ائمّه (ع)، زیارتی مخصوص برای ایشان صادر شده است. از بین امامزادگان و فرزندان اهل بیت (ع) - چه بلا فصل و چه غیر بلا فصل - فقط چهار نورند که زیارتنامه ی مخصوص دارند: حضرت زینب کبری (س)، حضرت ابا الفضل العباس (ع)، حضرت علی بن الحسین (ع) و حضرت فاطمه ی معصومه (س). آیا این مطلب نیز عظمت وجود مقدسه ی کریمه ی اهل بیت را روشنتر نمی سازد؟ بی شک، وجود این روایات روشن و صریح است که مردم را به سوی عقاید به حق و محکمی پیرامون این نور پاک رهنمون ساخته است؛ عقایدی مثل ملزم دانستن خود به تشرّف به آستانه ی حضرت معصومه (س) پس از بازگشت از زیارت حضرت ثامن الحجج (ع) و....
شوق دیدار
علامه ی مجلسی (ره) از کتاب «تاریخ قم» نقل می کند که چون مأمون، حضرت امام رضا(ع) را در سال 200هجری به مرو خواند، در سال 201حضرت معصومه (س) به شوق دیدار برادر، به همراه عده ای از فرزندان خورشید هفتم، با یکی از کاروانهایی که به خراسان عازم بود، از مدینه خارج شد. به ساوه که رسید بیمار شد و چون مردم ساوه در آن زمان، سنی متعصّب بودند، حضرت از مقدار مسافت مانده تا قم سؤال کرد؛ گفتند: ده فرسخ. پس فرمود:«مرا به جانب قم ببرید زیرا از پدرم شنیدم که فرمود قم مرکز شیعیان ما می باشد.»
هنگامی که خبر ورود حضرتش به گوش اهالی قم رسید، اشراف و اهالی قم و پیشاپیش آنها موسی بن خزرج، بزرگ آل سعد، به استقبال ایشان به بیرون قم رفتند و با تجلیل و تعظیم فراوان، حضرت را به قم آوردند.
قم، حرم اهل بیت شد!
بدینسان، قم که تا آن زمان یکی از مراکز مهم شیعیان به حساب می آمد با ورود آن حضرت، رنگ و بوی بیشتر و مؤثرتری از اهل بیت (ع) به خود گرفت؛ تا این ورود مبارک، منشأ بسیاری از برکات دینی، علمی و معرفتی برای این سرزمین و مذهب تشییع شود.
چه زیباست بدانیم که در مدینه، نجف، سامرا، کاظمین، مشهد و حتّی کربلا فقط به محدوده ی حرمهای مطهر، حرم اطلاق می شود ولی برطبق بسیاری از روایات، تمام شهر قم. حرم است و حرم به محدوده ی حرم مطهره ی حضرت معصومه (س) خلاصه نمی شود.
در پایان، به جاست تا برگی از بوستان کرامات و معجزات این خاتون بزرگ آل اللّه را مرور کنیم، بلکه معرفتی در خور نام حضرتش کسب کنیم:
فرزند مرحوم آیت اللّه العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری (ره)، مؤسس حوزه ی علمیه ی قم، نقل می کند که: «مرحوم پدرم با قرآن استخاره نمی کرد و می فرمود: من درست نمی فهمم؛ ولی یکبار پس از اصرار عده ای از علما و اهالی قم و تهران، بالای سر حضرت معصومه (س) برای ماندن در قم، استخاره کرد. که این آیه آمده: «و أتونی بأهلکم أجمعین» این آیه خطاب حضرت یوسف به برادران است که به آنان فرمود همه ی اهل و بستگان خود را نزد من بیاورید.
این استخاره در کنار مرقد حضرت معصومه (س)، بدون هیچگونه ابهامی مرحوم آیت اللّه العظمی حایری را به اقامت در قم و آوردن اهل و بستگان خود به این سرزمین مقدّس، فرا می خواند. امیدواریم که خاکبوسی در گاه قدسی اش را لایق و شایق باشیم.