اعتقاد به امام زمان و آثار تربیتی آن

قاعده لطف، دنیای بر امامت مهدی

یکی از استدلال های های مهم شیعه به دوستی اعتقاد به امامت مهدی، دلیل لطف و قاعده فیض است. حکمت الهی اقتضا می کند که لطف وی هماره بر همه جهان و انسان ها جاری باشد. خداوند وجود پیامبر را لطف و احسان و انعام خداوندی بر مؤمنان می داند و می فرماید: خداوند از راه لطف، بر مؤمنان منت نهاده و در میان آنان پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات خدا را برآنها تلاوت کند. همین دلیل قرآنی، بر وجود امام نیز دلالت دارد؛ زیرا همیشه لطف آدمی کامل است و هرگز ناقص نمی ماند. امام ادامه فیض پس از پیامبر است؛ از طرف خداوند منصوب می شود و لطف پروردگار است. خواجه نصیرالدین طوسی درباره این قاعده مهم می نویسد: وجود امام به خودی خود لطف است و تصرف او لطفی دیگر و نصب او برای حصول مقصود و غرض واجب است. در نزد خردمندان، روشن است که لطف الهی (پس از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ) منحصر است در امام تا مردمان، بی رهبر و معلم و مربی نمانند و کتاب و سنت، شارحی لایق و مطمئن داشته باشد.

فروغ هدایت و تابش انوار موهبت ها و مرحمت های خداوند هیچ گاه خاموش نمی شود و با ارسال موسل و نصب امام ادامه می یابد. امام علی علیه السلام می فرماید: «اِنّما مَثَلُ اهل بِیتی فی هذِهُِ الامّةِ کَمَثلِ نجومُ السماءِ کُلَّما غابَ نجمٌ طَلَعَ نجمٌ. مثل آل محمد، چونان ستارگان آسمان است و اگر ستاره ای غروب کند، ستاره دیگر طلوع خواهد کرد.

پیام:

یکی از دلایل اثبات امامت، قاعده لطف است. بر این اساس، زمین هیچ گاه از حجت الهی (پیامبر یا امام) خالی نمی ماند؛ زیرا لطف الهی در حق بندگان، همیشگی است.

رابطه معنوی امام با پیروانش

انسان های کمال جو و حقیقت طلب در مسیر زندگانی خویش، افزون بر به کارگیری عقل درونی به دنبال حجت آشکار و انسان کاملی هستند که با نور خویش، راه هدایت معنوی را به آنان بنمایاند و به قله قاف هدایت معنوی برساند. علامه طباطبایی درباره تصرف معنوی امام می فرماید: امام علاوه بر ارشاد و هدایت ظاهری، دارای یک نوع هداین و ضربه معنوی است و به وسیله حقیقت و نورانیت باطن، ذاتش در قلوب شایسته مردم تأثیر و تصرف می نماید و آنان را به سوی مرتبه کمال و غایت ایجاد جذب می کند.

در هر دوره و زمانی، انسان کاملی که حامل معنویت تمام عیار خلقت است، وجود داشته و دارد که او، ولیّ خدا و امام معصوم است؛ امامی که پرتو عنایت او و نسیک روح افزای ولایتش، دل ها را بهاری می کند و عطر و بوی عشق را در جان ها می پراکند. امامی که باب فیض خداوندی است: «اَیْنَ بابُ اللّهِ الّذی مِنهُ یُؤتی» کجاست آن در خدایی که از او وارد می شوند؟» شیعه هماره به خود می بالد که از این بال ها، مسیر هدایت و کمال را در می یابد، در حزن و اندوه آنان محزون و در فرح و شادیشان شادمان می شود، چنان که پیشوایان نیز چنین لطف و احسان و احساسی نسبت به شیعیان خویش دارند. رمیله، یکی از شیعیان امام علی بن ابیطالب علیه السلام ، می گوید: در زمان خلافت امیرالمؤمنان دچار بیماری شدیدی شدم و در روز جمعه احساس بهبود کردم. با خود گفتم، بهتر است به نماز امام حاضر شوم. آن روز پس از نماز، برای استماع سخنان امام در همان مجلسی نشستم، ناگهان درد وجودم را فرا گرفت و احساس ناراحتی کردم، ولی صبر کردم تا سخن امام تمام شد. هنگام خروج از مسجد، امام به من فرمود: ای رمیله! هر مؤمنی که بیمار می شود، ما به بیماری اش رنجور می شویم و با غم و اندوه او غمگین؛ دعایی نمی کند، مگر برایش آمینی می گوییم و هنگامی که ساکت است، برایش دعا می کنیم. من به ایشان گفتم: ای امیرمؤمنان! خدا مرا فدایت کند، آیا این توجهات شما برای کسانی است که در حیطه حکومت و نظر شما هستند؟ پاسخ داد: ای رمیله، هیچ مؤمنی چه در شرق و چه در غرب زمینی، از نگاه ما غایب نیست.

این رابطه و احساس معنوی، میان امام موعود د منتظراش در زمان غیبت، در مرتبه ای اعلا وجود دارد. در نامه شریف مولا حضرت مهدی به شیخ مفید آمده است: ما بر تمامی اخبار شما آگاهیم و هیچ یک از آنها بر ما پوشیده نیست. همانا که ما در مراعات جان شما کوتاهی نمی کنیم و یاد شما را از خاطر نمی بریم که اگر جز این بود، نابسامانی ها و مصیبت ها بر سرتان فرود می آمد و دشمنان، شما را درهم می شکستند.

پیام: میان امام و پیروانشان، رابطه عمیق معنوی و عاطفی وجود دارد، به گونه ای که با شادی یکدیگر شادمان و با حزن و ناراحتی هم، نالان می شوند.

امام، مایه فیض و برکت

امام؛ واسطه فیض است، همواره توجه او به سوی آدمیان است و بهارآفرین و زندگی بخشی است. در زیارت شریف آن حضرت غایب از نظرمهدی موعود می خوانیم: «السّلام عَلی ربیع لْاَمامِ و نَضَرَةِ الّایامِ؛ سلام بر بیمار مردم و خرّمی روزگاران». به وجود گرامی او خداوند جهانیان روزی می دهد و آسمان و زمین، به احترام او بر پاست؛ «وَبِیُمْنِه رُدِقَ الَوری و لِوُجودِهِ ثَبَتَتِ الْارضُ و السماء».

دل او دل بیدار است که همواره به یاد دوستان است و درد و رنج آنان را احساس می کند. او تجلی رحمت و اسعه خداوندی است: اِنَّ رَحْمَه ربِّکُمْ وَسِعَتْ کُلُّ شی ءٍ و اَنَا تِلْکَ الرَّحْمَة همانا رحمت پرودگارتان بر هر چیزی وسعت دارد و من، همان رحمت پروردگارم.

وجود مقدس حضرت حجت میان انسان ها، منبع برکت، علم، درخشندگی، زیبایی و همه خیرات است. برکات وجود او پرتو انوار وجود او، در همه دوران به بشر می رسد. این خورشید معنوی و الهی، واسطه زمین و آسمان است. او هرگز شیعیان خود را از یاد نمرده و در رفع مشکلات فردی و اجتماعی مؤمنان کوتاهی نمی کند، از سخنان ملکوتی حضرتش، که نشاندهنده همراهی خالصانه ایشان با بندگان خداست، این است که: «انّا لَنَفْرَحُ لِفرحِکُمْ و تَحْزَنُ لِخُرْنکُم»؛ شادمانی تان شاد و در اندوهتان غمگساریم».

چه بسیارند افرادی که هرگاه گرفتاری ها به ایشان توسل جسته و مشکلشان را حل کرده اند. ایشان در غیبت، همچون خورشیدی است که پشت ابرها پنهان است، ولی مردم از نور وجودش هماره بهره مندند. در سخنی نغز از امام زمان روایت شده است: أمّا وَجْهُ الاِنتفاعِ بی فی غَیْبَتی فَکَاْلاِنْتِفاعِ بالشَّمسِ اِذا غَیَّبَها عَنِ الْأَبصارِ السَّحابُ و انّی لَأمانٌ لِأَهْلِ الأَرْضِ کَما أنَّ النُّجومَ أَمانٌ لِاَهْل السَّماء. چگونگی بود سودرسانی من در زمان غیبتم، مانند سودرسانی خورشید است زمانی که ابرها آن ها را از چشم ها پنهان سازند و من ایمن دهنده اهل زمینیم، همچنانکه ستارگان، ایمن دهنده اهل آسمانند.

پیام: به واسطه وجود امام زمان، نعمت ها بر زمینیان جاری است و به واسطه دعا و توجه امام به آنها، گرفتاری ها رفع می شود.

ضرورت سخن گفتن از امام مهربانی

در روزگاری که جهان بشر با بازگشت به دوران جاهلیت از نوع مدرن، سیر قهقهرایی خود را طی می کند و هر لحظه به سراشیب سقوط نزدیک می شود، روزگاری که ستم سالاری، بی عدالتی، معنویت ستیزی، اخلاق گریزی، جنگ و خونریزی و بی داد و تباهی هر روز آینده بشر را بیشتر رو به تاریکی می برد و وحشت بر وحشت او می افزاید، سخن از مهدی گفتن و یاد و نامش را گرامی داشتن؛ رویش عدالت است و نوید سعادت، بشارت شادکامی است و زنگ پیروزی و نیز حکایت رویش غنچه های امید در باغ هستی است. سخن از موعود در جهان امروز، یک ضرورت است، ضرورتی برای باور داشت موعود جهانی، شناخت استراتژی انتظار و آشنایی با شیوه های عدالت ستیزان جهانی با منجی موعود. نقش تکوینی و تشریعی امام عصر در هستی، ضرورتی است برای اعتقاد و معرفت یابی بر احسان و عنایت و نوازش امام همام. از همه مهم تر، ضرورتی است برای انتقال این فرهنگ نورانی به نسل جوانی که در شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هائل، به دنبال ساحل نجات اند. او پدری مهربان، همدمی شفیق و همراهی خیرخواه است. از این کلام امام صادق علیه السلام ، وضعیت ائمه را در برابر شیعیان به خوبی بیان می شود: «وَ اللّهِ لَاَنَا اَرْحَمُ بکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ؛ به خدا سوگند که من به شما، از خود شما مهربان تر و رحیم ترم». البته امام از پدران و مادران، در حق فرزندانشان مهربان ترند که «واَشْفَقٌ عَلَیْهِمْ مِنْ آبائِهِمْ و اُمَّهاتِهِمْ». همچنین در دعای آل یاسین، بر امام علیه السلام به عنوان رحمت بیکران پروردگار سلام و درود می فرستیم: «السَّلامُ علیکَ اَیُّها الرَّحَمة الواسِعَه».

پیام: سخن گفتن از امام، به عنوان رحمت بیکران الهی، اصلی ضروری، اجتناب ناپذیر و امیدآفرین است.

مهارت های زندگی در زمان غیبت

اگر بتوانیم مهارت های زندگی در دوران غیبت امام مهدی را فرا گیریم و بر مدار حق حرکت کنیم، فیض صد چندان نصیب مان خوانده شد، مهارت هایی همچون دین شناسی که با حرکتی آگاهانه و همراه با اندیشه برتری در باورداشت دینی و محصولات معنوی شکل می گیرد و در گام دیگر، مهارت در شناخت امام است که این اگر مهارت نباشد، هر گمان نیز در جاهلیت خواهد بود. از دیگر مهارت ها، پای بندی به اصل «تولّی و تبّرا» است. تولّا و دوستی خاندان عترت و تبّرا و دوری جستن از دشمنان آنان، از مهارت های زندگی در دوران غیبت مولا حضرت مهدی است. مهارت در پیشه کردن صبر و پایداری، در راه رسیدن به آرمان های بلند انسانی و الهی و ثابت قدم بودن در عاشقی، که البته اجر بسیاری در آن نهفته است.

حافظ

عدالت پیشگی نیز یکی دیگر از مهارت هاست که در آراستگی به آن، دقت و درستی لازم است. به تعبیر شاعر:

همچنین مهارت در مهرورزی به بندگان خداوند، مهارت در پای بندی به اصول اخلاقی و دین داری و نهراسیدن از سرزنش ملامت کنندگان، مهارت در ترتیب درست نسل آینده، مهارت در انتظار کشیدن آشکار ساختن نمادهای آن، مهارت در اطاعت از ولی فقیه و مهارت در وفاداری به عهد و پیمان ولایی و آرمان های مهدوی بسیار ضروری است. هرگز این سخن امام را از یاد نبریم که فرمودند: «اگر پیروان ما در راه وفای به عهد و پیمانی که بر دوش دارند، همدل و همصدا بودند، هرگز خستگی دیدار ما از آنان به تأخیر نمی افتاد».

پیام:

فراگیری مهارت های زندگی به منظور زمینه سازی برای ظهور حضرت مهدی و برپایی حکومت جهانی، امری ضروری و واجب است.

عرضه اعمال شیعیان به امام مهدی

لطف و عنایت مهدی همواره شامل شیعیان است، به ویژه اگر در راه پیمانی که با او بسته ایم، وفادار باشیم، و دستورات و تکالیف الهی را به خوبی انجام دهیم. در این صورت، او نیز مددکار و دعاگوی یاران خویش است. از دعاهای آن حضرت است که: (خدایا) کسانی را که برای یاری دین تو از من پیروی کنند، نیرومند کن و آنان را جهادگر در راه خودت قرار ده و بر بدخواهان پیروزشان گردان. بی شک آنان که در دوران غیبت او بر واجبات دین پای می فشرند، نوای دینخواهی و حقیقت طلبی سر می دهند و یوسف دین و تقوا را به ثمن نخسی و بهای اندک نمی فروشند، همواره در پرتو عنایت و لطف بی پایان او هستند و چنین است که امام باقر علیه السلام فرمود: اِصْبِروُا عَلی اَداءِ الفرائِضِ و صابِرُو عَلی اَذیَّةِ عَدُوِّکُمْ و رابِطُوا اِمامَکُمْ المهدیَّ المُنتظر؛ بر انجام واجبات شکیبایی ورزید و بر گزند دشمنان بردبار باشید و از حریم امام خود، مهدی - که چشمه را به راهش هستید- دیده بانی کنید.

در برخی از روایت ها آمده است که کرده های ما را بر آنان پیشوای آسمانی عرضه می کنند و او گاه از کارهای نیک و شایسته شیعیان خویش خشنود و گاه از ناشایسته های اعمال چهره در هم می کشد. امام راحل با اشاره این گونه روایت ها می فرماید: «رهبر همه شما و ما، وجود مبارک بقیة اللّه است و باید ماها و شماها طوری رفتار کنیم که رضایت آن بزرگوار که رضایت خداست را به دست آوریم». به حب بعضی روایات، نامه اعمال ما، هفته ای دو بار پیش امام زمان می رود، ولکن می ترسم که ادعا داریم تابع این بزرگوار هستیم و شیعه این بزرگوار می باشیم، اگر نامه اعمال را از ما ببینید و می بیند، «نعوذبالله» پیش خدا شرمنده شود. خدا نکند از من و شما یک وقت چیزی صادر شود که موجب افسردگی امام زمان باشد، از خودتان پاسداری کنید».

بر ماست به یاد داسته باشیم که امام غایب حاضر، به کردار و حالات ما آگاه است؛ زیرا خلیفة الله است؛ به ویژه شیعیان خویش را نیک می شناسد و با نام تک تک آنها آشناست. از عالم ربانی، آیت اله بهاء الدینی، نقل است که فرمود: امسال در مکه معظمه در مجلسی که آقا امام زمان تشریف داشتند، اسم افرادی برده شد که مورد عنایت بودند، از جمله آنها حاج آقافخر بود. راوی سخنی می گوید، خود را به آقافخر رساندم و از ایشان پرسیدم: چه کرده ای که مورد عنایت حضرت واقع شده ای؟ گریه کرد و پرسید: آقای بهاءالدینی نگفت که چگونه خبر به ایشان رسید؟ گفتم: نه. ایشان گفتند: من کاری نداشته ام، جز اینکه مادر من علویه است و زمین گیر شده است. تمام خدمات او را خود به عهده گرفته ام، حتی حمام و شست و شوی او را و من گمان می کنم. خدمت به مادر، مرا مورد عنایت حضرت قرار داده است.

پیام:

اعتقاد داشتن به اینکه اعمال شیعیان را امام عصر می بیند، تأثیر اصلاحی فراوان بر کردار و رفتار ما دارد.