تاثیر دیابت و اختلالات تیروئید بر توانایی جنسی

هفته نامه سلامت - دکتر سعید کلباسی*: دیابت نوع2 و کم‌کاری و پرکاری تیروئید از شایع‌‌ترین بیماری‌‌های مزمن دنیای امروز هستند که بر متابولیسم و سوخت‌وساز بدن تاثیر ‌می‌گذارند. این بیماری‌‌ها اغلب بدون علامت آغاز می‌شوند و به‌تدریج اندام‌‌های بدن را درگیر عوارض کوچک و بزرگ ‌می‌کنند، مگر اینکه با غربالگری به‌موقع تشخیص داده شوند و تحت‌کنترل و درمان قرار بگیرند. یکی از عوارض مهم و آزاردهنده این دو گروه بیماری، ناتوانی و اختلالات جنسی در آقایان و خانم‌‌هاست.

 

با توجه به افزایش آمار بیماری‌‌های متابولیک در جهان، عوارض جنسی ناشی از این بیماری‌‌ها بیش از هر زمان دیگری در جوامع مشاهده ‌می‌شود؛ از افسردگی و سردمزاجی گرفته تا زودانزالی و اختلال نعوظ، دیابت و اختلالات تیروئید ‌می‌توانند با ایجاد عوارض مختلف زندگی زناشویی افراد را به خطر بیندازند. در ادامه، به بررسی مهم‌‌ترین آثار این بیماری‌‌ها بر توانایی جنسی و راه مقابله با آن ‌می‌پردازیم. با ما همراه شوید.

 

بیماری‌های خودایمنی تیروئید مثل گواتر هاشیموتو (کم‌کاری خودایمنی) و گریوز (پرکاری خودایمنی) شایع‌ترین علت اختلال‌های تیروئید در ایران و جهان هستند. در پرکاری تیروئید، هورمون تیروئید بنا به دلایلی بیشتر از مقدار طبیعی ترشح می‌شود و در کم‌کاری، میزان ترشح این هورمون کمتر از حد لازم است. هورمون تیروئید در متابولیسم و سوخت‌وساز بدن نقش اساسی ایفا می‌کند، بنابراین افزایش ترشح آن می‌تواند با علائمی مانند تپش قلب، کاهش وزن، اضطراب، لرزش دست، بی‌خوابی و تعریق همراه باشد، اما کم‌کاری تیروئید معمولا باعث بی‌حالی، افزایش وزن، افسردگی، افزایش حساسیت نسبت به سرما و... می‌شود.

 

 

پرکاری و کم‌کاری تیروئید هر دو بر مسائل جنسی تاثیرگذارند و می‌توانند باعث اختلال در روابط زناشویی شوند. کم‌کاری تیروئید در خانم‌ها معمولا باعث بی‌نظمی عادت ماهانه، لکه‌بینی و کاهش فواصل عادت ماهانه می‌شود، اما پرکاری تیروئید عادت ماهانه را به تاخیر می‌اندازد. افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید معمولا دچار کاهش میل جنسی و سردمزاجی می‌شوند. بروز چاقی و علائم افسردگی به دنبال این بیماری نیز سردمزاجی را تشدید می‌کند. مبتلایان به این بیماری باید از لحاظ هورمون پرولاکتین نیز بررسی شوند زیرا ترشح این هورمون در کم‌کاری تیروئید ممکن است افزایش یابد و سردمزاجی و اختلال در نعوظ را تشدید کند.

پرکاری تیروئید اوایل باعث افزایش میل جنسی می‌شود اما به‌تدریج با پیشرفت بیماری و بروز علائمی مانند اضطراب، لاغری و... میل جنسی را کاهش می‌دهد و مشکلاتی مثل انزال زودرس و اختلال در نعوظ ایجاد می‌کند. اختلالات جنسی ناشی از بیماری‌های تیروئید باعث کاهش اعتمادبه‌نفس و افزایش افسردگی و گوشه‌گیری در افراد می‌شوند، بنابراین حتما باید با پزشک فوق‌تخصص غدد درمیان گذاشته شوند و تحت‌درمان قرار بگیرند.

در زمان قدیم، شیوع گواتر (بزرگی غده تیروئید) ناشی از کمبود ید بسیار بالا بود اما امروزه با یددار شدن نمک مصرفی از آمار ابتلا به این بیماری کاسته شده و در مقابل، شیوع بیماری‌های خودایمنی تیروئید مثل کم‌کاری و پرکاری تیروئید بسیار افزایش یافته است. درنتیجه امروزه عوارض این بیماری‌ها از جمله مشکلات جنسی ناشی از آنها بیش از هر زمانی در جامعه مشاهده می‌شود. آمارها نشان می‌دهند 5 درصد از علل نازایی و بیش از 15 درصد از علل سردمزاجی به مشکلات تیروئید مربوط است. به همین دلیل توصیه می‌شود تمام خانم‌هایی که با سردمزاجی، اختلال در عادت ماهانه و ناباروری مواجه هستند و تمام آقایانی که دچار اضطراب، تپش قلب، اختلال در نعوظ و انزال زودرس هستند، حتما از لحاظ سلامت تیروئید مورد بررسی قرار بگیرند.

مشکلات جنسی ناشی از کم‌کاری و پرکاری تیروئید با تنظیم هورمون‌ها و مصرف دارو تحت‌نظر پزشک قابل‌رفع هستند، بنابراین اگر تحت‌درمان مناسب قرار دارید و در عین حال از مشکلات جنسی رنج می‌برید حتما باید علت را پیگیری کنید و این مشکلات را صرفا به مسائلی مانند بالا رفتن سن و اختلالات تیروئید ارتباط ندهید. شاید علت از مشکلات هورمونی دیگر و اختلالات هیپوفیز، هورمون‌های فوق‌کلیه، پرولاکتین، غدد جنسی، اختلالات خودایمنی، استرس‌های روانی و سابقه شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و اشعه‌درمانی در ناحیه شکم باشد.

دیابت را می‌توان به دو نوع1 و 2 تقسیم‌ کرد. دیابت نوع1 اغلب از سنین کودکی آغاز و با تزریق انسولین کنترل می‌شود. دیابت نوع2 معمولا ارثی است و از حدود 45 سالگی آغاز می‌شود. در حال حاضر دیابت نوع2 از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک جهان محسوب می‌شود. احتمال ابتلا به این نوع دیابت با شیوه زندگی افراد ارتباط نزدیکی دارد.

 

متاسفانه امروزه چاقی و اضافه وزن به یکی از معضلات بزرگ جامعه انسانی تبدیل شده است. در گذشته بیماری‌هایی مانند سل، طاعون، حصبه و ایدز انسان‌ها را دچار وحشت می‌کردند اما این روزها بیماری‌های غیرواگیر مثل دیابت هستند که سلامت جوامع را به خطر می‌اندازند. هم‌اکنون آمار چاقی و اضافه وزن در ایران به 37 درصد جمعیت می‌رسد. چاقی نه‌تنها احتمال بروز دیابت را بالا می‌برد، بلکه باعث ایجاد فشارخون و چربی‌خون بالا و مشکلات قلبی- عروقی نیز می‌شود. تمام ‌این بیماری‌ها با عوارضی مانند افسردگی و اختلالات جنسی همراه هستند.

بیماران مبتلا به دیابت نوع2 اغلب مجبور به مصرف داروهای متعدد و مختلفی هستند زیرا این بیماری معمولا با فشارخون و چربی‌خون بالا همراه است. هر یک از این داروها عوارض جانبی خاص خود را دارند، بنابراین مصرف و تداخل آنها با یکدیگر ممکن است بر توانایی و میل جنسی تاثیر بگذارد. البته این موضوع دلیل نمی‌شود فرد مصرف داروهای خود را کنار بگذارد، بلکه باید با مراجعه به پزشک فوق‌تخصص غدد، نسبت به تعویض داروها یا مصرف داروهای جدید اقدام کند.

یکی از مهم‌ترین مشکلات جنسی ناشی از دیابت در آقایان، کاهش میل جنسی و اختلال در نعوظ است. این اختلال ممکن است از ابتدای رابطه زناشویی یا اواسط آن ایجاد شود و زن و شوهر را از لحاظ روانی آزار دهد. ترس از اختلال نعوظ حتی باعث می‌شود فرد از برقراری روابط در آینده خودداری کند، بنابراین درمان و رفع آن از اهمیت بالایی برخوردار است. این افراد باید از لحاظ هورمونی هم بررسی شوند. شاید علت مشکل آنها کاهش سطح تستوسترون و دیگر اختلالات هورمونی باشد. خوشبختانه این اختلالات را می‌توان به راحتی با تجویز دارو برطرف کرد.

نوروپاتی از عوارض عصبی و مزمن دیابت است که باعث درگیری سیستم اعصاب محیطی و بروز علائمی‌ مانند گزگز و بی‌قراری در پاها می‌شود. این عارضه می‌تواند اعصاب دستگاه تناسلی را هم تحت‌تاثیر قرار دهد و باعث ایجاد مشکلات جنسی شود. برای رفع این مشکلات باید با متخصص مغز و اعصاب مشورت کرد. مشکلات عروقی نیز می‌توانند بیماران دیابتی را با اختلالات جنسی مواجه کنند. نعوظ در آقایان ناشی از پر شدن حفره‌های خونی در آلت تناسلی است.

 

حال اگر عروق این ناحیه بر اثر عوارض دیابت دچار آسیب شده باشند، خون به اندازه کافی وارد آنها نمی‌شود. افرادی که از این عارضه رنج می‌برند، معمولا از میل جنسی کافی و سلامت هورمونی برخوردار هستند اما نمی‌توانند به نعوظ کامل برسند. درنتیجه دچار کاهش اعتمادبه‌نفس، مشکلات روانی و سردی در روابط زناشویی خواهند شد. برای بررسی و رفع مشکلات جنسی ناشی از عوارض عروقی دیابت باید با متخصص اورولوژی مشورت کرد.

اضطراب و ترس از بروز عوارض دیابت یکی دیگر از عوامل مهمی است که باعث ایجاد مشکلات جنسی مثل زودانزالی می‌شود. این بیماران باید برای رفع اضطراب و افسردگی خود حتما از یک روانکاو یا روان‌شناس کمک بگیرند و از روش‌های موضعی و فیزیکی جلوگیری از انزال زودرس استفاده کنند. با افزایش زمان انزال، اعتمادبه‌نفس بیمار بالا می‌رود و نسبت به آینده امید بیشتری پیدا می‌کند. درنتیجه به درمان بیماری خود نیز اهمیت بیشتری می‌دهد. برای رفع زودانزالی می‌توان از دارو نیز استفاده کرد. این داروها بر هورمون‌ها و دستگاه عصبی بدن تاثیری نمی‌گذارند و فقط به صورت موضعی باعث پرخونی آلت تناسلی و نعوظ می‌شوند، اما همان‌طور که آلت تناسلی را پرخون می‌کنند، جریان خون در مغز و قلب را هم افزایش می‌دهند.

 

درنتیجه مصرف آنها باعث افزایش ضربان قلب و خطر سکته در افرادی می‌شود که دچار انسداد عروق هستند. متاسفانه گاهی اوقات افراد از بیماری قلبی- عروقی خود خبر ندارند زیرا بعضی از عوارض دیابت به‌خصوص انسداد عروق، بی‌علامت‌اند. حتی گاهی این بیماران دچار سکته‌های خاموش می‌شوند. در این شرایط اگر فرد از دوز بالای داروهای افزایش نعوظ استفاده کند در معرض خطر مرگ ناگهانی قرار می‌گیرد. علاوه براین، افرادی که از داروهایی مثل نیتروکانتین استفاده می‌کنند نباید داروی افزایش نعوظ مصرف کنند. به‌طور کلی، مصرف این داروها در افراد مبتلا به دیابت باید حتما با اجازه و مشورت پزشک معالج یا پزشک قلب انجام شود.

گرچه تصور می‌رود، مشکلات میل جنسی زنان اغلب مسائل عاطفی و روانی مانند افسردگی مربوط باشد، اما شواهد فزاینده‌ای به دست می‌آید که شماری از مشکلات جسمی زنان ازجمله مشکلات تیروئید نیز می‌تواند بر تمایلات جنسی زنان تاثیر بگذارند. انواع بیماری‌ها و مشکلات جسمی از دیابت و بیماری قلبی و فشارخون بالا گرفته تا میزان بالای کلسترول و سیگار کشیدن و چاقی می‌توانند بر کارکرد طبیعی جنسی زنان تاثیر بگذارند. مشکلات تیروئیدی تشخیص داده نشده هم ممکن است میل جنسی زنان را مختل کنند و پس درمان مناسب میل جنسی بهبود پیدا می‌کند.

تخمین زده می‌شود تا 10 درصد زنان بالای 50 درجاتی از کمبود هورمون تیروئیدی داشته باشند و کمبود تولید هورمون تیروئید یا کم‌کاری تیروئید شایع‌تر از همه است. گرچه کم‌کاری تیروئید با یک آزمایش ساده خون قابل‌‌شناسایی است، در بسیاری از زنان تشخیص‌ داده نشده باقی می‌ماند. کم‌کاری تیروئید ازجمله با احساس خستگی و درد عضلانی، افسردگی و کاهش میل جنسی بروز می‌کند.

گرچه میزان شیوع دقیق مشکلات جنسی ناشی از کم‌کاری تیروئید در زنان معلوم نیست، به نظر می‌رسد پس از یائسگی ازجمله شایع‌ترین علل اختلال جنسی در زنان باشد.

از طرف دیگر یک علت اغلب نادیده گرفته‌شده اختلال نعوظ در مردان نیز اختلالات کارکرد غده تیروئید است. با توجه به اینکه تخمین زده می‌شود که 10 درصد مردان بالای 60 سال دچار مشکلات تیروئید باشند،‌ بسیاری از مردانی که در سنین بالا دچار اختلال نعوظ و مشکلات مربوط به آن هستند، ممکن است دچار یک بیماری تیروئیدی باشند که با درمان آن نعوظشان هم بهبود پیدا می‌کند. هم کم‌کاری و هم پرکاری تیروئید می‌توانند باعث اختلال جنسی در مردان شوند.

*فوق‌تخصص غدد و متابولیسم، فلوشیپ دیابت، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی