پژوهش/ اخلاق فریادرسی
حکیمه مهدیان
اشاره
سال هاست مردم فلسطین، مظلوم واقع شده اند و به آنها ستم می شود. رژیم اشغالگر قدس، هر روز بر آنها یورش می برد و جمعی را به شهادت می رساند و داغی تازه بر دل مادران فلسطین می نهد.
حال در این میان، وظیفه دیگر مسلمانان چیست؟ آیا نباید اسرائیل را آماج فریادها و دادخواهی ها قرار دهند و به یاری فلسطینیان مظلوم بشتابند.
ازاین رو، ما نیز صفحه اخلاقِ این شماره گلبرگ جوان را به اخلاق فریادرسی اختصاص دادیم و ویژگی هایی برای آن برشمردیم.
در دل هایمان چه اندازه برای دیگران جا باز کرده ایم؟ در زندگی مان چه میزان وقت به مردم اختصاص داده ایم؟ تا چه حد به فکر مردم، مشکلات، رنج ها و اندوه های آنانیم؟
پاسخ برخی به این پرسش این است که: اگر گریستن است، باید به حال خود گریست. بعضی گمان می کنند دین داری و مسلمانی در نماز و روزه خلاصه می شود، اما با نگاهی کوتاه به آیات آسمانی قرآن کریم و روایت های نورانی اهل بیت (ع) پی می بریم که در کنار عبادت های اصولی مانند نماز، یاری کردن مسلمانان با مال، جان و اندیشه نیز یکی از شرایط مؤمن بودن دانسته شده است. پیامبر اعظم(ص) در حدیثی مشهور در این رابطه می فرماید: «هر کس صبح کند در حالی که به امور مسلمانان اهتمام نورزد، بهره ای از اسلام نبرده است و هر کس شاهد فریادخواهی و کمک طلبیدن مردی باشد که مسلمانان را به یاری می طلبد، اما پاسخی به او ندهد، از مسلمانان نیست.» پس باید بخشی از دل، محبت، فکر، زندگی، تلاش و عشق ورزیدن ما به دیگران باشد که بندگان خدایند و آفریدگار از این راه بندگان دیگرش را می آزماید.
یکی از مصداق های مهم گره گشایی و کمک به دیگران، دفاع از ستم دیدگان و باز پس گرفتن حق آنها از ستم کاران است. مظلوم به کسی گویند که ناخواسته حقش را پایمال کرده اند و خود توان بازستانی آن را ندارد. از امتیازهای مکتب مترقی اسلام، حمایت از مظلوم و مبارزه با ستمگران است. اسلام با هر نوع ستم و ستمگری مخالفت و مردم را به حمایت از ستم دیده دعوت و برای مقابله با ستمگران تشویق می کند. امیرمؤمنان(ع) در هفتمین بند وصیت نامه خود، خطاب به امام حسن و امام حسین(ع) و در حقیقت به همه مسلمانان، به این امر مهم اشاره می کنند و می فرماید: «دشمن ستمگر و یار ستم دیده باشید».
پیامبر اعظم(ص) و دفاع از مظلومان
پیامبر اعظم(ص) حتی پیش از برانگیخته شدن به پیامبری، از حقوق مظلومان دفاع می کردند. پیوستن ایشان به پیمان حلف الفضول (پیمان جوانمردان)، یکی نمونه های برجسته آن است. آن حضرت در جوانی، یعنی در 25 سالگی در این پیمان شرکت کردند. اعضای این پیمان اعلام کرده بودند در مکه از مظلوم دفاع خواهند کرد؛ چه ظالم از رؤسا باشد، چه از ضعفا؛ چه از قبیله خودشان باشد و چه نباشد؛ چه بنده باشد و چه آزاد. پیامبر اعظم(ص) بعدها به این پیمان افتخار می کرد و می فرمود: «اگر بار دیگر به آن دعوت شوم، آن را می پذیرم».
امام علی(ع) و دفاع از مظلومان
امام علی(ع) در خطبه 27 نهج البلاغه، ظلم به زنی غیر مسلمان را ناروا می داند و می فرماید: «به من خبر رسیده که مردی از لشکر شام، به خانه زنی مسلمان و زنی غیرمسلمان که در پناه حکومت اسلام بوده، وارد شده و خلخال و دستبند و گردن بند و گوشواره های آنها را به غارت برده، در حالی که هیچ وسیله ای برای دفاع، جز گریه و التماس کردن نداشته اند. لشکریان شام با غنیمت فراوان رفتند، بدون اینکه حتی یک نفر آنان زخمی بردارد یا قطره خونی از ایشان ریخته شود. اگر برای این حادثه تلخ، مسلمانی از روی تأسف بمیرد، ملامت نخواهد شد و از نظر من سزاوار است».
بزرگ ترین دفاع از مظلومان
مسیح(ع) می فرماید: «به حق به شما بگویم اگر اتاقی آتش بگیرد، آن آتش پیوسته از اتاقی به اتاق دیگر سرایت می کند، تا جایی که اتاق های بسیاری می سوزد، مگر اینکه همان نخستین اتاق را دریابند و آن را از بیخ و بن براندازند که در این صورت جایی برای آتش نخواهد ماند. چنین است ستمگرِ نخست که اگر جلو دستش گرفته شود، دیگر بعد از او پیشوای ستمگری پیدا نخواهد شد که دیگران از او سرمشق گیرند. چونان که اگر آتش در اولین خانه، چوب و تخته ای نیابد، چیزی را نمی سوزاند».[1]
اگر تاریخ ستمگران را مطالعه کنیم، خواهیم فهمید که آنان به یک باره جلاد و دیکتاتور نشده اند، بلکه مردمانی چاپلوس با تمجید از عملکرد آنان و کمک به ظلم ایشان، از آنها انسان هایی خطرناک و ویرانگر همچون حجاج، متوکل، چنگیز و ... ساخته اند. اگر مردم اطراف ستمگران جمع نشوند و جنایات آنان را توجیه نکنند، ستم از جامعه ریشه کن می شود و انسان های مظلوم از زیر یوغ بیدادگران نجات پیدا می کنند. یکی از راه های مهم و اساسی یاری رساندن به مظلومان، همکاری نکردن با ظالمان است. ازاین رو، احادیث فراوانی در سرزنش و بیان عقوبت همکاری با ظالمان وارد شده است.
پیامبر اعظم(ص) فرمود:
هر کس بداند کسی ستمگر است و با این حال او را همراهی کند، از اسلام خارج شده است.[2]
روز قیامت که می شود، ندا کننده ای فریاد می زند: کجایند ستمگران؟ کجایند کمک کنندگان به ستمگران؟ کجایند امثال ستمگران؟ حتی کسانی که قلمی برای آنان تیز کرده اند یا دواتی برای آنان آماده نموده اند. آن گاه همه آنان در تابوتی از آهن قرار می گیرند و آنها را در آتش می افکنند.[3]
امام رضا(ع) نیز فرموده است:
هر که ستمگری را یاری کند، ستمگر است و هر که ستمگری را یاری نرساند و دست تنها گذارد، دادگر است.[4]
پاداش یاری رساندن به مظلوم[5]
همان طور که کوتاهی در دفاع از حقوق مظلومان کیفر دارد، تلاش و پی گیری در این میدان، دارای پاداش و اجر دنیوی و اخروی است. پیشوایان معصوم(ع) برای تشویق مؤمنان به این امر، بیانات بسیاری دارند:
پیامبر اعظم(ص) فرمود:
هر که داد ستم دیده را از ستمگر بگیرد، در بهشت با من یار و هم نشین باشد.
خدای تعالی به داوود وحی فرمود که: ای داوود! هیچ بنده ای نیست که ستم دیده ای را یاری رساند یا در ستمی که بر او رفته هم دردی کند، مگر اینکه گام های او را در آن روزی که گام ها می لغزد، استوار نگه دارم.
امام علی(ع) فرمود:
بهترین عدالت، یاری دادن ستم دیده است.
هرگاه ستمدیده ای را دیدی، او را در برابر ستمگر یاری رسان.
امام صادق(ع) فرمود:
هیچ مؤمنی مؤمن ستم دیده ای را یاری نرساند، مگر آنکه این کار او برتر از یک ماه روزه و اعتکاف در مسجدالحرام باشد، و هیچ مؤمنی نیست که بتواند برادر خود را یاری رساند و یاری اش دهد، مگر اینکه خداوند در دنیا و آخرت او را یاری کند، و هیچ مؤمنی نیست که بتواند برادرش را یاری دهد اما تنها و بی یاورش گذارد، مگر اینکه خداوند در دنیا و آخرت او را تنها و بی یاور گذارد.
پژوهش/ پاسخ گفتن به ندای مظلومان
طیبه چراغی
پاسخ گفتن به ندای مظلومان، وظیفه ای عقلی و شرعی است. امیرمؤمنان(ع) در فریادی آزادی بخش می فرماید: «خصم ستمگر و یار مظلومان باشید».[6]
در برخی از معارف ما، خیر رساندن به دیگران مقیّد به مؤمن مسلمان است، اما در بسیاری از روایات، هیچ قیدی برای آن ذکر نشده است و صِرف اینکه مخلوقی از آفریدگان الهی باشد، دستگیری از او توصیه شده است. از پیامبر اعظم(ص) روایت شده است که: «خداوند کمک به درماندگان را دوست دارد».[7]
در این کلام قید نشده است که این انسان درمانده، مؤمن باشد یا غیر مؤمن؛ مسلمان باشد یا غیر مسلمان. به یقین، کسی محبوب خداست که به درماندگان کمک کند. خداوند نیز در قبال این کار، به او پاداش می دهد.
از مواردی که در آموزه های دینی به هر دو جزای دنیوی و اخروی وعده داده شده است، کمک کردن و دستگیری از انسان های گرفتار است. در سخنی از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که: «اگر کسی مشکلی از مشکلات دنیوی انسان مؤمنی را برطرف کند، خداوند 72 مشکل از مشکلات آخرت و 72 مشکل از مشکلات دنیوی او را برطرف می سازد.[8]
در روایتی دیگر از امام صادق(ع) آمده است: «اگر کسی، مؤمن گرفتاری را در حد توانش یاری دهد و گره از کار او بگشاید و او را در رسیدن به حاجتش یاری دهد، خداوند 72 رحمت از رحمت های خود را شامل حال او می کند که یکی از آنها سامان دادن امر معیشت اوست و 71 رحمت دیگر را برای گرفتاری ها و هول و هراس های روز قیامت او ذخیره می کند که در آن منزل به فریادش برسد».[9]
برای مثال، امام حسین(ع) افزون بر تکلیفی که درباره مبارزه با حکومت یزید داشت، با نصرت خواهی شیعیان کوفه مواجه بود. آن حضرت در سخنی که به کوفیان داشت، فرمود: «من نزد شما نیامدم، مگر پس از آنکه نامه ها و فرستاده هایتان به من رسید که نوشته بودید: بیا که ما امام و پیشوایی نداریم».[10]
امام در پاسخ فریادخواهی شیعیان راهی کوفه شد و خود ایشان، در مسیر راه از اشخاص گوناگون کمک خواست. بعضی ندایش را پاسخ دادند و به او پیوستند و برخی بهانه آوردند و اوضاع بحرانی کوفه را یادآور شدند. امام به آنان فرمود: «اگر یاری نمی کنید دست کم از این منطقه دور شوید؛ چراکه هر که فریاد دادخواهی ما را بشنود، ولی به یاری نیاید، گرفتار دوزخ خواهد شد».[11]
کلمات قصار
مسئله فلسطین و رهنمودهای امام خمینی (ره)
امروز اسرائیل با تمام وسایل شیطانی تفرقه افکنی می کند. بر هر مسلمانی لازم است که خود را علیه اسرائیل مجهز کند.[12]
روز قدس، فقط روز فلسطین نیست، روز اسلام است . ... من روز قدس را روز اسلام و روز رسول اکرم(ص) می دانم، روز امتیاز حق از باطل و روز جدایی حق و باطل است.[13]
بیایید متحد شویم و دست جنایت کاران چپ و راست را که در رأس آن امریکاست قطع نموده و اسرائیل را از ریشه بَرکنیم و حق مردم فلسطین را به خودشان بسپاریم.[14]
بپاخیزند و دست جنایت کاران را از کشورهای خود کوتاه نمایند و آزادی قدس شریف و فلسطین را سرلوحه برنامه خود قرار دهند و ننگ سلطه صهیونیست، تفاله امریکا را از دامن خود بزدایند.[15]
اگر مسلمین مجتمع بودند، هر کدام یک سطل آب به اسرائیل می ریختند، او را سیل می بُرد.[16]
شعر
بخشی از شعر محمدحسین جعفریان درباره فلسطین
فلسطین کودکی می زاید/ می نگرد چگونه قد می کشد/ سنگ می آموزد و تفنگ/می نگرد چگونه می میرد/ پیش از آنکه بخندد.
آه ای فلسطین!/ چرا نامت چون استخوانی در گلویم می ماند/ و از چشمانم اقیانوسی می سازد؟
آه ای قدس!/ ای تکه جدا شده از قلب من! / آه! کَفَر قاسم! صور! صیدا! صبرا! شتیلا!/ شعرهای مرا آتش بزنید/ و دستان سرمازده تان را گرم کنید.
مگر نه آنکه اگر مویرگ هایم را به هم متصل کنم تا ماه می رسم؟/ پس چگونه تمام رگ های ما/ دستانمان را به گونه های خیس تو نمی رساند ای قدس!/ حال آنکه در کنارمان هستی/ پشت چند سیم خاردار زنگ زده؟
ای قدس عزیز!/ من فقط می توانم برایت بگریم/ شرمسارم مکن/ بیش از این چیزی از من نخواه!/ از چشمه های مسدود چه چشم داری؟
دوبیتی هایی از محمدرضا سهرابی نژاد
ز رگبار مسلسل های سنگین
شود شن های سوزان تو، رنگین
ز یوغ دشمنت آزاد سازیم
همین فردا، همین فردا، فلسطین!
پَرَد از صخره ها، گویی پلنگ است
به سنگر زاده و فرزند جنگ است
جهیز دختر رزمنده قدس
کلام الله و یک قبضه تفنگ است
