باتوجه به این که تولّی پذیرش ولایت و سرپرستی و امامت و رهبری ائمه معصومین(ع) و اهل بیت پیامبر(ص) است و تبرّی بیزاری جستن از دشمنان آنها، و با توجه به این که تولّی و تبرّی بالاتر از شهوت و غضبی است که در حیوان است و بالاتر از محبّت و عداوت و ارادت و کراهت است که از ویژگی های اولیاء حق و مؤمنان است که با آن دوستی و دشمنی را روح می دهد و باطن محبت را به انسان می چشاند روشن می شود که تولّی و تبری دارای فلسفه و حکمت مهمی است و آن ها عبارتند از:
1 تکامل معنوی
از آن جایی که هر جنسی به جنس تمایل دارد و از غیر جنس خود گریزان، انسانی که تولّی اولیاء الهی و تبرّی دشمنان آن ها را با عمق جان بدست آورد خود را به ویژگی های مثبت اولیاء الهی می آراید و از زشتی دشمنان آنها دوری می کند و در قیامت نیز با اولیاء الهی محشور می شود از این رو پیامبر فرمود: «المرء مع من احبّ»(26) انسان با محبوب خویش همراه است و با او محشور می شود و این همراهی در عمل به همراهی با آن ها در رفتار منتهی خواهد شد.
2 انسجام اجتماعی و مصونیت از آسیب دشمنان
انسانی که دارای تولّی و تبرّی است از سویی با انسان هایی که دارای این ویژگی هستند متحد شده و در پرتو اتحاد، انسجام اجتماعی ایجاد شده که نتیجه آن پیروزی است و از سویی با تبرّی با دشمنان حق نزدیک نشده و آن هارا به اسرار خود راه نمی دهد و در نتیجه بیگانگی با دشمن را حفظ و به صورت بیگانه با او برخورد می کند که پی آمد آن مصونیت از آفات و آسیب های دشمنان است از این رو قرآن کریم می گوید: اولاً کفار را اولیاء اتخاذ نکنید و ثانیاً آن ها را بطانة و آگاه به اسرار خود قرار ندهید و ثالثاً بدانید کسی که با آنها دوستی کند از آن ها خواهد بود. پس دوری از آن ها ضروری است قرآن می فرماید: «یا ایّها الّذین آمنوا لاتتخذوا الیهود و النصاری اولیاء بعضهم اولیاء بعض و من یتولّهم منکم فانّه منهم انّ اللّه لایهدی القوم الظالمین؛(27) ای کسانی که ایمان آورده اید یهود و نصاری را ولیّ و دوست و تکیه گاه خود انتخاب نکنید آن ها اولیاء یکدیگرند و کسانی که از شما با آن ها دوستی کنند از آن ها هستند، خدای سبحان جمعیت ستمکار را دوست ندارد.»
و نیز فرمود: «یا ایّها الذین آمنوا لاتخذوا بطانة من دونکم لایألونکم خبالا و دوّاماعنتم قد بدت البغضاء من افواهم و ما تخفی صدورهم اکبر قد بیّنا لکم الآیات ان کنتم تعقلون؛(28) ای کسانی که ایمان آورده اید، محرم اسرار از غیر خود انتخاب نکنید، آن ها از هرگونه شرّ و فسادی درباره شما کوتاهی نمی کنند، آن ها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید، نشانه های دشمنی آنان از دهان و کلامشان آشکار شده و آن چه در دلهایشان پنهان می دارند از آن مهم تر است. ما آیات و راه های پیشگیری از شرّ آنها را برای شما بیان کردیم اگر اندیشه کنید.»
نتیجه گیری
یکی از وظائف مؤمنان حقیقی تولّی و تبرّی است که با معرفت اولیاء الهی و دشمنان آنان حاصل می شود و با پیروی از آنان در آدمی تثبیت می شود و در نتیجه انسان به کمال رسیده و به نعمت الهی دست می یابد و از نظر اجتماعی به اتّحاد و همبستگی رسیده و از خطرها و آفات آن ها مصون می ماند وبه سوی ترقی و تکامل معنوی و مادی دست می یابد.
پی نوشت ها:
26. بحارالانوار، ج 17، ص .13
27. سوره مائده، آیه .50
28. سوره آل عمران، آیه .118
