آاسلام در برابر احتکار که از گناهان کبیره است روش قاطع و انعطاف ناپذیری را پیش گرفته است
روح احتکار و شرایط آن
این حقیقت را قبلا گفته ایم ولی تکرار آن را ضروری می دانیم که اسلام به عنوان یک دین و آئین راستین هرگز در حاشیهء زندگی مردم نیست،بلکه در متن زندگی انسانها قرار دارد، و به همین دلیل برای تمام دردهای اجتماعی "طبیب " و "دارو" را ارائه می دهد که یکی از این دردها درد احتکار، و یا صحیحتر،بلای احتکار است.
در گذشته که از برکت یک "اقتصاد وابسته تک محصولی " ظاهرا همه چیز فراوان بود،شاید اهمیت و درد احتکار را زیاد احساس نمی کردیم،اما امروز که تصمیم داریم بخواست خدا روی پای خود بایستیم،و مشکلات ناشی از جنگ و محاصره اقتصادی و کمبود ارز که آنهم بر اثر همین عوامل به وجود آمده، نیاز به کالاها فراوان است و عرضه آن کم، درد احتکار را با تمام وجودمان احساس میکنیم و می فهمیم هنگامی که گروهی از خدا بی خبر ضروری ترین کالاهای زندگی مردم را احتکار می کنند چه بلائی بر سر طبقه مستضعف می آید
فی المثل پنیر غذائی است که معمولا آنرا بر سر سفره قشرهای محروم می توان یافت،اما افراد سودپرستی پیدا می شوند که دهها یا صدها هزار حلب آنرا برای ثروت- اندوزی و مکیدن خون مردم در انبارها پنهان
می کنند،و خانواده های مستضعف را حتی از یک لقمه نان و پنیر که میان همه ما ضرب المثل ساده ترین غذاها است محروم می سازند، و از آن بالاتر احتکار داروها و مواد دیگر که با جان مردم تماس مستقیم دارد،یا با روند انقلاب و تقویت پشت جبهه های جنگ.
*** اجازه بدهید گوشه ای از روایات تکان دهنده ای که در زمینه احتکار در منابع اسلامی وارد شده است در اینجا از نظر بگذرانیم تا روشن شود اسلام تا چه حد با مساله احتکار برخورد قاطع داشته است.
1-در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام می خوانیم ایما رجل اشتری طعاما فکبسه اربعین صباحا یزید به غلاء المسلمین،ثم باعه فتصدق بثمنه،لم یکن کفاره لما صنع "هر کس چیزی از مواد غذائی را بخرد و به منظور گران فروختن آنرا چهل روز احتکار کند، سپس آنرا بفروشد و تمام پول آنرا (اعم از سود و سرمایه) در راه خدا صدقه دهد هرگز کفاره گناه او نخواهد شد"1
2-در حدیث دیگری از رسول خدا (ص)می خوانیم الجالب مرزوق و المحتکر ملعون ""آنکس کوشش دارد مواد نیاز مردم را به بازارها برساند خدا به او روزی پاک می دهد،و آنکس که به عکس سعی در احتکار دارد ملعون و دور از رحمت خدا است "2 3-باز در حدیث دیگر از همان حضرت چنین آمده است لا یحتکر الطعام الا خاطئ "کسی جز افراد خطاکار،گناهکار دست به احتکار نمی زند"3
4-در عهدنامه امیر مومنان علی(ع) به مالک اشتر می خوانیم فامنع من الاحتکار فان رسول الله منع منه،ولیکن البیع بیعا سمحا،بموازین عدل و اسعار لا یجحف بالفریقین من البایع و المبتاع،فمن قارف حکره بعد نهیک ایاه فنکل و عاقب فی غیر اسراف
"ای مالک 1از احتکار جلوگیری کن، که رسول خدا(ص)از آن جلوگیری فرمود، باید معاملات مردم بدون سختگیری انجام گیرد،با موازین عدالت،و نرخهائی که نه برای خریدار اجحاف باشد نه فروشنده،و اگر کسی بعد از نهی تو،مرتکب احتکار شود،او را عادلانه مجازات کن "4
5-امام صادق(ع)می فرماید مازاد علی الاربعین یوما فی الخضب،فصاحبه ملعون،و مازاد علی ثلاثه ایام فی العسره، فصاحبه ملعون ""نگهداری مواد مورد نیاز مردم به هنگام فراوانی بیش از چهل روز جایز نیست،و کسی که چنین کند ملعون و مطرود درگاه خدا است و به هنگام عسرت و کمبود،بیش از سه روز موجب لعن خدا است "5
6-در زمینه مجازات محتکران در پیشگاه خدا همین بس که در حدیث دیگری از پیامبر می خوانیم که جبرئیل پیک وحی به آنحضرت عرض کرد روزی به دوزخ نظر افکندم زمینی را دیدم که از شدت حرارت سوزان و جوشان بود از مالک دوزخ پرسیدم این نقطه برای چه اشخاصی است گفت برای سه گروه المحتکرین،و المدمنین الخمر، و القوادین "محتکران،شرابخواران و واسطه فحشاء".
*** آنچه در بالا آوردیم بخشی است از آنچه در روایات اسلامی در مذمت احتکار وارد شده،و بررسی و مطالعه همین مقدار کافی است که موضع آشتی ناپذیر اسلام را در برابر این عمل زشت و ننگین منعکس کند.
مخصوصا اینکه از حدیث اخیر سه گروه را در کنار هم قرار داده می فهمیم حتما ارتباط و پیوندی در میان آنها وجود داشته است که سرنوشت و حکم مشترکی پیدا کرده اند واسطه فحشاء برای انجام یک عمل ننگین پا درمیانی می کند،شرابخواران نیز واسطه نشر فساد در زمین اند،محتکران هم واسطهء وابستگی اقتصادی به بیگانگان،واسطه توزیع نامشروع کالا و واسطه فقر و محرومیت اند.
تعبیر به "الجالب مرزوق و المحتکر ملعون "روح تجارت اسلامی را منعکس می کند تاجر هنگامی تاجر مسلمان است که مصداق "الجالب "باشد یعنی مواد مورد نیاز را به بازارهای مصرف با نرخ عادلانه بکشاند،و از آنجا به تمام شهرها و روستاها پخش کند، یعنی در کنار دستگاه "تولید"وسیله موثری برای "توزیع صحیح "باشد،اما آنکس که بجای جلب و توزیع صحیح کالاها،دست به کارهای انحرافی می زند،و کالا را از این انبار به آن انبار مخفیانه منتقل می کند،و مرتبا با نرخهای گرانتر روی آن معامله انجام می دهد،بی آنکه به نیازمندان عرضه کند مگر به قیمت خون آنها یک بازرگان و کاسب منحرف است که عمل او با روح و فلسفه توزیع و تجارت هرگز سازگار نمی باشد.
و از اینجا نیز سر این سخن پیامبر که فرمود محتکر اگر تمام سود و سرمایه را،در راه خدا انفاق کند،کفارهء گناه او نخواهد بود،روشن می شود،چرا که عمل محتکر تاثیری در کل بازار و سیستم توزیع کالا می گذارد و تورم متقابل در زمینه های مختلف ایجاد می کند،چگونه صدقه دادن آن پول می تواند این ضرر وسیع را جبران نماید؟
پاورقی:
1و2و3و4- وسائل الشیعه جلد 12 صفحه 313 تا 315
5- مدرک سابق ص 314
