مهربانی جزو خصیصه‌های ذاتی انسان است. با آن متولد می‌شود و با آن از دنیا می‌رود. منتها با توجه به اینکه در چه جامعه و خانواده‌ای زندگی کرده باشیم، تفاوت‌های فاحشی در میزان و نحوه بروز آن دیده می‌شود.
دکتر پرویز رزاقی، روان‌شناس و مدرس دانشگاه آزاد، درباره خصیصه مهربانی در آدم‌ها می‌گوید: «مهربانی از ویژگی‌های خلقی سرچشمه می‌گیرد که ارثی بوده و از دوران کودکی وجود دارد و در برخی موارد در اثر تکرار و تمرین، مشاهده یا بازخورد رفتار‌های خود شخص که از دیگران نشأت می‌گیرد تقویت می‌شود.»
البته برخی دیدگاه‌ها برخلاف دیدگاه‌های بالا معتقدند که خلق مهربانی ارثی و ذاتی نیست. می‌توان از طریق آموزش، تمرین و پاداش به رفتار‌های مهربانی، خلق مهربان را درونی کرد.
مهربانی و افزایش مدارا
مهربانی حد و مرز ندارد. افراد در تمام جوامع با خصوصیات ظاهری، کلامی و رفتاری از افراد بدخلق تشخیص داده می‌شوند و از نظر دکتر رزاقی، جامعه و فرهنگ در بهتر بروز دادن آن می‌تواند نقش موثری داشته باشد.
شواهد نشان می‌دهد که در جوامع کنونی بشر به سمت خودنمایی حرکت کرده که یکی از راه‌های نمود آن برقراری ارتباط خوب است. این نوع گرایش در تمدن جدید اثرات مثبت و منفی دارد. این میل به پذیرفته شدن، از سوی دیگران زمینه را برای شکوفایی انسان فراهم می‌کند. جاوید سبحانی، جامعه‌شناس، ضمن تایید این موضوع می‌گوید: «مهربانی یکی از عوامل موثر در تقویت روابط اجتماعی مثبت است. از مؤلفه‌های عاطفی‌روانی توسعه بوده و در سطح فردی و هم اجتماعی چنانچه دیگر خواهی ترویج پیدا کند به دیگران اجازه شکوفایی داده می‌شود. ضمن اینکه مهربانی باعث می‌شود ظرفیت تحمل افراد افزایش پیداکرده و میل به مدارا در آنها زیاد می‌شود و خشونت، جنگ‌طلبی و... کاهش پیدا می‌کند.»
مهربانی، زن و مرد نمی‌شناسد
در بیشتر مواقع به نظر می‌رسد زن مهربان‌تر از مرد است یا حتی در برخی خانواده‌ها مهربانی از سوی مرد قبح داشته و آن را دور از رفتار‌های مردانه می‌دانند. اگر این موضوع صحیح است،پس چرا ما زن سیاست‌مدار داریم، زن جنگ طلب داریم و... در اینجا دکتر سبحانی از دید جامعه‌شناسی از موضوعی حرف می‌زند تحت عنوان «کلیشه ذات‌گرایانه» که اساسا این کلیشه ذات نابرابر را ایجاد می‌کند.
براین اساس مرد مظهر قدرت و زن مظهر مهرورزی است،در حالی که در صورت پذیرش این مطلب، ذات فرودست برای زن تعریف خواهد شد که با توجه به شواهد عینی مثل وجود زن‌های جنگ‌طلب و سیاست‌طلب این اعتقاد طرد می‌شود. واقعیت این است که مهربانی از مبانی اخلاقی برای هر دو جنس است.
مهربانی هم سنتی و مدرن دارد
در جامعه سنتی اخلاق به عنوان یک غایت مطلق است؛ یعنی مثلا اگر فرد معتادی تقاضای پول کند ما براساس مبانی اخلاقی علی‌رغم این که می‌دانیم این پول برای مواد مخدر خرج می‌شود بهتر است این پول را بدهیم اما براساس گفته‌های سبحانی در مقابل این دیدگاه، دیدگاهی تحت عنوان اخلاق مسوولانه وجود دارد که در این دیدگاه، فرد پیامد اخلاقی را برای خود و دیگران می‌سنجد و سپس اقدامی انجام می‌دهد که معمولا جامعه جدید بر مبنای اخلاق مسوولیت، شکل گرفته است و مهربانی را علی‌الاطلاق توصیه نمی‌کند.
مهربانی در خانواده
از آنجا که تعاملات درونی زندگی مشترک، صمیمی‌تر و نزدیک‌تر است، در نتیجه میزان تاثیرگذاری رفتار مهربان زوجین نسبت به هم بیشتر از جامعه است. منتها در این راستا دکتر رزاقی، روان‌شناس، رعایت برخی نکات را ضروری می‌داند: «زوجین باید دقت داشته باشند که برخی رفتار‌ها از نظر همسر مهربانی محسوب نمی‌شود و حتی نوعی رفتار تحقیرآمیز به حساب می‌آید؛ به‌عنوان مثال، ممکن است فردی برای ابراز مهربانی خود، همسر را به خرید لباسی مجبور کند و حتی هزینه گزاف آن را پرداخت کند اما با این حال نتوانسته باشد رضایت درونی همسرش را جلب کند.»
براساس اظهارات وی در برخی از مواقع مهربانی زوجین نشأت گرفته از ناکامی‌های دوران رشد است. در واقع فرد به این طریق می‌خواهد ناکامی‌های گذشته را جبران کند؛ نه اینکه یک نوع رفتار مهربانی واقعی بروز داده باشد.
بنابراین زوجین باید سلسله نیاز‌های همسر خود را شناسایی کرده و دقت کنند که کدام رفتار رضایت‌مندی واقعی همسر را تامین می‌کند. ضمن این که در ابراز مهربانی باید احساس‌های نابه‌جایی چون خدمت به همسر را از خود دور کنند.
نوع بروز مهربانی در خانواده، براساس گفته‌های دکتر سبحانی، بستگی به ساختار خانواده دارد. در خانواده‌ای که پدرسالاری حکم‌فرما است، بالطبع پدر منبع قدرت و مادر مظهر عاطفه و مهربانی تعریف می‌شود. در اینجا موفقیت بیشتر از آن کسی است که قدرت بیشتری دارد و به ظاهر موفقیت با رعایت این سلسله مراتب حاصل می‌شود، در حالی که در چنین موقعیتی یکی از اعضای خانواده از حق خود گذشته یا اینکه این نابرابری را احساس نمی‌کند اما در خانواده‌ای که برابری حکم‌فرما است همه به یک نسبت از مهربانی برخوردار هستند و درنهایت همه با هم احساس رضایت‌مندی درونی دارند و خانواده از استحکام بیشتری برخوردار است.
منبع: http://www.salamat.com