بیماری‌های قلبی؛ اولین قاتل ایرانیان

گفتگو با دکتر حسن آقاجانی، فوق‌تخصص قلب
بر اساس آخرین بررسی وزارت بهداشت، 9/43درصد مردم اضافه وزن و 1/16درصد فشارخون بالا دارند و 9/38درصد مردم نیز فعالیت بدنی مناسبی ندارند. این آمار بیانگر افزایش بیماری‌های غیرواگیر به ویژه بیماری‌های قلبی و عروقی در آینده است و این در حالی است که 80درصد این بیماری‌های قابل‌پیشگیری هستند. به همین بهانه، گفتگویی داشته‌ایم با دکتر حسن آقاجانی، فوق‌تخصص بالون آنژیوپلاستی قلب، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران و مشاور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.

آقای دکتر! هرساله روز جهانی قلب ارایه‌‌گر پیامی خاص است. در حال حاضر 2 سال متوالی است که شعار روز جهانی قلب بر سلامت قلب کارکنان تاکید دارد. دلیل این امر چیست؟
 

از سال 2000 آخرین یکشنبه ماه سپتامبر به‌عنوان روز جهانی قلب اعلام می‌شود. هر ساله به‌منظور افزایش آگاهی مردم و تأکید بر اهمیت شیوه زندگی صحیح یک شعار در نظر گرفته می‌شود. سال گذشته شعار روز جهانی قلب، سلامت قلب در محیط کار بود که بر نقش کارفرمایان بر سلامت قلب کارکنان تاکید داشت و بیشتر این موضوع مدنظر بود که کارفرمایان، شرایطی را در محیط کار فراهم کنند که به سلامت کارکنان کمک کنند. اما شعار امسال «من در محیط کار مراقب قلب خود هستم» بر نقش خود افراد در سلامت قلبشان تاکید دارد. به این دلیل که یکی از گروه‌های در معرض خطر در مورد بیماری‌های قلبی و عروقی شاغلان هستند و زندگی شهرنشینی سبب شده که افراد بیش از نیمی از عمر خود را در محل کارشان بگذرانند. علاوه بر این افراد باید مراقب سلامت قلب خود در محیط کار باشند. به‌عنوان نمونه استرس‌های شغلی، بی‌تحرکی، غذاهای آماده و فست‌فودها شرایط را برای ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی فراهم می‌کنند.

آیا در کشور ما آمارها، افزایش ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را بین شاغلان نشان می‌دهد؟
 

آخرین بررسی‌هایی که در وزارت بهداشت در سال 88 انجام شد و 30 استان را مورد مطالعه قرار داد، نشان می‌دهد که این آمار میزان بروز بیماری‌های قلبی و عروقی و عوامل خطر را در کل افراد بین 15 تا 64 سال سنجیده است و نمی‌توان آمار مشخصی برای بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در شاغلان بیان کرد. اما نکته قابل توجه آن است که تقریبا نیمی از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های مزمن در دوران بهره‌وری افراد و در سنین کمتر از سن امید به زندگی یعنی سن 15 تا 69 سال اتفاق می‌افتد و میزان توانایی و کارایی آنها را کم می‌کند بنابراین صدمه‌های جبران‌ناپذیری را به اقتصاد جامعه خواهد زد.

مهم‌ترین عامل ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در کشور ما چیست؟
 

بر اساس این پیمایش که مهم‌ترین عوامل خطر را در بروز بیماری‌های قلبی و عروقی بررسی کرده است، 1/16درصد مردم فشارخون بالا و 9/43درصد اضافه وزن دارند، 9/38درصد نیز فعالیت بدنی کافی ندارند و همچنین 8/10درصد از افراد دخانیات مصرف می‌کنند. علاوه بر این مصرف میوه و سبزی‌ها نیز در کشور ما در حد مطلوبی نیست. عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر عموما با هم در نظر گرفته می‌شوند و همه این عوامل سبب بروز یا افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی خواهند شد. این آمار نشان می‌دهد سبک زندگی مردم، آنها را به سمت چاقی و بی‌تحرکی سوق می‌دهد و این عامل بسیار مهمی برای بروز بیماری‌ها است. تغذیه نامناسب با مواد پرچرب و فرآوری‌شده نیز عامل تعیین‌کننده‌ای است.

بر مبنای این آمار چنددرصد مرگ‌ها به دلیل بیماری‌های قلبی و عروقی است؟
 

این بررسی نشان می‌دهد اولین علت مرگ‌ومیر در کشور به دلیل بیماری‌های قلبی و عروقی است و روزانه 378 مورد مرگ در ایران بر اثر بیماری‌های قلبی رخ می‌دهد. در مجموع می‌توان گفت 3/39درصد مرگ‌ها در کشور بر اثر بیماری‌های قلبی و عروقی است و این بیماری‌ها سومین بار بیماری‌ها در کشور تلقی می‌شود. همچنین بیش از 17 میلیون مرگ در هر سال در جهان به دلیل بیماری‌های قلبی و سکته‌های مغزی اتفاق می‌افتد و 82درصد این مرگ‌ها در کشورهایی است که درآمد پایین و متوسط دارند. نکته حایز اهمیت این است که 80درصد مرگ‌های زودرس، ناشی از بیماری‌‌های قلبی قابل‌پیشگیری است.

از آنجایی که سرانه مصرف نمک در کشور ما 3 برابر استاندارد جهانی است، آیا می‌توان گفت فشارخون یکی از عوامل مهم در بروز بیماری‌های قلبی است؟
 

بیش از 100 عامل برای ابتلا به عروق کرونر شناخته شده است اما عوامل عمده اثبات شده برای آرترواسکلروز، سیگار، فشارخون بالا و زمینه ژنتیک است. بنابراین فشار خون بالا جزو عوامل اثبات‌شده در بیماری‌های قلبی است. همچنین از آنجایی که مصرف نمک هم در غذاهای خانگی و هم در مواد غذایی صنعتی بالاست، مصرف بالاتر از استاندارد نمک عامل اصلی در بروز فشارخون بالا و به تبع آن بیماری‌های قلبی و عروقی است حتی اگر افرادی که فشارخون بالا دارند، مصرف نمک‌ خود را کم کنند، نیازمند داروی کمتری هستند یا نیاز به دارو پیدا نمی‌کنند. بنابراین خانواده‌ها باید رژیم غذایی کم نمک را از کودکی شروع کنند.

همواره در مورد رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از بیماری‌ها صحبت می‌شود. شما چه توصیه‌ای در این مورد دارید؟
 

همان‌طور که گفته شد، مصرف میوه و سبزی‌ها در کشور در حد مطلوبی نیست. توصیه ما این است که در روز 5 وعده میوه و سبزی‌های تازه مصرف شود. همچنین به دلیل سرعت زندگی شهرنشینی، ممکن است افراد فرصت طبخ غذای سالم و خانگی را نداشته باشند و به غذاهای آماده و فرآوری شده روی بیاورند. این غذاها هم چربی بالایی دارند و هم نیترات و مواد افزودنی دارند و معمولا چربی آنها اشباع است و سبب چاقی و اضافه‌وزن می‌شود. همچنین سعی کنید میان‌وعده‌هایی انتخاب کنید که درصد چربی آن کم باشد و از مواد فرآوری‌شده نباشد. وزن خود را درحد مطلوب نگه دارید. چاقی و اضافه وزن عوامل بسیار تاثیرگذاری در بروز دیابت، فشارخون، سرطان و همچنین بیماری‌های قلبی و عروقی هستند. همچنین اگر افراد در روز نیم ساعت پیاده‌روی ویا ورزش کنند تا 80درصد در مقابل ابتلا به بیماری‌های قلبی بیمه می‌شوند.

استعمال دخانیات چقدر در کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی تعیین‌کننده است؟
 

آمارها نشان می‌دهد اگر افراد یک سال سیگار را کنار بگذارند بیماری‌های عروق کرونر به نصف می‌رسد.

کارفرمایان برای سلامت کارکنان خود چه اقدام‌‌هایی می‌توانند انجام دهند؟
 

کارفرمایان باید این نکته را در نظر داشته باشند که میزان بهره‌وری سازمان آنها منوط به سلامت کارمندان است. بنابراین هر چقدر برای سلامت کارکنان خود هزینه کنند، در جهت افزایش بهره‌وری و توانایی سازمان خود فعالیت کرده‌اند. یکی از اقدام‌های مهم آن است که می‌توانند امکانات ورزشی برای کارمندان ایجاد کنند تا بین ساعت‌های کاری یا در پایان ساعت کار از آن استفاده کنند. همچنین استرس‌های شغلی را باید تا حد امکان کم کنند. شرکت‌های بیمه‌ای نیز باید در نظر داشته باشند هر چقدر در زمینه پیشگیری از بیماری‌ها سرمایه‌گذاری شود، بهره‌وری بالاتر می‌رود.

اقدام‌های وزارت بهداشت برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی چه بوده است؟
 

هیات وزیران در 13 تیر ماه 1389 مصوب کرده است که دستگاه‌ها موظف هستند آموزش عوامل خطر را به کارکنان دولت پیش‌بینی کنند و میزان نمک و شکر موادغذایی استفاده‌شده نیز باید در حد استاندارد باشد. سازمان تربیت بدنی باید امکانات لازم برای ورزش همگانی را فراهم کند و بعد از 6 ماه گزارش به شورای عالی سلامت ابلاغ شود. علاوه بر این، ارتقای دانش عمومی برای ما بسیار حایزاهمیت است و معاونت غذا و دارو هم باید بر مواد غذایی نظارت داشته باشد. نکته مهم دیگر، توسعه طرح پزشک خانواده است که نقش پیشگیری و مدیریت سلامت را دارد.
منبع: www.salamat.com