خیلی از ما یا بهتر بگوییم همه ما بعد از غذا خوردن به خصوص بعد از وعده ناهار خواب آلود می شویم و اگر سر کار ناهار بخوریم دلمان می خواهد دور از چشم همکاران و صد البته رییس چرتی کوتاه بزنیم!در این ساعات که معمولا بین یک یا دوی عصر است، کار کردن برایمان سخت تر می شود و ممکن است در کارمان اشتباه کنیم.
گاهی اوقات این خواب آلودگی به قدری زیاد است که حتی نمی توانیم چشمان خود را باز نگه داریم و آرزو می کنیم کاش کنار اتاق کارمان تخت خوابی هم بود و اجازه داشتیم بدون دردسر و ترس از توبیخ رییس نیم ساعتی چرت بزنیم. البته این خواب آلودگی با احساس ترس و گناه هم آمیخته می شود.
از این می ترسیم که مبادا مدیرمان ناگهان درون اتاق سرک بکشد و ما را ببیند که سخت خمیازه می کشیم و آب از چشمانمان راه افتاده است یا بدتر از آن اینکه ممکن است در کارمان اشتباه کنیم و از این احتمال احساس گناه می کنیم. به عبارتی در این ساعات پایانی کار که معمولا تا ساعت چهار یا پنج عصر طول می کشد، مدام به ساعت نگاه می کنیم و منتظرهستیم که ساعات کاریمان تمام شود و از این حالت خلاص شویم.
علت واقعی خواب آلودگی بعد از ناهار چیست؟
الف) غذای چرب و سنگین و کاهش اکسیژن خون
متاسفانه بیشتر ما در وعده ناهار غذاهای سنگین و چرب می خوریم که حجم آن هم کم نیست. به همین علت وقتی این غذاها وارد روده می شوند، خون بیشتری روانه این قسمت از بدن می شود تا این همه مواد غذایی سنگین را هضم کند. به طور طبیعی پس از اینکه خون بیشتری وارد دستگاه گوارش و روده ها می گردد، از حجم خونی که به مغز وارد می شود کاسته خواهد شد و به همین جهت میزان اکسیژن در مغز پایین خواهد آمد و همین باعث می شود احساس خستگی کنیم.
ب) تغییرات در PH خون
در طی فرآیند هضم غذا اسید بیشتری در خون ترشح می شود که PH خون را تغییر داده آن را آلکالین می کند. همین آلکالینه شدن خون هم می تواند باعث خواب آلود شدن ما شود. اگر خوب دقت کنید متوجه خواهید شد که وقتی غذاهای بسیار شیرین و دارای کربوهیدرات زیاد می خورید، این حالت خواب آلودگی و سستی بیشتر خواهد شد. این غذاها قند خون را به یکباره بالا می برند و همین باعث می شود که پانکراس( لوزالمعده) مقدار زیادی انسولین ترشح کند. این مقدار فراوان انسولین پروتئینی به نام« تریپتوفان» را به سوی مغز می راند و این ماده در مغز به سروتونین تبدیل می شود. این ماده شیمیایی که مسوولیت رساندن پیام های عصبی از یک سلول عصبی به دیگری را بر عهده دارد، در شکل گیری فرآیند خواب هم نقش مهمی ایفا می کند. وقتی میزان این ماده در مغز افزایش می یابد، ما خواب آلود می شویم.
چه کنیم که بعد از غذا خوردن خوابمان نگیرد؟
- یک پیاده روی کوتاه پس از ناهار به کاهش این خواب آلودگی و سستی کمک می کند. این کار جریان خون را در بدن افزایش می دهد که سطح قند خون را محدود می کند و میزان انسولین خون را نیز پایین نگه می دارد.
- یک راه حل مفید دیگر این است که مراقب غذا خوردن خود باشید. از خوردن غذاهایی مانند سیب زمینی، برنج، نان به مقدار زیاد یا پاستا به عنوان ناهار و همچنین از خوردن دسرهای دارای قندهای ساده مانند شیرینی، شکلات و بستنی خودداری کنید. این خوراکی ها دارای قندهای ساده هستند که خوردنشان با بالا بردن ناگهانی قند خون موجب ترشح زیاد انسولین در خون، افزایش میزان ترشح سروتونین در مغز و در نهایت خواب آلودگی شما می شود.
- در وعده ناهار کمتر غذا بخورید. صبحانه ای حاوی غذاهای پر پروتئین بخورید و به عنوان میان وعده یک خوراکی سبک و مفید مانند میوه یا ماست کم چرب میل کنید و وعده ناهار را مختصر صرف کنید. با این کار سطح قند خون متعادل می ماند و از ترشح بیش از حد انسولین جلوگیری خواهد شد.
- نوشیدنی های کافئین دار کمتر بنوشید. اکثر ما پس از ناهار یک فنجان چای یا قهوه می نوشیم تا به گمان خود سرحال بیاییم، شاید تعجب کنید ولی در واقع این نوشیدنی ها فقط برای مدت کوتاهی ما را سر حال می آورند و اندکی بعد دوباره همان رخوت و سستی به سراغمان خواهد آمد. برخی افراد هم به نوشیدن چای یا قهوه معتاد می شوند و بدون نوشیدن آن پس از ناهار همچنان چرت می زنند و گاهی ممکن است پشت میز کار یا حین رانندگی خوابشان ببرد. به جای نوشیدن چای یا قهوه می توانید چای سبز بنوشید که هم کافئین کمتری دارد و هم به آن معتاد نخواهید شد.
در حالت عادی خواب آلودگی بعد از غذا خوردن طبیعی است، ولی اگر دیدید که با این خواب آلودگی اسهال هم دارید و نفخ کرده اید دقت کنید، چون ممکن است نشانه ای از آلرژی غذایی یا عدم تحمل به یکی از مواد موجود در غذا باشد. گاهی اوقات هم نشان دهنده مشکلاتی است که ممکن است همراه با ترشح انسولین در بدنتان ایجاد شود. این اختلال می تواند با حس گیجی، سردرد و احساس ضعف خودش را نشان دهد. در صورت بروز هر دو حالت باید به پزشک مراجعه کنید.
منبع: دنیای تغذیه 97