بررسی لزوم مصرف مکمل ها

مروری بر دلایل لزوم مصرف مکمل ویتامین ها و مواد معدنی ...
همه ما نام مکمل های غذایی مانند مکمل های حاوی ویتامین ها و مواد معدنی به گوشمان خورده و مدام می شنویم که مصرف این مکمل ها برای بسیاری از افراد ضروری است. از طرفی، بسیاری از مردم فکرمی کنند اگر یک رژیم غذایی کامل و درست داشته باشند، دیگر احتیاجی به مصرف مکمل ها ندارند؛ درحالی که به دلایل بسیاری لزوم مصرف مکمل های ویتامینی و مواد معدنی لازم است. اما فراموش نکنید که مصرف هرگونه مکملی باید تحت نظر متخصص تغذیه و یا پزشک باشد و فقط اوست که تشخیص می دهد شما به مکمل ها احتیاج دارید یا خیر. بنابراین، هرگز به خود درمانی دست نزنید. دلایل لزوم مصرف مکمل عبارتند از:

هضم نامناسب غذا
 

حتی اگر تغذیه شما خوب باشد ولی دچار سوء هاضمه باشید وبدن تان نتواند غذا را درست جذب کند، ویتامین ها و مواد معدنی به قدرکافی به بدن تان نخواهد رسید. تند غذا خوردن و خوب نجویدن غذا ازعوامل شایع سوء هاضمه و جذب نامناسب غذا هستند. همچنین اگر لقمه ای که بر می دارید بزرگ باشد، آنزیم های مسئول هضم غذا نمی توانند به درستی برآن اثرکنند و کارشان را به طور کامل انجام دهند. بعضی از کسانی که دندان های مصنوعی دارند نیز نمی توانند مانند آنهایی که دندان های طبیعی دارند غذا را بجوند.

قهوه و چای داغ و ادویه ها
 

اگرعادت به نوشیدن چای و قهوه داغ دارید یا ازادویه های تند زیاد در غذای تان استفاده می کنید، بدانید که این عوامل موجب التهاب جدار داخلی دستگاه گوارش و کاهش ترشح مواد هضم کننده غذا می شوند که به نوبه خود اجازه نمی دهد ویتامین ها و مواد معدنی به درستی از غذاها استخراج شوند.

سیگارکشیدن
 

سیگارکشیدن به جدار داخلی دستگاه گوارش صدمه می زند و نیازهای متابولیسمی ویتامین C را افزایش می دهد. به ازای کشیدن هر یک نخ سیگار، نیاز متابولیسمی ویتامین C حداقل 30 میلی گرم افزایش می یابد. ویتامین C که در مرکباتی مانند پرتقال و لیمو به وفوریافت می شود، در هنگام قاچ شدن این میوه ها، آبگیری، پختن یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا گرما به سرعت اکسید می شود. این ویتامین در تقویت دستگاه ایمنی بدن نقش مهمی دارد.

پخت طولانی مدت غذاها
 

اگر گوشت یا سبزیجات را به مدت طولانی بپزید، ویتامین های حساس به گرما، مانند ویتامین های گروه B، C و E، اکسید شده از بین می روند. جوشاندن سبزی ها باعث می شود ویتامین های گروه B و ویتامین C و بسیاری از مواد معدنی تا حد زیادی از دست بروند. برخی ویتامین ها، مانند ویتامین های گروه B، با قرار گرفتن در معرض اشعه مایکروویو از بین می روند.

مسهل ها
 

استفاده زیاد ازملین ها و مسهل ها باعث می شود که ویتامین ها و مواد مغذی غذاها به درستی جذب نشوند؛ چرا که با استفاده از آنها غذا زمان کمتری در روده می ماند. اگرمسهلی که استفاده می کنید از روغن های معدنی باشد، ویتامین های محلول در چربی، مانند ویتامین A و K بیشتر از دست می روند. دیگر مسهل ها باعث از دست رفتن و جذب نشدن مواد معدنی بسیاری مانند پتاسیم، سدیم و منیزیم می شوند.

رژیم غیرعلمی و افراطی
 

افرادی که رژیم های عجیب و غریبی که در آنها گروه بزرگی از غذاها حذف شده اند را دنبال می کنند، با کمبود ویتامین ها رو به رو خواهند شد. ویتامین های D،A و E از ویتامین هایی هستند که دراین گونه رژیم ها به بدن نمی رسند. کسانی که گیاهخوار هستند باید دقت کنند به خاطر نخوردن گوشت و دیگر فرآورده های حیوانی دچار کمبود ویتامین B12 نشوند. کمبود این ویتامین باعث بروز آنمی (کم خونی) می شود.

غذاهای فرآوری شده
 

فریزکردن غذاهایی که حاوی ویتامین E هستند، به طور قابل توجهی سطوح آن را کاهش می دهد. غذاهای حاوی این ویتامین با قرارگرفتن در معرض هوا و گرما فاسد می شوند. این روزها بسیاری از غذاهای دارای ویتامین E، مانند نان و روغن های فرآوری می شوند که در نتیجه مقدار زیادی از میزان ویتامین E موجود در آنها کاسته خواهد شد یا به طورکامل از بین می روند. این کار دوام این مواد غذایی را افزایش می دهد، ولی از ارزش غذایی آنها می کاهد.
ویتامین E یک آنتی اکسیدان است که از بافت ها در برابر رادیکال های آزاد و اکسیده شدن آنها محافظت می کند. دیگر ویتامین هایی که در فرآیند فرآوری کردن غذاها از بین می روند، ویتامین های B1 و C هستند.

کربوهیدرات های تصفیه شده
 

رژیم هایی که درآنها از کربوهیدرات های تصفیه شده مانند شکرسفید، برنج سفید و آرد سفید زیاد استفاده می شود، بدن برای پردازش این مواد به ویتامین B بیشتری نیاز پیدا می کند. یک رژیم نامتعادل به روز حالاتی چون تحریک پذیری، اختلالات خواب، ضعف و بی حالی منجر می شود.

آنتی بیوتیک ها
 

برخی باکتری ها علی رغم توان بالایشان در ازبین بردن عفونت ها، باعث می شوند باکتری های مفید روده هم از بین بروند. برخی ازاین باکتری ها ویتامین های گروه B را تولید می کنند. کمبود ویتامین B در اثرمصرف آنتی بیوتیک ها می تواند به بروزعوارض عصبی بسیاری منجر گردد. به همین دلیل توصیه می شود هنگام مصرف آنتی بیوتیک ها با طیف گسترده، مکمل های ویتامین B در رژیم غذایی بیمار گنجانده شود.

آلرژی های غذایی
 

اگرکسی به گلوتن یا لاکتوز حساسیت داشته باشد، گروه بزرگی ازغذاها از رژیم غذایی فرد حذف می شود که به معنای از دست رفتن بسیاری از ویتامین ها و مواد معدنی لازم برای بدن است.

ضعف محصولات کشاورزی
 

برخی خاک های کشاورزی به خاطر استفاده مکرر و مداوم از آنها طی سال های متمادی، ضعیف شده از نظر وجود مواد مغذی دچارکمبود می شوند. به همین خاطر محصولات کشاورزی مورد مصرف ما هم ممکن است ازجهت مواد مغذی و ویتامین ها و مواد معدنی چندان غنی نباشند.

حوادث و بیماری ها
 

سوختگی ها نیاز بدن به پروتئین و مواد معدنی و ویتامین ها را افزایش می دهند. کسی که جراحی کرده است، به موادی مانند روی، ویتامین E و دیگر موادی که در ترمیم سلول ها و بافت ها موثرند، احتیاج مبرم دارد. ویتامین D، کلسیم و ویتامین C برای جوش خوردن استخوان های شکسته ضروری هستند که علاوه بر مکمل ها باید از طریق یک رژیم غذایی مناسب تامین شوند. بدنی که درآن عفونتی لانه کرده برای بهبود به منابع غنی روی، منیزیم و ویتامین های B5 و B6 احتیاج دارد.

استرس
 

استرس های فیزیکی، شیمیایی و احساسی نیاز بدن به ویتامین های B5،B6،B2 و C را افزایش می دهند. کسانی که در هوای آلوده زندگی می کنند باید غذاها و مکمل های حاوی ویتامین E مصرف کنند.

سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
 

تحقیقات نشان می دهند بیش از 60 درصد زنان از سندرم پیش از قاعدگی رنج می برند. آنها در روزهای قبل از قاعدگی دچار سردرد، تحریک پذیری، نفخ شکم، حساسیت سینه ها، افسردگی و ضعف می شوند که مصرف ویتامین B6 می تواند به کاهش این علایم کمک کند.

نیازهای رشد
 

رشد سریع در سنین نوجوانی، نیاز بدن را به مواد مغذی چندین برابر می کند. به این ترتیب بدن می تواند تغییرات و رشد فیزیکی، بیوشیمیایی و عاطفی سریعی را پیش آمده مدیریت کند و آن را به سلامت پشت سر بگذارد. این مساله به خصوص درباره دختران اهمیت دارد.

شرایط ویژه بارداری
 

یک خانم باردار چندین برابر بیش از زمان قبل از بارداری به مواد مغذی و ویتامین ها و مواد معدنی احتیاج دارد. در واقع برای سلامتی مادر و داشتن یک بارداری سالم و بدون مشکل و رشد مناسب جنین، مادر باید از طریق رژیم غذایی مناسب و مکمل ها (زیر نظرپزشک) نیازهای بدن خود را تأمین کند. به طورعمده ویتامین های گروه B، به خصوص ویتامین های B1، B2، B6 ، فولیک اسید، B12، A، D و E بسیار مورد نیاز هستند. مواد معدنی بسیاری چون کلسیم، آهن، منیزیم، روی و فسفر هم نقش بسیار مهمی درسلامت مادر و جنین دارند.

ضد بارداری های خوراکی
 

مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی باعث کاهش جذب فولیک اسید می شود و نیاز بدن به ویتامین B6 و احتمالاً ویتامین C، روی و ریبوفلاوین را افزایش می دهد.

کم غذایی
 

بعضی افراد به طور عادی و بدون اینکه بخواهند وزن کم کنند، کم غذا می خورند و تعدادی از غذاها را یا اصلاً نمی خورند یا به میزان کافی مصرف نمی کنند؛ به همین دلیل ناخواسته دچار کمبود بسیاری از ویتامین ها یا مواد معدنی می شوند.

مشکلات افراد مسن
 

با افزایش سن توان بدن برای جذب ویتامین ها و مواد معدنی موجود در غذاها کاهش می یابد و به خصوص جذب موادی چون آهن، کلسیم و روی کمتر می شود. همچنین کمبود فولیک اسید دراین افراد مشاهده می شود. کمبود فولیک اسید اغلب اوقات با کمبود ویتامین C همراه است. میزان دریافت فیبرهم از دیگر مشکلات در سنین بالاست.
ویتامین های B2 و B6 هم ازویتامین هایی هستند که جذب آنها در سن بالا با مشکل رو به رو می شود. به علاوه، بیماری های مزمنی که افراد مسن به آنها دچارند و نیز کاهش توان حس چشایی و بویایی می تواند ترشح آنزیم های گوارشی را کاهش داده، فرایند هضم غذا را با مشکل رو به رو کند و از میزان جذب مواد مغذی بکاهد.

قرار نگرفتن در معرض نور خورشید
 

کسانی که به خاطر شرایط شغلی، وضعیت جغرافیایی محل زندگی یا وضعیت فیزیکی خود نمی توانند به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار گیرند، از لحاظ ویتامین D دچارکمبود خواهند شد. این ویتامین برای متابولیسم کلسیم لازم است. اگر کلسیم درست متابولیزه نشده و به طور کامل جذب نشود، باعث بروز پوکی استخوان خواهد شد. نورخورشید تولید ویتامین D در پوست را تسریع می کند. هوای ابری، هوای آلوده، لباس، پرده ها و پنجره های معمولی می توانند جلوی دریافت نورخورشید را بگیرند. حداکثر میزان دریافت مکمل ویتامین D در روز 400 واحد بین المللی است.

شرایط فردی
 

نیازهرفرد به ویتامین ها و مواد معدنی در زمان های مختلف با توجه به شرایطی که در آن قرارمی گیرد، متفاوت است. ممکن است شخص به خاطر نوع کاری که در یک بازه زمانی خاص انجام می دهد، بیش از هر زمان دیگری به پروتئین یا ویتامین D احتیاج داشته باشد. مثلاً اگر در منطقه ای کار می کند که اکثر اوقات هوا ابری است، بیش از کسی که در کویر کار می کند به مکمل ویتامین D احتیاج دارد. این تغییرات و نوسان ها به خصوص در افرادی که کارهای فیزیکی انجام می دهند، بیشتر پیش می آید.

ورزش
 

ورزشکاران، به خصوص قهرمانان حرفه ای، مقدار زیادی غذا می خورند و تحت فشار عصبی زیادی هم قرار دارند. این عوامل نیازآنها به ویتامین های گروه B، ویتامین C و به خصوص آهن را افزایش می دهند.
همان طورکه دیدید، عوامل و شرایط سنی، محیطی، شغلی، فیزیکی و روانی گوناگونی هستند که نیاز ما به مصرف مکمل ها را تعیین می کنند. بدیهی است هیچ کس همه این شرایط را با هم تجربه نمی کند و هر کس باید بنا به شرایط شخصی خودش مکمل مناسب را مصرف نماید.
به هرحال فراموش نکنید این شما نیستید که می توانید برای خود مکمل تجویز کنید. این کار فقط به عهده متخصص است.
چه بسا شما رژیم غذایی مناسبی دارید که همه نیازهای بدنتان را تامین می کند، ولی چون همه جا صحبت از مکمل هاست، حس می کنید شما هم به مصرف مکمل های ویتامینی احتیاج دارید و اینجاست که با دریافت ویتامین اضافی بدنتان را در معرض خطرعواقب ناشی از وجود بیش از حد ویتامین ها قرار می گیرد؛ چرا که مقادیر بیش ازحد ویتامین ها هم مانند کمبود آنها سلامتی را به خطر می اندازد. عکس این ماجرا هم وجود دارد؛ یعنی شما ممکن است فکرکنید رژیم غذایی مناسبی دارید که همه نیازهای بدنتان را تامین می کند، ولی در واقع به دلایل گوناگون مانند روش های غلط نگهداری و پخت غذا بدنتان ویتامین ها و مواد معدنی لازم را دریافت نمی کند.
ممکن است شما علایم گوناگونی داشته باشید که درظاهرعلت آنها معلوم نیست، ولی با مراجعه به متخصص دریابید که بدنتان کمبود ویتامین دارد. در این شرایط، با تجویز مکمل مناسب و دوز درمانی صحیح می تواند به شما کمک کند.
همچنین دقت کنید که مکمل تجویز شده توسط پزشک را درست مطابق دستور او مصرف کرده و از مصرف بیش از اندازه یا قطع خودسرانه یا کاهش دوز آن بپرهیزید.
اگر با مصرف مکمل دچار عوارض ناخوشایندی شدید به جای قطع آن به متخصص مراجعه کنید و چاره کار را از او بخواهید.
منبع:نشریه دنیای تغذیه، شماره نشریه 98.