کافئین یک محرک سیستم عصبی مرکزی است که در قهوه، چای، کاکائو، شکلات، کولا، و غیره وجود دارد. این مقاله اطلاعاتی را در خصوص علام و درمان آلرژی نسبت به کافئین فراهم ساخته است.
آیا می‌دانستید؟
روزانه حدود 4ر1 میلیارد فنجان قهوه در سراسر جهان مصرف می‌شود، به گونه‌ای که بالاترین مصرف به اروپا تعلق دارد.
بسیاری از ما روز خود را با یک فنجان چای و یا قهوه شروع می‌کنیم بطوریکه هردو منابع کافئین به شمار می‌روند. کافئین یک آلکالوئید گزانتین است که در دانه‌های کاکائو، دانه‌های قهوه، برگ چای، یربا میت (نوعی چای)، و گوارانا یافت می‌شود. کافئین به گیرنده‌های آدنوزین در مغز متصل شده، که به نوبه خود مانع از آن می‌شود که آدنوزین که یک آرام بخش طبیعی است خود را به این گیرنده‌ها متصل سازد. این امر خواب را دور ساخته و فرد را دچار بی خوابی می‌سازد. محرک سیستم عصبی بسیار مؤثری است، جذب آن با سرعت بسیار بالا رخ داده و اثر آن می‌تواند ظرف چند دقیقه احساس شود. برخی از منابع متداول دیگر کافئین، نوشابه، نوشیدنی‌های انرژی زا، کولا، و شکلات را شامل می‌شود. برخی داروها و یا مکملها نیز حاوی کافئین می‌باشند.
چنانچه کافئین در حد اعتدال مصرف شود، حساسیتی ایجاد نمی‌کند. با این حال، مصرف بیش از حد این آلکالوئید در هر شکل بایستی محدود شود، به این دلیل که مصرف بیش از حد آن عوارض جانبی به همراه خواهد داشت. در افرادی که نسبت به کافئین دچار عدم تحمل می‌باشند، بدن آنها ممکن است قادر به متابولیسم و یا تحمل برخی مواد موجود در این آلکالوئید را نداشته باشد. این امر موجب بروز علائم نامساعد می‌شود. با این حال، در افرادی که نسبت به کافئین آلرژی دارند، سیستم ایمنی بدن آنها ممکن است با ایجاد علائمی که می‌تواند حتی تهدید کننده حیات باشد، پاسخ دهد. گرچه مستندات کمی در خصوص واکنشهای آلرژیک به کافئین وجود دارد، به این دلیل که آلرژی نسبت به کافئین خیلی شایع نبوده اما بایستی فردی که پس از مصرف مواد غذایی سرشار از کافئین دچار واکنش آلرژیک شده است، کمک پزشکی را دریافت دارد.
تفاوت میان آلرژی نسبت به کافئین و عدم تحمل کافئین
بسیاری از افراد عدم تحمل غذایی را با آلرژی غذایی اشتباه می‌گیرند. اغلب هرگونه واکنش نامطلوب که پس از مصرف یک ماده‌ی غذایی تجربه می‌شود را به اشتباه آلرژی غذایی گویند. با این حال، بایستی خاطر نشان شود که یک آلرژی غذایی واقعی گفته می‌شود تنها به دلیل واکنش حساسیت شدید رخ می‌دهد که در آن سیستم ایمنی بدن ماده‌ای را به عنوان تهدید اشتباه گرفته در نتیجه شروع به نشان دادن واکنشهای پشت سر هم می‌کند. آلرژی به آلرژی فوری (وابسته یا با واسطه IgE (ایمونوگلوبین E)) و تأخیری (مخلوطی از IgE یا غیر IgE و بدون واسطه IgE) طبقه بندی می‌شود. در آلرژی با واسطه IgE، واکنش آلرژیک توسط آنتی بادیهای آلرژی IgE ایجاد می‌شود که از علائمی همچون کهیر (کهیر) گرفته تا واکنشهای شدیدی مانند آنافیلاکسی را شامل می‌شود. تست پوستی یا آزمایش جذب رادیوآلرژن (radioallergosorbent) می‌تواند جهت تشخیص آنتی بادیهای IgE بکار برده شود. در خصوص آلرژی تأخیری، علائم، مشکلات پوستی یا علائم گوارشی را شامل شده و می‌تواند به دلیل پاسخ ایمنی با واسطه آنتی بادیهای IgG باشد.
علائم
لازم به ذکر است که نشانه‌های عدم تحمل غذایی می‌تواند کاملاً شبیه به یک آلرژی غذایی تأخیری یا آلرژی با واسطه آنتی بادیهای غیر IgE باشد. در نتیجه گاهی می‌تواند کار را برای تشخیص آنکه آیا فرد دچار آلرژی غذایی تأخیری شده است یا عدم تحمل غذایی سخت کند. با این حال، تشخیص یک آلرژی واقعی آسان‌تر است، به این دلیل که شروع سریعی از علائم را پس از مصرف غذا شاهد خواهیم بود.
علائم متداول مرتبط با یک آلرژی واقعی عبارتند از:
کهیر یا جوش پوستی
عطسه
آبریزش بینی
خارش گلو
اشکال در تنفس
خس خس سینه
تورم گلو یا زبان یا لب یا صورت
اشکال در بلع
تپش قلب
تهوع و یا استفراغ
دل‌پیچه
نفس نفس زدن
لازم به ذکر است که گاهی اوقات اثرات جانبی همراه با مصرف کافئین می‌تواند به دلیل سمیت یا مصرف بیش از حد کافئین باشد. کافئین غدد آدرنال را تحریک به تولید هورمون‌های استرسی هموچون کورتیزول و آدرنالین کرده که به نوبه خود هوشیاری را سبب می‌شود. گاهی اوقات افرادی که نسبت به دیگران نسبت به کافئین حساسیت بیشتری دارند، ممکن است دچار پاسخ جنگ و گریز (fight-or-flight response) شوند که می‌تواند علائمی مانند موارد ذیل را ایجاد نماید:
ضربان قلب سریع
نبض سریع
افزایش سرعت تنفس
تحریک پذیری
اضطراب
بی خوابی
عصبانیت
بی قراری
دلهره
کشیدگی عضلانی
اقدامات درمانی و پیشگیرانه
در حالی که علائم ناشی از عدم تحمل به کافئین ممکن است آزار دهنده باشند، اما احتمالاً به خطرناکی آنافیلاکسی نیستند که ممکن است در صورت ابتلاء به آلرژی رخ دهد. با این حال، توصیه می‌شود اقدامات پیشگیرانه را به منظور جلوگیری از بروز علائم مرتبط با عدم تحمل به کافئین اتخاذ نمایید. در صورت مبتلا بودن به آلرژی و همچنین عدم تحمل غذایی دوری از ماده‌ی غذایی بهترین گزینه درمانی است. همچنین ضروری است که مواد غذایی حاوی کافئین را بشناسید. گاهی اوقات، علائمی که ممکن است پس از مصرف کافئین، چای و یا سایر مواد غذایی معمول حاوی کافئین دیده شوند، حتی با کافئین ارتباط نداشته باشند. این امکان وجود دارد که این واکنش توسط سایر مواد تشکیل دهنده مورد استفاده در آن ماده‌ی غذایی ایجاد شود. انجام تست پوستی پریک (prick) و یا پیروی از یک رژیم غذایی حذف ماده‌ی غذایی (حذف آزمایشی آلرژن مشکوک و وارد کردن مجدد آن به رژیم غذایی) می‌تواند به پزشکان در شناسایی ماده‌ی غذایی آلرژی زا و یا ماده غذایی که بیمار ممکن است نسبت به آن دچار عدم تحمل می‌باشد، کمک کند.
چنانچه اغلب علائمی را پس از مصرف نوشیدنی و یا غذاهای حاوی کافئین تجربه می‌کنید، بهتر است برچسب روی مواد غذایی را به دقت خوانده تا اطلاع یابید کدام مواد غذایی حاوی کافئین می‌باشند. در خصوص آلرژی و یا عدم تحمل غذایی بهترین کار خودداری از مصرف نوشیدنی و یا غذاهای حاوی کافئین می‌باشد. همچنین با انجام چند آزمایش از مبتلا نبودن به عدم تحمل لاکتوز اطمینان یافته و دریابید که آیا دچار آلرژی و یا عدم تحمل نسبت به سایر انواع مواد غذایی می‌باشید یا خیر. پیش از شروع به انجام روش حذف آلرژن مشکوک، با یک پزشک و یا متخصص تغذیه یا متخصص رژیم غذایی مشورت کنید.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.
