دکتر حسین علی‌مددی؛ متخصص کودک
سوغات ننه سرما برای کودکان، آبریزش بینی، سرفه، عطسه، تب و گرفتگی صداست!! با فرا رسیدن فصل سرما، اورژانس‌ها و مطب‌ها مملو از کودکان معصومی می‌شوند که با شکایت سرماخوردگی همراه پدر و مادرانشان برای معاینه به پزشک مراجعه کرده‌اند، آشنایی والدین با این دوست همیشگی بچه‌ها به کاهش عوارض و پیشگیری و درمان آن کمک خواهد کرد.
آشنایی با چند اصطلاح
سرماخوردگی معمولی: بیماری ویروسی که علایم اصلی آن آبریزش و گرفتگی بینی، تب خفیف، سوزش گلو و سرفه‌های تک‌تک است.
سینوزیت: عفونت یا التهاب سینوس‌هاست که با تب و سرفه طول کشیده، ترشح چرکی بینی و وجود ترشح چرکی در پشت حلق و در کودکان بزرگ‌تر با درد صورت مشخص می‌شود.
خروسک: التهاب حنجره و مجاری تنفسی فوقانی (عمدتا نای) ناشی از عفونت ویروسی است که با گرفتگی شدید صدا، سرفه‌های شبیه پارس سگ و تب خفیف و آبریزش خفیف بینی مشخص می‌شود.
پنومونی (ذات‌الریه): همان عفونت ریه است که با تب، سرفه و زجر تنفسی (تندی نفس، خس‌خس سینه و ...) مشخص می‌شود و ممکن است ویروسی یا چرکی باشد.
گلودرد (فارنژیت) چرکی: همان عفونت چرکی لوزه‌هاست که علایم آن شامل تب بالا، احساس درد در گلو، بدن درد، گاهی در کودکان درد شکم و استفراغ است. این عفونت حتماً باید با آنتی‌بیوتیک مناسب درمان شود وگرنه عوارض کلیوی و تب روماتیسمی (روماتیسم قلبی) اتفاق خواهد افتاد. باید توجه داشت گلودرد چرکی معمولاً با سرفه، آبریزش بینی و گرفتگی صدا و قرمزی چشم‌ها همراه نیست و اینها علایم عفونت ویروسی هستند که نیازی به تجویز آنتی‌بیوتیک ندارد.
آنفلوانزا: عفونت ویروسی که با تب بالا، سرفه‌های خشک شدید، درد شدید بدن، سردرد و درد شکم و استفراغ مشخص می‌شود. تمام موارد مذکور با عنوان کلی (عفونت حاد تنفسی) شناخته می‌شوند. هر کودک به طور متوسط در سال شش بار دچار عفونت تنفسی می‌شود که این رقم در کودکانی که به مهد می‌روند دو برابر است. اکثر این عفونت‌ها ویروسی هستند و بدون تجویز آنتی‌بیوتیک خوب می‌شوند.
علل شیوع زیاد عفونت‌های تنفسی در کودکان
سوءتغذیه و کمبود مواد غذایی و ویتامین‌ها (کمبود روی و ویتامین‌های C و A با نقص ایمنی می‌تواند باعث ابتلای بیشتر به عفونت‌های تنفسی و اسهال شود).
عدم تغذیه با شیر مادر
زندگی در مناطق شلوغ یا بردن کودک به محل‌های پر ازدحام (مجالس و میهمانی‌ها، مهد، مدرسه و ...)
آلودگی هوا
دود سیگار
اختلاف درجه حرارت ناگهانی هوای اتاق محل زندگی کودک
سن پایین
فصل سرما
چگونه از ابتلای کودکان به عفونت‌های تنفسی حاد پیشگیری کنیم؟
تغذیه انحصاری کودک با شیر مادر در شش ماه اول عمر و عدم استفاده از هرگونه ماده غذایی غیر از آن و استفاده از قطره‌های ویتامین طبق نظر پزشک
تغذیه مناسب بویژه استفاده از میوه‌ها و سبزیجات کافی
عدم تغییر ناگهانی دمای اتاق
پوشاندن کودک هنگام خروج از منزل
نبردن کودک به مکان‌های شلوغ (میهمانی‌ها، مجالس، بازار و ...)
جلوگیری از تماس کودک با افراد مبتلا به عفونت‌های تنفسی
استفاده افراد مبتلا به عفونت‌های تنفسی از ماسک و دستمال موقع سرفه یا عطسه در منزل
تهویه کافی منزل
عدم استفاده کودک از مواد غذایی حساسیت‌زا حداقل تا سن 12-9 ماهگی (گوجه‌فرنگی، اسفناج، لیموشیرین و ...)
دوری کودک از دود سیگار، عطر و مواد حساسیت‌زا
بهبود وضعیت مادران از نظر آموزشی، تغذیه، حجم کار، سن زایمان و فاصله‌گذاری بین فرزندان
واکسن آنفلوانزا از ابتلا به آنفلوانزا (و نه سرماخوردگی معمولی) پیشگیری می‌کند.
درمان عفونت‌های تنفسی حاد
تغذیه خوب کودک: در کودکان شیرخوار، ادامه تغذیه با شیر مادر توصیه می‌شود در بقیه کودکان استفاده از مایعات گرم فراوان به بهبودی کمک می‌کند. نکته مهم اینکه شربت عسل در کودکان بالای یکسال تا حد زیادی به کاهش سرفه‌های بیمار کمک می‌کند.
تمیز کردن مرتب بینی کودک با قطره‌های شستشوی بینی
استفاده از بخور (در سرفه‌های شبانه ناشی از سرماخوردگی در کودکان، می‌توان از بخور حاوی اکالیپتوس و نعنا استفاده کرد).
کنترل تب: گذاشتن دستمال مرطوب با آب ولرم روی سینه، پشت و ران‌های کودک، کم کردن لباس‌ها و استفاده از استامینوفن.
کاهش درد گلو، بدن و سردرد با استفاده از استامینوفن.
استفاده از داروهای ساده‌ای نظیر دیفن هیدرامین در کودکان بالای دو سال با تجویز پزشک
نکته مهم: استفاده از داروهایی مثل دیفن هیدرامین، سرماخوردگی و ... به‌ویژه در کودکان زیر 6 ماه، خطرناک بوده می‌تواند حتی به مرگ کودک منجر شود.
استفاده از آنتی‌بیوتیک با نظر پزشک صرفاً در عفونت‌های غیرویروسی (سینوزیت، ذات‌الریه، عفونت گوش میانی، گلودرد چرکی) توصیه می‌شود.
