آنچه هر روزه در ایستگاه‌های کنترل کیفیت هوا در شهر سنجیده می‌شود و بالا بودن آن باعث اعلام «هوای ناسالم» می‌شود، شاخص کیفیت هوا نام دارد که بر اساس آن، سلامت و یا ناسالم بودن هوای شهر سنجیده می‌شود. در این گزارش قصد داریم تا شما را با این شاخص و عواملی که برای اعلام این شاخص مورد بررسی قرار می‌گیرند (آلاینده‌های معیار)، آشنا کنیم:
میزان سلامت هوا با بررسی شاخص کیفیت هوا:
شاخص کیفیت هوا بین 0 تا 50 : پاک
بین 51 تا 100: سالم
بین 101 تا 150: ناسالم برای گروه‌های حساس از جمله افراد مسن و بانوان باردار
بین 151 تا 200: ناسالم برای همه افراد
بین 201 تا 300: بسیار ناسالم
بین 301 تا 500: خطرناک
شاید برای شما این سوال مطرح شود که در شاخص کیفیت هوا، چه چیزهایی مورد بررسی قرار می‌گیرد (آلاینده‌های معیار)؟
1- منوکسید کربن:
این گاز (CO) در اثر سوختن ناقص کربن تولید می‌شود. جالب اینجاست که در خون همه ما، حدود 5% مونوکسید کربن وجود دارد که اگر این مقدار به 20% برسد، منجر به مرگ خواهد شد. CO گازی سمی اما بدون رنگ و بو است که باعث ایجاد بیماری‌های عصبی ،قلبی و ریوی و بیماری‌های مختلف دوران بارداری می‌شود.
2- ازن:
گاز ازن از ترکیب سه اتم اکسیژن به وجود می‌آید که برای سلامت انسان‌ها، گیاهان و جانوران ضرر دارد. منابع اصلی تولید این گاز عبارتند از گازهای خروجی نیروگاه‌ها، اگزوز خودروها و بخار بنزین. این گاز توسط واکنش‌های مختلف شیمیایی در حضور نور خورشید ایجاد می‌شود و به همین خاطر میزان ازن در فصل تابستان و هم‌چنین در اواسط روز بیش‌تر از مواقع دیگر است. تنفس گاز ازن مشکلات متعددی را به همراه دارد که عبارتند از درد قفسه سینه، گرفتگی ریه، سرفه و سوزش گلو، بدتر شدن بیماری آسم و بروز برونشیت. هم‌چنین با قرار گرفتن طولانی مدت در معرض ازن، احتمال ایجاد زخم دائم در بافت ریه و هم‌چنین سرطان ریه افزایش خواهد یافت.
3- دی اکسید نیتروژن:
این گاز (NO2) با رنگی قهوه‌ای، بوی تندی دارد و بر رشد گیاهان اثر منفی می‌گذارد. غلظت بالای آن مه ایجاد کرده و میدان دید را کاهش می‌دهد. این گاز در حقیقت یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های هواست که در پی فعالیت‌های انسانی به ویژه استفاده از سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود. ترکیب این گاز بدبو با هوای مرطوب، باعث ایجاد اسیدنیتریک می‌شود که باعث پوسیدگی شدید فلزات می‌شود. از جمله اثرات خطرناک NO2 عبارتند از احساس سوزش ریه‌ها، تولید گاز ازن، تولید مه و تولیدباران‌هایی با خاصیت اسیدی.
4- دی اکسید گوگرد:
گاز SO2 غیرقابل انفجار و بی‌رنگ است. وزن آن دو برابر وزن هواست و طبق برآوردهای انجام شده بین 2 تا 4 روز در هوا باقی می‌ماند. نیروگاه‌های برق، پالایشگاه‌های نفتی و صنایع و کارخانه‌های مختلف از جمله منابع اصلی تولید اکسیدهای گوگرد هستند. طبق برآوردهای انجام شده، این گاز که بویی خفه‌کننده دارد، یکی از عوامل ایجاد باران‌های اسیدی است و باعث تخریب برگ گیاهان و درختان می‌شود و از جمله اثرات نامطلوب آن بر بدن انسان می‌توان به این موارد اشاره کرد: نارسایی تنفسی، تشدید بیماری‌های قلبی و ریوی و کاهش سیستم دفاعی ریه‌ها.
5- ذرات معلق کمتر از 5.2 میکرون (PM2.5):
این ذرات به اندازه یک سی‌ام قطر موی انسان هستند و ترکیب شیمیایی آن‌ها به محل، زمان و آب و هوا بستگی دارد و از فعالیت‌های احتراقی و فرآیندهای صنعتی ایجاد می‌شوند. این ذرات بیش‌تر سالمندان و کودکان را مورد هدف قرار داده و به طور کلی مرگ زودرس انسان‌ها در پی بیماری‌های قلبی و ریوی را افزایش می‌دهند و باعث بروز مشکلات تنفسی و حملات آسمی و برونشیت و از سوی دیگر حملات قلبی می‌شوند.
6- ذرات معلق کمتر از 10 میکرون (PM10):
این ذرات در هوا به صورت جامد یا مایع وجود دارند؛ قطر آن‌ها کمتر از 10 میکرون است و در پی سوزاندن چوب و احتراق سوخت موتورها و فعالیت‌های ساختمان‌سازی ایجاد می‌شوند و می‌توانند از سیستم دفاعی مجاری تنفسی عبور کنند. این ذرات باعث ایجاد بیماری‌های ریوی و قلبی و مرگ زودرس شده و سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کنند و درعین حال باعث از بین رفتن بافت‌های ریه می‌شوند و یکی از عوامل ایجاد سرطان و از عوامل ایجاد بیماری آسم در کودکان به شمار می‌روند.
