متولی یوزپلنگ‌ها در ایران چه کسی خواهد بود؟ جلسه کمیته راهبردی یوزپلنگ آسیایی با حضور معاونت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست، معاون نماینده مقیم دفتر برنامه عمران سازمان ملل‌متحد در ایران، ریاست پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، مدیر برنامه‌های محیط‌زیست و توسعه اقتصادی و اجتماعی دفتر ملل‌متحد در ایران و جمعی از مدیرکل‌های استانی و کارشناسان حوزه حیات‌وحش برگزار شد.
موضع رسمی سازمان حفاظت محیط‌زیست در برابر یوزپلنگ
سرپرست معاونت محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان در ابتدای جلسه ضمن اشاره به اهمیت پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و حفاظت از یکی از مهم‌ترین گونه‌های جانوری در کل کشور گفت: «حفاظت از این زیرگونه ارزشمند و دور کردن آن از گرداب انقراض، اهمیت به سزایی دارد بنابراین تلاش خواهیم کرد برنامه‌ای را که برای حفاظت از این زیرگونه با همکاری نهادهای بین‌المللی و از سال 1380 آغاز شده، پیش ببریم.»
حمید ظهرابی، سرپرست معاونت محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست
حمید ظهرابی در ادامه افزود:«مشکلات، محدودیت‌ها و بسیاری فاکتورهای دیگر که طبیعتا خارج از کنترل ما هستند نظیر خشکسالی و تغییرات اقلیمی در طول فرآیند کار زیاد بوده و باعث شده که نه‌تنها زیستگاه‌ها بلکه حتی جمعیت یوز هم از این موارد تاثیر پذیرد اما با همه این اتفاقات، در تلاش برای حفاظت از این زیرگونه نمی‌بایست حتی اندکی قصور شود. این روزها بعضی از رسانه‌ها به نوعی سعی یا حتی القاء می‌کنند که حساسیت سازمان حفاظت محیط‌زیست نسبت به گونه‌های جانوری و یا به طور خاص یوزپلنگ کم شده در حالی که ما شاهد هستیم که ریاست محترم سازمان تاکیدهای بسیاری بر اجرای فعالیت‌های کلیدی و اساسی در زمینه حفاظت از یوزپلنگ دارند.»
دستاوردهای پروژه حفاظت از یوز در سال 2017
ساماندهی وضعیت دام از طریق گروه اجرایی ستاد کنترل دام در ذخیره‌گاه زیستکره توران و پناهگاه حیات‌وحش میاندشت و کنترل تهدیدهای حضور دام در این مناطق با مشارکت سایر دستگاه‌های عضو ستاد از جمله برنامه‌های پروژه بوده است.
از سایر برنامه‌های اجرایی می‌توان به طراحی – ساخت و تحویل تابلوهای هشداردهنده جاده‌ای، اخذ موافقت‌نامه و پیگیری عقد قرارداد یک میلیارد تومانی به وسیله اداره کل راه استان سمنان با پیمانکار جهت ایمن‌سازی محور میاندشت، بازسازی و توسعه منابع آب در مقابله با بحران خشکسالی، ارزیابی و بهینه‌سازی مشارکتی مدل اقتصادی اکوتوریسم توران در سایت پایلوت پروژه (روستای قلعه بالا) با نتایج شگفت‌انگیز اقتصادی برای روستاییان و مشارکت فعال ایشان برای بهبود وضع زیست محیطی منطقه اشاره کرد.
هومن جوکار، مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی
تداوم مانیتورینگ زیستگاه‌های یوز با بررسی 22 هزار عکس از ابتدای سال 2017، ارسال کتابچه‌های راهنمای همکاری‌های بین بخشی هر استان در حفاظت از یوز به استانداری‌های شش استان یوزخیز توسط ریاست سازمان، ارزیابی فاز دوم پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی CACP (2010 – 2016) توسط مشاور بین‌المللی پروژه و بررسی گزارش ارزیابی توسط رییس IUCN/Cat Specialist Group آقای اورس برایتن موزر، تشکیل سلسله کارگاه‌های بررسی آخرین وضعیت یوز در ایران با حضور جمع دست‌اندرکاران و با مشارکت WCS , IUCN/CSG و تهیه Log-frame برنامه عمل آینده، برگزاری جلسات، مکاتبات متعدد برای یافتن شرکای مالی ملی و بین‌المللی جهت ادامه پروژه و تامین بودجه اجرای برنامه عمل پیش‌رو، تداوم بیمه رایگان محیط‌بانان و خانواده‌های ایشان- ابنیه- دام و تلفات یوز در محدوده زیستگاه‌های یوز در کشور، کاهش تخلفات شکار در مناطق یوز به 25 فقره در سال 2017 و در نهایت همکاری در انتشار کتاب راهنمای میدانی بیماری‌های حیات وحش ایران تالیف آقای دکتر ایمان معماریان برای استفاده محیط‌بانان مناطق نیز از جمله اهم کارهای انجام‌شده است.
صحبت‌های معاون نماینده مقیم دفتر برنامه عمران سازمان ملل‌متحد در ایران
آن ماری کارسون، معاون نماینده مقیم دفتر برنامه عمران سازمان ملل‌متحد در ایران
خانم آن ماری کارسون، معاون نماینده مقیم دفتر برنامه عمران سازمان ملل‌متحد در ایران در صحبت‌های خود به چالش‌های مجموعه سازمان ملل اشاره کرده و گفت: «ما مطمئن هستیم که دولت ایران به دلیل ظرفیت‌هایی که دارد، این امکان را پس از این خواهد داشت که حتی در صورت نبودن کمک‌های ما راسا به حفاظت از یوز کمک کند. دفتر برنامه عمران سازمان ملل‌متحد، توانسته به پروژه حفاظت از یوز کمک کند که یک زیرساخت مناسب داشته باشد، در اصل مهم‌ترین کمک ما این بوده که هم‌اکنون دفتری تخصصی وجود دارد که کارکنان آن به صورت تخصصی و صرف در زمینه حفاظت از یوزپلنگ فعالیت می‌کنند.»
معاون نماینده مقیم دفتر برنامه عمران سازمان ملل‌متحد در ایران یادآور شد: «در حال حاضر شکل کار ما به عنوان یک سازمان کمک‌کننده تغییر کرده چرا که بسیاری از منابعی که ما در اختیار داشتیم عملا به نصف رسیده بنابراین شکل شراکت و همکاری ما نه‌تنها در ایران بلکه در بسیاری دیگر از کشورهای دنیا هم تغییر کرده است. از طرف دیگر بسیاری از اهداء‌کنندگان بودجه به نوعی امروز کم‌تر علاقه دارند که پول‌هایشان به کشورهایی مانند ایران که درآمد ناخالص ملی بالا دارد، اختصاص پیدا کند و ترجیح‌شان این است که پول را به کشورهایی که از نظر اقتصادی وضعیت نامناسب‌تری دارند، منتقل کنند. طبیعتا این مساله شرایط را نه‌تنها برای دفتر برنامه عمران سازمان ملل‌متحد بلکه برای سایر آژانس‌های مرتبط با سازمان‌ملل هم تغییر داده است.»
خانم کارسون گفت: «در گذشته امکان پذیرش این را داشتیم که همزمان با دولت سرمایه‌گذاری بر روی مثلا حفاظت از یوزپلنگ داشته باشیم اما اکنون دفاتر سازمان ملل برای بقا در کشورهای مقصد، استراتژی‌شان را تغییر داده‌اند، همه منابع از این پس از طریق یک صندوق مشترک مدیریت خواهد شد. اولین موضوع کلیدی که ما در مورد آن با دولت هم صحبت کرده‌ایم، این است که دولت باید دست‌کم 59 درصد منابع مالی لازم برای پروژه‌ها را تامین کند و این صحبتی بوده که برای کار با تمام دفاتر ما ضروری عنوان شده. از این مساله باید تحت عنوان منابعی یاد کرد که دولت برای انجام پروژه‌های مشترک به میان می‌آورد. ما این مذاکرات را با مقامات مسوول از جمله آقای ظهرابی انجام داده‌ایم و خواسته ما این است که تا پیش از پایان سال میلادی یک Project Document نگارش شود که بر اساس آن دفتر ما بتواند یک مسیر روشن برای آینده داشته باشد.»
محسن سلیمانی، مدیر برنامه‌های محیط‌زیست و توسعه اقتصادی و اجتماعی دفتر ملل‌متحد در ایران
خانم کارسون در ادامه گفت: «زمانی که منابع بین‌المللی برای پروژه‌ای مانند پروژه یوز می‌آید، وظیفه پروژه این نیست که در جایگاه دولت قرار بگیرد و منابع مالی را که دولت باید تامین کند، پروژه تامین کند اگر افرادی از پروژه چنین توقعاتی داشته‌اند، اشتباه است. وظیفه پروژه‌هایی از این دست، تدوین استراتژی‌ها یا همان تدوین راهکارها و شیوه‌هایی است که بتوانند مدیریت کار را به سمت درست سوق دهند. قرار نیست که پروژه‌هایی نظیر پروژه یوز وظایفی را که کار دولت است از جمله خرید زیرساخت‌ها یا سایر وسایل و تجهیزات انجام دهند. اندازه منابعی که پروژه‌های بین‌المللی با خودشان به همراه می‌آورند، در حدی است که می‌توانند استراتژی‌ها و شیوه‌های مدیریتی را در اختیار دولت برای اجرا بگذارند.»
جمعی از حضار در جلسه
مدیرکل دفتر اکتشاف وزارت صنعت، معدن و تجارت در این جلسه گفت: «این که بگوییم معادن جهت تصاحب زمین فشار می‌آورند، درست نیست چرا که معادن همه جزو انفال هستند و متعلق به دولت هستند پس هیچ تملکی برای معدن‌کار وجود ندارد. ما در چند سال گذشته با همکاری دفاتر زیستگاه‌های سازمان، یک کار گروه تعاملی تشکیل داده‌ایم و با ارتقاء بالغ بر 40 منطقه محیط‌زیست موافقت و همراهی کرده‌ایم. ما مناطقی مانند موته داریم که دستگاه‌های معادن کار می‌کنند و کمی آن طرف‌تر هم به دلیل امنیت و آرامش حیات‌وحش (آهو و کل و بز) دیده می‌شود.»
سید حسین سادات موسوی، مدیرکل محیط‌زیست استان یزد نیز یادآور شد: «تهدیدات یوز باید در استان‌ها تفکیک شود چرا که مشکل یک زیستگاه لزوما ممکن است که مشکل زیستگاه دیگری نباشد به عنوان مثال در دره‌انجیر مشکل دام نداریم اما مشکل معدن هست. درست است که بهترین قوچ و میش‌های ما در بهادران در کنار یک معدن هستند اما ما در استان یزد نزدیک به 6 هزار درخواست معدن داریم. الان یکی از معضلات ما ورود به مناطق 4گانه است، بالاخره مساله توازن بین معدن و توسعه باید روزی مشخص شود. همه گونه‌های حیات‌وحش مثل یوز هم نمی‌توانند با تاثیرات معادن کنار بیایند.»
جمع‌بندی
سرپرست معاونت محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان محیط‌زیست در خاتمه گفت: «حفاظت از یوز برای تک‌تک افراد جامعه ما به عنوان یک مسوولیت اجتماعی طبیعتا ارزش و جایگاه خاص خود را دارد اما جهت ایجاد احساس همکاری و همیاری باید با یکدیگر تصمیم بگیریم. در مورد پروژه حفاظت از یوز، برنامه ما این است که اگر دفتر برنامه عمران سازمان ملل‌متحد نتواند همکاری خود را ادامه دهد، ما از منابع طرح تنوع‌زیستی استفاده کنیم و چهارچوب کار و زیرساخت‌ها باقی بماند. در حقیقت حفظ آن زیربنایی که این قدر برای آن زحمت کشیده شده، جزو برنامه‌های ما هم هست. پس از آن به سراغ کمک‌هایی خواهیم رفت که پروژه بتواند سر و سامان بگیرد. در این چند سال اخیر هم اگر دوستان تصور می‌کنند که منابع تضعیف شده، به این دلیل است که پولی در اختیار پروژه نبوده، تنها مبالغ جزیی در حد حقوق پرسنل واریز شده، بنابراین امیدواریم که با توجه به اولویتی که رئیس سازمان برای این موضوع قایل شده‌اند و فشاری که از طرف ایشان آورده می‌شود، کار هم به نحو احسنت جلو برود.»