مقدمه
بر طبق وعده ادیان الهی آینده جهان با ظهور منجی موعود، قرین سعادت و کمال انسان خواهد بود و بشر به تکامل فکری و اخلاقی و معنوی دست خواهد یافت و زندگی بشر در آینده به عالی ترین و کامل ترین زندگی ها منتهی می شود.
ظهور منجی موعود مظهر نویدی است که به اهل ایمان و عمل صالح داده شده است، مظهر پیروزی نهایی اهل ایمان است... از مجموع آیات و روایات استنباط می شود که قیام مهدی موعود (عج) آخرین حلقه از مجموع حلقات مبارزات حق و باطل است که از آغاز جهان برپا بوده است. مهدی موعود تحقق بخش ایده آل همه انبیا و اولیا و مردان مبارز راه حق است (مطهری، 1392: ج24، 437-438).
و این که ادیان پیش بینی می کنند که عدل کامل، صلح کامل، رفاه کامل، سلامت کامل و امنیت کامل برقرار خواهد شد، همان پیش بینی تکامل تاریخ و تکامل بشریت است؛ یعنی زندگی بشر در آینده منتهی می شود به عالی ترین و کامل ترین زندگی ها که از جمله آثاری که در آن هست آشتی انسان و طبیعت است و آن این است که زمین تمام معادن خود را در اختیار انسان قرار می دهد، آسمان تمام برکات خود را در اختیار انسان قرار می دهد و همه اینها خود، تکامل تاریخ است (همان، 1392: ج15، 178).
حکومت جهانی امام مهدی (عج) دست آوردهای بسیاری خواهد داشت و در واقع در آن دوره معرفت و عدالت و صلح و انسانیت و معنویت حکومت خواهد کرد. کارکردها و دست آورد اجتماعی حکومت جهانی یکی از صدها دست آوردی است که این حکومت به دنبال خواهد داشت. در نوشتارهای مختلف اعم از کتاب و پایان نامه و مقاله به برخی از ابعاد دست آوردهای حکومت جهانی امام مهدی (عج) به نکات خوبی اشاره شده اما به دست آوردهای اجتماعی کمتر پرداخته شده است و از امتیازات نوشتار پیش رو تبیین برخی از مهم ترین دست آوردهای اجتماعی حکومت جهانی امام مهدی (عج) است و این نوشته در صدد است به این سؤال اصلی پاسخ دهد که: مهم ترین کارکردها و دست آوردهای اجتماعی حکومت جهانی کدامند؟ برای رسیدن به پاسخ لازم از روش عقلی و نقلی توأمان استفاده می شود؛ به خصوص از روایاتی که در منابع و متون اسلامی در باره ویژگی های حکومت جهانی و عصر ظهور آمده بهره گرفته خواهد شد. گرچه دست آوردهای اجتماعی حکومت جهانی بسیار خواهد بود؛ اما به جهت رعایت اختصار در این نوشته دو کارکرد مهم اجتماعی یعنی: انسجام و همبستگی اجتماعی، امنیت اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار داده شده و از مهم ترین یافته ها و نوآوری های این تحقیق استخراج راهکارهای حکوت جهانی در تحقق انسجام و امنیت اجتماعی است.
انسجام و همبستگی اجتماعی
وفاق و انسجام، پایه و اساس زندگی اجتماعی است. و یکی از نیازهای اصلی و بنیادین جوامع انسانی محسوب می شود. واژه انسجام (Integration ) نوعی هماهنگی همراه با نظم و سیاق را در ذهن متبادر می کند. «انسجام و وفاق حاصل و نتیجه مجموعه ای از اهداف و ارزش های مشترکی است که اعضای یک گروه به آن تمایل دارند و این اهداف و ارزش ها نقش تعیین کننده ای در حیات آن گروه دارد» (محرابی، 1387: 21). انسجام اجتماعی عبارت است از مجموعه ای از اهداف و ارزش های مشترکی که اعضای یک گروه به آن تمایل دارند و این اهداف و ارزش ها نقش تعیین کننده ای در حیات آن گروه دارد (همان، 1378: 25).
عوامل مؤثر در ایجاد انسجام و وفاق را می توان در مناسبات فرهنگی، مذهبی، دینی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، جستجو نمود و بر آنها تأکید داشت... مهم ترین وفاق در جامعه نیز، وفاق ارزشی است. یعنی مردم از ارزش های مشترکی پیروی کنند. اگر جامعه ای فاقد این سرمایه مهم اجتماعی باشد دچار عدم همبستگی است » (همان، 1387: 36).
شناخت عواملی که در ایجاد ارزش ها و تقویت آنها مؤثرند در ایجاد انسجام و همبستگی اجتماعی دارای اهمیت است. یکی از عوامل مؤثر در این زمینه دین و مذهب است. از نگاه جامعه شناسان یکی از کارکردهای اصلی دین، ایجاد همبستگی و وفاق اجتماعی است. از نظر آگوست کنت «دین اصل وحدت بخش و زمینه مشترکی را فراهم می سازد که اگر وجود نداشته باشد، اختلاف های فردی جامعه را از هم می گسیختند. دین به انسان ها اجازه می دهد تا بر تمایلات خودخواهانه شان فائق آیند و به خاطر عشق به همنوعان شان فراتر از این خودخواهی ها عمل کنند. دین همان شیرازه نیرومندی است که افراد را با یک کیش و نظام عقیدتی مشترک به همدیگر پیوند می دهد. دین سنگ بنای سامان اجتماعی است » (کوزر، 1373: 34 به اعتقاد دورکیم «اجرای مراسم مذهبی و بعد مناسکی دین نقش مهمی در تقویت همبستگی اجتماعی ایفا می کند؛ زیرا افراد از طریق مشارکت در مناسک و مراسم مذهبی، اقتدار اخلاقی جامعه را آشکارا حس می کنند و احساسات اخلاقی و اجتماعی از همین طریق تقویت و تجدید می شود و از همین طریق است که پیوند میان افراد و اعضای جامعه تقویت و تشدید می گردد. از نظر وی تشریفات دینی هر قدر که کم اهمیت باشند باز هم مردم را در مواقع مختلف به منظور انجام مناسک و مراسم دینی گرد هم جمع می کند. از این طریق صمیمیت بیشتری بینشان ایجاد می کند و نگاه افراد از همین رهگذر به هم تغییر می کند» (فصیحی، 1389: 138-139). با توجه به نقش دین در ایجاد انسجام و همبستگی اجتماعی از یک طرف و تبلور کامل دین اسلام در حکومت جهانی امام مهدی (عج) از طرف دیگر، بنابراین انسجام و همبستگی اجتماعی را می توان یکی دیگر از دست آوردهای و کارکردهای اجتماعی حکومت جهانی به شمار آورد.
راهکارهای حکومت جهانی برای ایجاد انسجام و همبستگی اجتماعی
مهم ترین راهکارهای حکومت جهانی برای ایجاد انسجام و همبستگی اجتماعی عبارتند از:
1- ایجاد باور مشترک از راه حاکمیت دین الهی
حاکمیت دین الهی و یکتاپرستی یکی از دست آوردهای مهم حکومت جهانی امام مهدی (عج) است؛ این مطلب از روایاتی که در صدد ترسیم ویژگی های عصر ظهور به ویژه حکومت جهانی است؛ برداشت و استنباط می شود. در روایاتی چند به این نکته اشاره شده که در عصر ظهور و در حکومت جهانی، دین الهی به خصوص شعار توحیدی «لا اله الا الله» در همه پهنه زمین طنین انداز می شود؛ إذا قام القائمُ لا یَبقی أرضٌ إلّا نُودِیَ فیها بِشهادةِ أن لا إله إلا اللهُ و أنّ محمداً رسولُ الله؛ دیگر در روی زمین هیچ نقطه ای نمی ماند جز این که در آن به یکتائی خدا و رسالت پیامبر اکرم (ص) ندا سر داده می شود (عیاشی، 1380ق: ج1، 183).
و در روایت دیگر امام با دست خودش به فراگیری شعار توحید در آفاق زمین و دور دست های آن اشاره می کند (بحرانی، 1374: ج4، 291). شمول و فراگیری شعار توحید به نحوی است که هیچ نقطه ای از نقاط زمین از آن خالی نخواهد بود و مردم صبح و شام آن را زمزمه خواهند نمود. « لا تبقی قریةٌ إلّا نودِی فیها بشهادة أن «لا إله إلّا اللّه و أنّ محمدا رسول اللّه» بُکرَةً وَ عَشِیّا» (قندوزی، ج3، 240). و در حقیقت جنگ و قتال امام مهدی (عج) در زمان ظهور برای حاکمیت توحید و نجات از شرک همه بشریت است. «یقاتلون حتّی یُوَحِّدُوا اللّهَ و لا یُشرِکَ بِهِ شَیئا... » (همان: ج3، 240). و با فراگیری توحید و باور و گرایش مردم به آن، حضرت مهدی (عج) و یارانش بر شرق و غرب عالم مسلط خواهند شد و بساط ظلم و ستم برچیده می شود. «یملّکهم اللّه مشارق الأرض و مغاربها و یظهر اللّه بهم الدین حتی لا یری أثر من الظلم و البدع» (همان: ج3، 244). و این همه به خاطر فراگیری دین اسلام در نقاط مختلف زمین است. در روایتی دیگر فراگیری دین اسلام و شعار توحید به فراگیری شب که همگان را در برمیگیرد توصیف شده است. لیدخلنّ هذا الدّین ما دخل علیه اللّیل (صافی گلپایگانی، 1380: ج2، 44).
فراگیر شدن دین الهی در جامعه و حاکمیت آن دارای آثار مختلفی است. یکی از آثار مهم آن ایجاد وفاق و همبستگی اجتماعی است زیرا دین با ایجاد باور مشترک در میان مردم آنها را گردهم جمع می کند و تکیه بر باور مشترک موجب وفاق و همبستگی اجتماعی خواهد بود. پرواضح است هرچه دایره شمول و فراگیری دین بیشتر باشد به همان میزان کارکردهای آن در ساحات مختلف نیز تأثیرگذارتر خواهد بود. با توجه به روایات یاد شده، در حکومت جهانی دایره شمول و فراگیری دین به گونه ای است که همه پهنه گیتی را در بر خواهد گرفت و به همین میزان حوزه های تأثیر گذاری اش نیز از شمول بیشتری برخوردار خواهد بود و به همین نسبت انسجام بخشی آن نیز افزایش می یابد و همه مردم جهان را بر خواهد گرفت. بنابراین می توان گفت: با گسترش دین و حوزه های مختلف آن در حکومت جهانی، باور مشترک انسانی به وجود می آید و این اهداف موجب وفاق و همبستگی اجتماعی خواهد بود. بنابراین می توان گفت:
حکومت جهانی--->گسترش و حاکمیت دین الهی --->ایجاد باور مشترک---> انسجام و همبستگی اجتماعی
2- ایجاد ارزش های مشترک از راه فراگیر شدن دین الهی
دین، منبع مهمی برای باورها و ارزش ها است. ارزش توسط باور به منصه ظهور می رسد؛ و به موازات باور و در پیوند عمیق با آن بخش عمده ای از معارف بشری را تشکیل می دهد. «باورها و ارزش ها از دو ناحیه با یکدیگر پیوند می خورند، یکی از ناحیه سرچشمه بودن باورها برای ارزش ها و متقابلا مبتنی بودن ارزش ها بر باورها، و دیگری از ناحیه اتکای هر دو مقوله با هم بر خاستگاه های مشترکی چون دین و فطرت» (رهنمایی، 1385: 97).
دین یکی از عوامل مؤثر در تولید ارزش هاست؛ حکومت جهانی تجلی کامل دین اسلام است به طوری که همه ظرفیت های دین اسلام در آن ظهور و بروز می یابد. گفته شد در حکومت جهانی دین الهی و شعار توحید، جهانی می شود و در نتیجه با فراگیر شدن دین در آن عصر، علاوه بر این که می تواند باور مشترکی را برای همه مردم جهان ترسیم کند، قادر است ارزش های مشترکی را نیز در میان مردم به وجود آورد. مانند ارزش های اخلاقی و تربیتی، ارزش های اقتصادی، ارزش های سیاسی و اجتماعی و ارزش های فرهنگی. برای تأیید این مطلب می توان به روایاتی که وضعیت جامعه عصر ظهور را ترسیم نموده اند استدلال نمود. مانند روایاتی که بر تعالی اخلاقی و فرهیختگی عقلانی بشر دلالت دارند » (صدوق، 1359، ج2، ص675) و یا روایاتی که بر حاکمیت ارزش های اقتصادی و نظام اقتصادی معنویت گرا و ارزش مدار دلالت می کنند بر این مطلب تصریح دارند که بر طبق چنین نظام اقتصادی همه معیارهای والای اخلاقی نظیر: اخوت، ایثار، تعاون، احسان، و قناعت و... بر جامعه حاکم می شود و در شکل دهی و تحکیم فرهنگ عمومی تأثیرگذار است. مانند این روایت که می گوید: هنگامی که قائم (عج) قیام کند، رفاقت و دوستی خالصانه (در میان مردم) رایج می گردد و اگر مردی دست در جیب برادرش فرو برد و به اندازه نیازش بردارد، برادرش او را منع نمی کند (حرعاملی، 1409: ج5، 121).
بر طبق این حدیث در نظام جهانی مهدوی آن چنان صفا و صمیمیت و محبت و برادری بین مردم پررنگ می شود که خود مردم با آغوش باز پذیرای همدیگرند و نیازهای یکدیگر را از دل و جان برآورده می کنند. استقرار ارزش های مختلف موجب می شود فرهنگ را تحت تأثیر خویش قرار دهد و مایه رشد و ترقی آن خواهد شد و تکیه بر ارزش های مشترکی که حاصل حکومت جهانی است از دو جهت می تواند در ایجاد انسجام و وفاق اجتماعی، نقش داشته باشد:
الف) از جهت ایجاد و تحکیم پیوند در میان مردم
در هر اجتماعی ارزش ها بهترین عامل پیوند می باشند و سرمایه اجتماعی عظیمی را شکل می دهند. تکیه بر ارزش های مشترک، می تواند موجب پیوند بیشتر مردم با همدیگر باشد و پیوند افراد را تقویت کند. بنابراین عملا در جوامعی که افراد دارای پیوند بیشتری با یکدیگر باشند، اصل وفاداری از جایگاه ویژه ای برخوردار است و به همان میزان انسجام قوت بیشتری می گیرد. در هر اجتماعی، ارزش ها بهترین عامل پیوند می باشند و سرمایه اجتماعی عظیمی را شکل می دهند که می توان آن را زمینه ساز پیوندهای محکم بین افراد دانست (محرابی، 1387: 37).
ب) از جهت ایجاد و تحکیم اعتماد عمومی
اعتماد اجتماعی مفهومی است که در فرایند روابط اجتماعی بین افراد و سازمان های اجتماعی با همدیگر تبلور می یابد. اعتماد، احساس روابط اجتماعی است و رابطه مستقیم با میزان روابط اجتماعی دارد. بدین صورت که هرچه میزان اعتماد اجتماعی میان افراد و گروه ها و سازمان های اجتماعی در جامعه بیشتر باشد به همان میزان روابط اجتماعی از شدت، تنوع، ثبات و پایداری بیشتری برخوردار است (نعمت اللهی، 1392: 181).
تکیه بر ارزش ها یکی از عوامل مؤثر در ایجاد اعتماد اجتماعی است. زیرا تکیه بر ارزش ها می تواند فصل مشترکی را در بین افراد ایجاد کند و موجب شود تا اعتماد میان مردم با همدیگر و مردم با حکومت، که رکن دیگری از انسجام است به وجود آید. زیرا ارزش ها ریشه در اعتقادات دارند و برآیند اعتقاداتند و هرچه اعتقادات مردم از استحکام بیشتری برخوردار باشد به همان میزان نیز تکیه بر ارزش ها بیشتر خواهد بود و با تکیه بر ارزش ها، اعتماد در بین مردم ریشه دارتر و عمیق تر می شود. چنانچه نبود اعتماد موجب می شود تا در وفاق اجتماعی خدشه ایجاد شود و به قول توماس برتون باتامور: نبود اعتماد به ویژه از نوع ارزشی و اخلاقی، روابط دوسویه را پرسوء ظن، تیره و بحران زا می گرداند (باتامور، 1372: 43).
بنابراین در جامعه ای ارزش های مشترک بروز و ظهور بیشتری داشته باشند به همام میزان پیوند و اعتماد مردم به همدیگر و به حکومت افزایش می یابد و در سایه آن انسجام و همبستگی اجتماعی نیز بیشتر خواهد شد. با توجه به این مطلب، در سایه گسترش دین الهی در حکومت جهانی علاوه بر گسترش باورهای اسلامی، ارزش های بر آمده از دین اسلام نیز گسترش خواهد یافت و با گسترش آن، عوامل مؤثر در شقاق و تفرقه نظیر: کینه و عداوت و دشمنی و تیرگی قلوب و... از بین می رود و صمیمیت و دوستی و برادری و انسجام جایگزین آن می شود. روایاتی که درباره عصر ظهور و ویژگی های حکومت جهانی از معصومین (ع) نقل شده اند بر این مطلب دلالت دارند. در روایتی به این نکته اشاره شده که در زمان حکومت جهانی هرگونه تیرگی از زمین و از قلوب مردم برداشته خواهد شد.
و لا یَکون مُلکٌ إلّا لِلإِسلام، و تکونُ الأرضُ کفَاتورِ الفِضّة؛ در آن روز حکومتی جز حکومت اسلامی نخواهد بود و سراسر زمین همانند ورق نقره از هرگونه تیرگی پیراسته خواهد بود (ابن طاووس، 1398ق: 83 ). و به تبع آن دوستی و صمیمیت و صفا در بین مردم افزایش می یابد. «... حَتَی إِذَا قَامَ القَائِمُ جَاءَتِ المَزَامِلَةُ... » «مزامله» به معنای دوستان همدل و همراز و با لطف و صفایی است که دوستی شان، چنان محکم است که گویا برادران تنی و از یک پدر و مادرند. (مجلسی، 1403: ج52، 375). و این به جهت از بین رفتن کینه و عداوت از قلوب مردم در آن زمان است.
لَو قَد قَامَ قَائِمُنَا ... لَذَهَبَتِ الشَّحنَاءُ مِن قُلُوبِ العِبَادِ؛ قائم وقتی قیام کند، کینه ها و دشمنی ها از قلوب مردم خارج می شود (صدوق، 1362: ج2، 626).
بنابراین تکیه بر ارزش های مشترک مانند تکیه بر باورهای مشترک را باید یکی دیگر از عوامل مؤثر در انسجام و همبستگی اجتماعی به شمار آورد. با این وصف می توان گفت:
حکومت جهانی ---> حاکمیت دین الهی ---> ایجاد ارزش ها ---> پیوندواعتمادعمومی---> انسجام اجتماعی
3- ایجاد اهداف مشترک از راه حاکمیت دین الهی
گفته شد حاکمیت دین الهی و یکتاپرستی، یکی از دست آوردهای مهم حکومت جهانی امام مهدی (عج) است. فراگیری دین الهی در جامعه و حاکمیت آن دارای آثار مختلفی است. یکی از آثار مهم آن ایجاد اهداف مشترک در میان مردم است. و از طرفی تکیه بر اهداف مشترک موجب وفاق و همبستگی اجتماعی خواهد بود. با توجه به این که در حکومت جهانی دایره شمول و فراگیری دین به گونه ای است که همه پهنه گیتی را در بر خواهد گرفت به همین میزان حوزه های تأثیر گذاری اش نیز فراگیر خواهد بود. و در نتیجه به همین نسبت انسجام بخشی آن نیز افزایش می یابد و همه مردم جهان را بر خواهد گرفت. بنابراین می توان گفت:
با گسترش دین و حوزه های مختلف آن در حکومت جهانی، اهداف مشترک انسانی به وجود می آید و این اهداف موجب وفاق و همبستگی اجتماعی خواهد بود. بنابراین می توان گفت:
حکومت جهانی---> حاکمیت دین الهی---> ایجاد هدف مشترک---> انسجام و همبستگی اجتماعی
4- ایجاد هویت مشترک بین اقوام و ملل از راه فراگیر شدن دین الهی
به باور جامعه شناسان هویت اجتماعی در احساس مشترک افراد و اقوام با یکدیگر دارای اهمیت ویژه ای است «و شیوه هایی است که به واسطه آنها افراد و جماعات در روابط اجتماعی خود از افراد و جماعات دیگر متمایز می شوند و حاصل آن برقراری روابط و پیوندهای هویتی و متمایز ساختن نظام مند شباهت و تفاوت میان افراد و جماعت ها است» (صالحی امیری، 1389: 61 -62 ) و احساس هویت مشترک نیز موجب انسجام و همبستگی اجتماعی می شود.
عوامل و عناصر مختلفی در ایجاد هویت تأثیرگذارند. تکیه بر دین و مذهب یکی از عناصر مهم آن به شمار می رود و در این راستا گسترش دین اسلام در حکومت جهانی موجب می شود تا پیروان ادیان و اقوام مختلف با فرهنگ های گوناگون، در محور دین اسلام دور هم جمع شوند و از این جهت به نقطه مشترکی دست یابند. گردهم آمدن مردم حول محور این دین هویت جمعی شکل خواهد گرفت و با شکل گیری هویت جمعی انسجام و همبستگی اجتماعی تقویت خواهد شد. بنابراین می توان گفت:
حکومت جهانی---> استقرار دین اسلام در جهان---> هویت جمعی---> انسجام و همبستگی اجتماعی
5- فراگیری تعلق عاطفی مردم به امام مهدی (عج) از راه گسترش دین اسلام در حکومت جهانی
عواطف و احساسات از ابعاد مهم وجود انسان است؛ و از عوامل مهم در تحکیم و تثبیت انسجام اجتماعی به شمار می رود. «احساس تعلق به جمع و اعتماد و دوستی متقابل اجتماعی از مشخصه های اصلی همبستگی اجتماعی اند، ریشه های محکمی در وابستگی عاطفی دارند. زیرا وابستگی عاطفی، احساس تعهد ایجاد می کند و علاقه های اجتماعی را تشدید می نماید. در قرآن کریم نیز به این مطلب اشاره شده است. خداوند با تأکید بر این مطلب در این زمینه می فرماید:
بگو (ای پیامبر ) اگر خدا را دوست می دارید، از من پیروی کنید تا خدا (هم ) شما را دوست بدارد (آل عمران: 31)؛ (نظری، 1390: 29-30). بر طبق این آیه از الزامات محبت، اطاعت از رسول خدا (ص) است؛ و اطاعت از رسول اکرم (ص) و اهل بیت (ع) که مورد تأکید رسول خدا (ص) است موجب می شود تا آنان در پیروان شان قدرت تأثیرگذاری داشته باشند؛ و چنین قدرتی موجب می شود تا پایبندی به باورها و تکالیف دینی و قواعد اخلاقی در میان مردم بیشتر شود و این امر موجب انسجام اجتماعی خواهد شد. روایاتی که وضعیت جامعه عصر حکومت جهانی را ترسیم نموده اند به تعلق عاطفی مردم نسبت به امام مهدی (عج) تصریح کرده اند. به گونه ای که مردم او را همانند ملکه زنبوران عسل احاطه می کنند و به او پناه خواهند آورد. یَأوَی إلی المهدیّ أمّتُهُ کَما تَأوی النّحلُ إلی یَعسوبِها (حر عاملی، 1425: ج5، 271).
بنابراین احساس تعلق عاطفی مردم در سایه حکومت جهانی به امام مهدی (عج) نسبت به دایره گسترش دین اسلام، گسترش خواهد یافت و این امر موجب موجب پایبندی مردم به باورها و ارزش ها و هنجارهای رفتاری دین خواهد شد و با وجود چنین پای بندی مردم به دین در جامعه وحدت نظر به وجود می آید و موجب انسجام و همبستگی اجتماعی خواهد شد. بنابراین:
وابستگی عاطفی مردم به امام مهدی (عج) ---> پایبندی به باورها و ارزش ها و رفتارها انسجام اجتماعی
6- ایجاد نظام هنجارهای مشترک
باورها و ارزش ها در ایجاد هنجارها نقش دارند و در حقیقت «هنجارها صورت عملی باورها و ارزش ها است» (همان، 1390: 29-30). با تشکیل حکومت جهانی مردم به امامت امام مهدی (عج) باور پیدا می کنند و ارزش های حاکم بر جامعه بر طبق این باور شکل خواهند گرفت؛ در این صورت لزوما هنجارهای حاکم بر اجتماع نیز ماهیت دینی و مهدوی پیدا خواهند کرد. و با ایجاد نظام هنجارهای مشترک مردم حول محور آن جمع خواهند شد و در سایه آن انسجام و همبستگی اجتماعی تقویت می شود.
حکومت جهانی تحکیم باورها و ارزش ها---> تثبت هنجارها---> انسجام و همبستگی اجتماعی
7- گسترش و فراگیری آیین ها و مناسک دینی در حکومت جهانی
آداب و مناسک دینی، صورت عملی و صبغه شکلی تبلور باورها و اعتقادات و ارزش ها و اخلاقیات در ادیان مختلف است؛ و یکی از عوامل مهم انسجام اجتماعی به حساب می آیند. به خصوص اگر این آداب و مناسک به صورت دسته جمعی انجام بگیرند از کارکرد مؤثرتری در انسجام و همبستگی اجتماعی برخوردار خواهند بود. «دورکیم به پیروی از رابرتسون اسمیت معتقد است که بعد مناسکی دین نقش مهمی در تقویت همبستگی اجتماعی دارد زیرا افراد از طریق مشارکت در مناسک و مراسم مذهبی اقتدار اخلاقی جامعه را آشکار می کنند و احساسات اخلاقی و اجتماعی از همین طریق تقویت و تجدید می شود. و از همین طریق است که پیوند میان افراد و اعضای جامعه تقویت و تشدید می گردد» (فصیحی، 1389: 138-139) با گسترش و حاکمیت دین اسلام در عصر ظهور و در حکومت جهانی، بعد آیینی و مناسکی دین نیز گسترش خواهد یافت؛ و مردم به سوی آیین ها و مناسک دینی بیشتر روی خواهند آورد. این مطلب از مجموعه روایاتی که بیان گر وضعیت دین در حکومت جهانی هستند قابل برداشت است و در این رابطه در برخی از روایات به تعلیم فراگیر قرآن اشاره شده است. مانند روایتی که می گوید در عصر ظهور توسط امام مهدی (عج) خیمه ای بر پا می شود و در آن قرآن به مردم تعلیم داده می شود. إذا قام قائم آل محمد ضُرِبَ فَسَاطِیطُ، و یُعَلَّمُ النّاسُ القرآنَ عَلَی ما أنزلَ اللّهُ عزّ و جلّ... (مفید، 1372: ج2، 386).
انجام مناسک و آیین های دینی موجب می شود مردم با اجتماع خود در آنها از حال همدیگر بیشتر با خبر شوند و در صدد برایند تا مشکلات همدیگر را بر طرف نمایند و در نتیجه صمیمیت و اتحاد در بین مردم بیشتر خواهد شد و آن نیز تحکیم انسجام اجتماعی را به دنبال خواهد داشت.
حکومت جهانی و بزرگداشت آیین ها و مناسک حضور و اجتماع مردم---> انسجام و همبستگی اجتماعی
امنیت اجتماعی
واژه امنیت (security) در زبان فارسی و عربی به معنی آسایش و ضد ترس و خوف (فراهیدی، 1409، ج8، 388؛ راغب اصفهانی، 1387: 25) سلامت، راحتی و آسایش، عافیت (نفیسی، 1343: ج1، 396) ایمن شدن (معین، 1363: ج1، 354) در امان بودن (دهخدا، 1377: ج1، 2894) آسودگی (عمید، 1363: ج1، 233) آمده است. در مجموع امنیت به «ایمنی و آرامش و آسودگی، اطمینان و آرامش خاطر، و مصون بودن از هرگونه ناامنی، بیماری، فقر و در کل هر عاملی که آرامش و آسودگی انسان را از بین ببرد معنی شده است. امنیت یکی از نیازهای اولیه جوامع بشری است؛ زیرا در سایه امنیت انسان می تواند در زمینه های مختلف رشد کند و به پیشرفت دست یابد. ایمان نیز ریشه در این ماده دارد و به معنای قرار دادن خود و دیگران در امن و امان است؛ زیرا مؤمن با قبول ایمان، خود و دیگران را در امنیت قرار می دهد. رسول خدا (ص) در این باره فرمود: مؤمن را مؤمن گویند چون جان و مال مردم از او در امان است (مجلسی، 1403: ج67، 63).
تعریف اصطلاحی امنیّت
امنیّت در اصطلاح عبارت است از دست یابی به شرایطی که فرد و جامعه را از هر نوع تهدید بالقوّه و بالفعل از سوی امنیّت ستیزان داخلی و خارجی در امان دارد؛ به طوری که بتوان با آرامش و آسایش کامل، در راستای پیشبرد اهداف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی گام بر داشت» (وطن دوست، 1387: ج1، 337). امنیت دارای مفهوم وسیعی است و عرصه های مختلفی در حوزه های گوناگون فردی و اجتماعی را در بر می گیرد.
اصطلاح امنیت اجتماعی (societal security) واژه ای نو پدید است و عمر کوتاهی در ادبیات علوم اجتماعی دارد. (رضایی، 1391: 191 ) در امنیت اجتماعی عقل، اراده و عمل جمعی انسان تأثیرگذار است. (همان، 1391: 190) تعاریف مختلفی برای امنیت اجتماعی شده است در یکی از آن تعاریف آمده، امنیت اجتماعی عبارت است از:
آسودگی خاطر مردم از ترس، تهدید، اضطراب، و مصون ماندن جان، مال، ناموس، هویت و اعتقادات آنان از هرگونه تهدید و تعرض مفروض... امنیت اجتماعی نگران تهدیدهایی است که هویت جامعه را مورد تعرض قرار می دهند. چون اگر جامعه هویت خود را از دست بدهد دیگر دوامی نخواهد داشت (همان، 1391: 190-192).
و به تعبیر باری بوزان «امنیت اجتماعی در باره جمع های بشری و هویت شان و کنش هایی که به منظور دفاع از هویت ها تحت عنوان «ما» صورت می گیرد مربوط است. » (صالحی امیری، 1392: 37-38) و به تعبیر مولار در امنیت اجتماعی به بقای گروه های اجتماعی و حفظ هویت آنها توجه می شود. » (همان، 1392: 50-51) و از نظر ویور امنیت اجتماعی آن است که جامعه بتواند در شرایط تغییرات و تهدیدات واقعی و محتمل، ویژگی های خود را حفظ کند. » (همان، 1392: 54)
امنیت کامل در همه عرصه ها با ابعاد ایده آل و آرمانی آن، تنها در پرتو امنیت فراگیر مهدوی، در عصر ظهور محقق خواهد شد. چون حکومت جهانی امام مهدی (عج)، تجلی بخش همه ابعاد اسلام است و همه حوزه ها را در برمی گیرد. زیرا حکومت جهانی از ویژگی هایی برخوردار است که می تواند در ابعاد مختلف در ایجاد امنیت اجتماعی و تحکیم پایه های آن کارآمد باشد.
راهکارهای حکومت جهانی برای ایجاد امنیت
مهم ترین راهکارها در این زمینه عبارتند از:
1- حکومت جهانی و ایجاد هویت واحد بین اقوام و خرده فرهنگ ها
فراگیر شدن دین اسلام در عصر ظهور، علاوه بر این که موجب ایجاد انسجام اجتماعی می شود؛ در ایجاد امنیت و تحکیم پایه های آن نیز نقش مهمی دارد. زیرا موجب می گردد تا بین اقوام و ملل مختلف و خرده فرهنگ های گوناگون هویت واحد ایجاد کند و با وجود هویت مشترک، امنیت اجتماعی نیز تحکیم و تثبیت پیدا خواهد نمود زیرا گسترش دین اسلام و باور به آن در جهان، موجب خواهد شد نقطه مشترکی را در میان اقوام و ملل و مذاهب مختلف به وجود آورد و هویت های مختلف را در محور خودش گرد هم جمع کند و هویت واحدی به آنان اعطا نماید. بنابراین باور اقوام مختلف و ملل گوناگون به دین اسلام و معرفت توحیدی برآمده از آن که در جکومت جهانی محقق خواهد شد؛ می تواند هویت جمعی جهانی ایجاد کند و همه مردم را حول محور این باور مشترک جمع کند و نقطه مشترکی در میان شان ایجاد نماید. از طرفی هویت واحد، انسجام اجتماعی را به دنبال خواهد داشت و انسجام اجتماعی نیز از عوامل مؤثر در ایجاد امنیت اجتماعی است. بنابراین می توان گفت:
حکومت جهانی---> گسترش دین اسلام---> اعطای هویت واحد---> انسجام اجتماعی امنیت اجتماعی
2- حکومت جهانی و گسترش اعتماد عمومی
اعتماد عمومی یکی دیگر از عناصر مهم در ایجاد امنیت است. هرچه میزان اعتماد میان افراد و گروه ها و سازمان های اجتماعی بیشتر باشد به همان میزان روابط اجتماعی از ثبات و پایداری بیشتری برخوردار خواهد بود و به دنبال آن امنیت بیشتری متوجه جامعه می شود. در مقابل عدم وجود اعتماد عمومی، موجب ازدیاد تا تنش و نامنی در جامعه می شود.
و به قول باتامور، نبود اعتماد، روابط دوسویه را پرسوء ظن، تیره و بحران زا می گرداند (محرابی، 1383: 43 ).
حکومت جهانی مظهر تام وتمام حاکمیت باورها و ارزش های بر آمده از حاق دین و معرفت توحیدی است. بر این اساس قادر است الگویی از ارزش ها و رفتارهای انسانی و فطری بر آمده از معرفت توحیدی را به جامعه عرضه کند و از این راه نظام ارزشی جوامع را دگرگون سازد و به سمت ارزش های الهی سوق دهد تکیه بر این نظام ارزشی و پایبندی به آن، اعتماد در بین مردم را ریشه دارتر و عمیق تر می کند؛ زیرا در چنین نظام ارزشی با رعایت عدالت اجتماعی اعتماد عمومی افزایش می یابد و با وجود اعتماد عمومی ضریب امنیت اجتماعی نیز بالا می رود. بنابراین می توان گفت: حکومت جهانی موجب تقویت ارزش های الهی است؛ تثبیت این ارزش ها اعتماد عمومی را به دنبال خواهد داشت و تحکیم اعتماد عمومی ضریب امنیت اجتماعی را بالا خواهد برد.
حکومت جهانی ---> ارائه الگویی از ارزش ها و رفتارهای الهی اعتماد عمومی ---> امنیت اجتماعی
3- حکومت جهانی و تحکیم باورهای دینی
باورهای دینی و ایمان بدان ها یکی از عوامل مهم ایجاد امنیت محسوب می شود. آنگاه که باورهای دینی از تحکیم بیشتری برخوردار شوند و ایمان در جامعه فراگیر شود به همان میزان نیز امنیت در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی در جامعه فراگیر خواهد شد. زیرا باورهای دینی و ایمان به آن ها، افراد را از هرگونه تجاوز و تعدی به دیگران باز می دارد؛ و از این جهت است که در روایت نبوی در باره نامگذاری مؤمن به این نام گفته شده: چون جان و مال مردم از او در امان است» (شیخ صدوق، 1359: ج2 523). رسول اکرم (ص) در سخن دیگری با تأکید بر نقش ایمان فرمود: تا آن گاه که انسان مؤمن است نه زنا می کند و نه دزدی (کلینی، 1367: ج2 ص 285).
تحکیم باورهای دینی یکی از کارکردهای مهم حکومت جهانی به شمار می رود. این مطلب را می توان از روایاتی که در باره عصر ظهور از معصومین ع نقل شده به دست آورد. بر طبق روایتی امام مهدی (عج) به منظور تحکیم باورهای دینی و تثبیت آنها در قلوب مردم، تعلیم قرآن را در دستور کار خودش قرار می دهد و مردم را با معارف بلند آن آشنا می سازد. (مفید، 1372: ج2، 386) و در این راستا قرآن و شریعت و فرایض دینی را به همان صورتی که بر پیامبر اسلام ص نازل شده بود به مردم معرفی می کند و به آنان عرضه می نماید. در روایتی آمده: هنگامی که قائم ما قیام کند قرآن و شریعت را به نحوی که خداوند بر رسولش نازل کرده، تعلیم می دهد و به مسیر خودش بر می گرداند (مجلسی، 1403: ج2، 247 ). زیرا ممکن است در عصر غیبت بدعت هایی در دین گذاشته و پیرایه هایی به آن بسته شود؛ و موجب گردد تا بسیاری از حدود و احکام اسلامی یا به طور کلی تعطیل و به بوته فراموشی سپرده شوند و یا وارونه جلوه داده شوند. با ظهور امام مهدی (عج) و تشکیل حکومت جهانی، بدعت ها کنار زده می شوند و دین اسلام چهره حقیقی خودش را نمایان می کند؛ در نتیجه در عصر ظهور احکام الهی به همان نحوی که از سوی شارع مقدس صادر شده است؛ ظاهر خواهند شد. امام صادق (ع) در ترسیم وضعیت جامعه بعد از ظهور با تأکید بر این نکته می فرماید:
هنگامی که قائم ما قیام نماید مردم را از نو به اسلام دعوت می کند و آنان را از چیزی که کهنه شده و موجب گمراهی شان بوده، هدایت می کند و بدین سبب او مهدی نامیده شده است زیرا مردم را به چیزی که همگان از آن دور شده و گمراه گردیده اند، هدایت می کند (همان، 1403: ح51، 30 ).
با توجه به این مطلب در روایات و ادعیه، از امام مهدی (عج) به عنوان ذخیره الهی برای تجدید دین اسلام و فرایض و سنن آن، یاد شده است. در دعای ندبه می خوانیم:
کجاست آن که فرائض و سنن ذخیره شده را تجدید می کند. ؟ کجاست آن که زنده کننده احکام و دستورات الهی و اهل دین است؟ (ابن المشهدی، 1419: 579).
اینها و ده ها روایت دیگر همگی بر این مطلب تصریح و تأکید دارند که یکی از دست آوردهای مهم حکومت جهانی، تحکیم باورهای دینی و تثبیت آن در جامعه است. از طرفی تحکیم باورهای دینی و پای بندی مردم به آنها موجب می گردد تا ایمان جامعه تقویت گردد و با تقویت ایمان، عوامل مؤثر در ناامنی از قبیل قتل و غارت و دزدی و فتنه و... از بین بروند و امنیت پایدار در جامعه مستقر گردد. بنابراین می توان گفت:
حکومت جهانی---> تحکیم باورهای دینی ---> تحکیم ایمان ---> امنیت اجتماعی
4- حکومت جهانی و ارتباط و پیوند عاطفی در مردم
ایجاد پیوند عاطفی و ارتباط صمیمی بین مردم، یکی دیگر از کارکردهای حکومت جهانی است. زیرا با حاکمیت مهدویت در جهان آن روز علاوه بر ایجاد بینش صحیح در میان مردم، نظام ارزشی مخصوص به خود را مستقر خواهد نمود. تکیه مردم به باورها و ارزش های مهدوی موجب پیوند مردم با یکدیگر خواهد شد. زیرا «در هر اجتماعی، ارزش ها بهترین عامل پیوند می باشند و سرمایه اجتماعی عظیمی را شکل می دهند که می توان آن را زمینه ساز پیوندهای محکم بین افراد دانست» (محرابی، 1387، ص37). بنابراین از طرفی تکیه بر ارزش های مشترک می تواند پیوند و تعلق عاطفی در بین مردم ایجاد نماید. قبلاً گفته شد در عصر ظهور صفا و صمیمیت و دوستی در میان مردم چنان محکم است که گویا برادران تنی و از یک پدر و مادرند (مجلسی، 1403: ج52، 375). و از طرف دیگر هرچه اتحاد و پیوند و تعلق عاطفی در میان مردم بیشتر باشد، ضریب امنیتی جامعه نیز افزایش می یابد. چون نا امنی بیشتر ناشی از اختلاف و تفرقه و فقدان دوستی و پیوند مرد با یکدیگر است. بنابراین می توان گفت:
حکومت جهانی ---> ارتباط و پیوند عاطفی ---> اتحاد و انسجام ---> امنیت اجتماعی
5- حکومت جهانی و کنترل ناهنجاری ها
وجود ناهنجاری ها در میان مردم یکی از عوامل مهم در ایجاد نا امنی است. به باور اندیشمندان اجتماعی، دین در کنترل ناهنجاری ها از طریق ارائه باورها و ارزش ها نقش بی بدیلی دارد و به جامعه در کنترل ناهنجاری ها می تواند کمک نماید. مهدویت که آئینه تمام نمای دین اسلام است می تواند در این زمینه نقش مهمی داشته باشد. اندیشه مهدویت با ارائه باورها و ارزش هایی می تواند بر هنجارهای حاکم بر اجتماع تأثیرگذار باشد و آنها را به هنجارهای مهدوی تبدیل نماید و در این زمینه مراسم و آیین ها و مناسک و نمادهای مذهبی مرتبط با امام زمان (عج) می توانند در ایجاد هنجارهای مثبت کمک نمایند و در کنترل ناهنجاری ها مؤثر باشند و در این رابطه هرچه بر میزان ناهنجاری ها در جامعه کاسته شود به همان میزان بر امنیت اجتماعی نیز افزوده می شود.
باور به مهدویت ---> کمک به هنجارهای مثبت (کنترل ناهنجاری ها) ---> امنیت اجتماعی
6- حکومت جهانی و استقرار عدالت
عدالت خواهی یکی از خواست های فطری بشر است. بر طبق این خواست، انسان ها به دنبال گسترش عدالت در جامعه می باشند. در حکومت جهانی به این خواست جامه عمل پوشانده خواهد شد و جهان شاهد عدالت راستین در آن زمان خواهد بود. در حکومت جهانی، هیچ ویژگی به اندازه «عدالت » مورد توجه نیست و آن قدر که در روایات بر ویژگی عدالت گستری امام مهدی (عج) تأکید شده، بر سایر مسائل چنین تأکیدی نشده است. در روایت متواتری که هم اهل تسنن و هم شیعه از رسول خدا (ص) نقل کرده اند آن حضرت عدالت گستری را یکی از ویژگی های عصر ظهور بر شمرده است (صدوق، 1359: ج1، 287) و بر طبق روایات تلاش برای اجرای عدالت یکی از حقوق امت بر امام دانسته شده است. ابوحمزه ثمالی می گوید: از امام باقر (ع) پرسیدم: حقّ مردم بر امام چیست؟ فرمود: اموال را در میان ایشان به تساوی تقسیم کند، و عدالت را در جامعه جاری سازد (کلینی، 1367: ج1، 405).
بر این اساس در روایتی اشاره شده وقتی حضرت مهدی (عج) قیام کند، به عدالت داوری خواهد نمود (مفید، 1372: ج2، 384). این ویژگی برای جامعه عصر ظهور و در حکومت جهانی کارکردهای فراوان در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و قضایی و... دارد. عدالت اجتماعی یکی از ابعاد مهم عدالت مهدوی محسوب می شود و دارای کارکردهایی است؛ و در توانمند سازی حکومت جهانی نقش زیادی دارد. امنیت اجتماعی یکی از کارکردهای آن به حساب می آید. در حقیقت بین عدالت و امنیت رابطه متقابلی وجود دارد یعنی در هر جامعه ای که به عدالت به خصوص عدالت اجتماعی توجه بیشتری شود به همان میزان امنیت اجتماعی نیز افزایش خواهد یافت. زیرا اجرای عدالت موجب می شود مردم به حکومت جهانی اطمینان و اعتماد پیدا کنند و در سایه آن به علت ترقی سطح فرهیختگی و عقلانیت مردم، عوامل ناامنی ریشه کن خواهند شد. بدین جهت در روایتی که به اجرای عدالت توسط امام مهدی (عج) اشاره شده بلافاصله امنیت راه ها را نیز یاد آور شده است.
چون مهدی( قیام کند به عدالت داوری می کند و در زمان او ستم ریشه کن می شود و راه ها امن می گردد (همان، 1372: ج2، 384 ).
به طور کلی اجرای عدالت در حکومت جهانی موجب می شود تا عوامل مؤثر در امنیت اجتماعی نظیر: انسجام و همبستگی اجتماعی و اعتماد عمومی به وجود آید. بنابراین می توان گفت وجود عدالت اجتماعی مستلزم امنیت خواهد بود.
حکومت جهانی--->اجرای عدالت اجتماعی ---> انسجام و اعتماد اجتماعی ---> امنیت اجتماعی
7- حکومت جهانی و از بین رفتن عوامل نا امنی
بر طبق روایات بسیاری جهان در آستانه ظهور دچار انواع مختلف فتنه ها و آشوب ها می شود. ابو سعید خدری از رسول خدا (ص) نقل می کند: یکون عند انقطاع من الزمان و ظهور من الفتن رجل یقال له المهدی عطاؤه هنیئا؛ به هنگام فترت زمان و فتنه های دوران، مردی به نام «مهدی (عج)» ظهور می کند که عطایای او برای مردم گوارا است (اربلی، 1381ق: ج2، 483).
بنابراین از بین رفتن عوامل مختلف نا امنی نظیر فتنه و آشوب و... یکی دیگر از دست آوردهای حکومت جهانی است. و خداوند به وسیله حضرت مهدی (عج) گرفتاری و مشکلات را از مردم و جامعه بر طرف می کند. از رسول خدا (عج) در این زمینه نقل شده: طوبی لمن أدرک زمانه، و به یفرّج اللّه عن الامّة؛ خوش به حال کسانی که زمان ظهور مهدی (عج) را درک کنند خداوند به وسیله مهدی (عج) از امّت رفع گرفتاری می کند (طوسی، 1425: 187). و به وسیله او دروغ گویی و روح ستیزه جویی و درندگی را از مردم بر طرف می کند؛ به یمحق اللّه الکذب، و یذهب الزّمان الکلب، و به یخرج ذلّ الرّقّ من أعناقکم (همان، 1425: 185)؛
در نتیجه مردم با ظهور حضرت مهدی (عج)، شکوه و عظمت پیدا خواهند نمود؛ و تعظم الامّة... (مقدسی شافعی، 1428: 194) و در سایه تشکیل حکومت جهانی نعماتی به سوی مردم سرازیر خواهد شد که تا آن روز سابقه نداشته است؛ تنعم أمّتی فی زمن المهدیّ نعمة لم یتنعّموا مثلها قطّ... (همان، 1428: 195). و این همه به خاطر آن است که خداوند همه بدعت ها و فتنه ها را با دست امام مهدی (عج) نابود می سازد و باب حق را به روی مردم می گشاید و در باطل را به روی مردم می بندد؛ یمحُو اللّه به البِدَعَ کلَّها و یُمیتُ به الفِتَنَ کلَّها یفتح اللّه به باب کل حق و یغلق به کل باب باطل... (سیدبن طاووس، 1370: 133 ).
بنابراین مجموع عوامل ناامن کننده همزمان با تشکیل حکومت جهانی از بین خواهند رفت و امنیت پایدار اجتماعی جایگزین آن خواهد شد.
حکومت جهانی ---> از بین رفتن عوامل ناامنی---> امنیت اجتماعی
8- حکومت جهانی و رفاه اقتصادی
یکی دیگر از دست آورردهای حکومت جهانی رفاه و آسایش اقتصادی است. این مطلب را می توان از روایاتی که در باره عصر ظهور وارد شده اند به دست آورد. در روایتی ابو سعید خدری از رسول خدا (ص) در باره رفاه اقتصادی عصر ظهور نقل می کند که آن حضرت فرمود: تُنعَمُ أمّتِی فِی زَمَنِ المهدیّ نعمةً لم یُنعَموا مثلَها قطُّ، تُرسَل السّماءُ علیهم مدرارا، و لا تدع الأرض شیئا من النبات إلّا أخرجته، و المال کدوس، یقوم الرجل یقول یا مهدی أعطنی، فیقول: خذ؛ امّت من در زمان مهدی (عج) آن چنان از نعمت ها بهره مند می شوند که هرگز نظیر آن دیده نشده است، آسمان نزولات خویش را مرتب بر آنها نازل می کند و زمین همه ظرفیت های خودش را بیرون می ریزد و همۀ روییدنی خود را می رویاند و مال و ثروت به قدری فراوان می شود که هر کس بگوید: یا مهدی! بر من عطا کن، می فرماید: بگیر (نعیم بن حماد، 1423: 253-254).
با این وصف رفاه و بی نیازی همگان را فرا خواهد گرفت و در نتیجه دیگر کسی پیدا نمی شود تا محتاج صدقه باشد؛ فحینئذ تظهر الأرض له کنوزها، و تبدی برکاتها، حتّی لا یجد الرّجل منکم موضعا لصدقته و لا لبرّه... ؛
در آن هنگام، زمین گنجینه های خود را برای او آشکار می سازد و برکت هایش را بیرون می فرستد، دیگر انسان برای صدقه و بخشش محلّی پیدا نمی کند (یزدی، 1422: ج2، 232-233).
و همه اینها به خاطر فراوانی نعمت ها در آن عصر است. امنیت اجتماعی یکی از دست آوردهای مهم آسایش و رفاه اقتصادی است زیرا با وجود رفاه اقتصادی دزدی، راهزنی، غارت و کینه ها از بین خواهد رفت و از این جهت امنیت جتماعی تثبیت می شود و پایه های آن مستحکم می شود. بنابراین می توان گفت:
حکومت جهانی ---> رفاه اقتصادی ---> امنیت اجتماعی
9- حکومت جهانی و رضایت مردم از آن
یکی دیگر از دست آوردهای حکومت جهانی رضایت عمومی از آن حکومت است زیرا همه عوامل مؤثر در رضایت مردم از آن حکومت فراهم خواهد شد؛ مانند: پیشرفت در علم و بالا رفتن عقلانیت و سطح فرهیختگی مردم، عدالت اجتماعی، احقاق حقوق مردم، رفاه اقتصادی، امنیت، استخدام کارگزان عادل و... در روایات نیز به این نکته اشاره شده است.
تجتمع فیه الکلمه و تتم به النعمه، و یحقّ اللّه به الحقّ و یزهق الباطل... ؛ او کسی است که وحدت کلمه ایجاد می کند، نعمت ها را کامل می سازد، خداوند حقّ را به دست او تحقّق می بخشد و باطل را نابود می سازد (خصیبی، 1419: 363 ).
در نتیجه همگان از حکومت جهانی راضی خواهند شد و به آن گردن خواهند نهاد.
یرضی فی خلافته أهل الأرض و أهل السّماء و الطّیر فی الجوّ؛ از خلافت او ساکنان زمین و آسمان و پرندگان در هوا خشنود می شوند (اربلی، 1381ق: ج2، 469).
یکی از عوامل مؤثر در ایجاد رضایت عمومی استخدام کارگزاران عادل از سوی امام مهدی (عج) است.
إنّ المهدی یفرّق أصحابه و هم الذین عاهدوه فی أوّل خروجه فیوجّههم إلی جمیع البلدان و یأمرهم بالعدل و الإحسان و کلّ رجل منهم یحکم علی إقلیم من الأرض و یعمرون جمیع مدائن الدنیا بالعدل و الإحسان... ؛
حضرت مهدی( یارانش را در همه شهرها پراکنده می کند و به آنها دستور می دهد که عدل و احسان را شیوه خود سازند و آنها را فرمانروایان کشورهای جهان گرداند و به آنها فرمان می دهد که شهرها را با عدل و احسان شان آباد سازند (یزدی، 1422: ج2، 172). به خصوص روی عدالت تأکید بیشتری است؛ فیبعث المهدیّ (عج) إلی أمرائه بسائر الأمصار بالعدل بین النّاس؛ والیان خود را به شهرها می فرستد و دستور می دهد که عدالت را در میان مردم پیاده کنند (مقدسی شافعی، 1428: 211). با این وصف مردم از حکومت جهانی راضی خواهد شد و با رضابت مردم از آن حکومت سرمایه های اجتماعی همچون امنیت نهادینه خواهد شد. بنابراین:
حکومت جهانی ---> رضایت عمومی ---> امنیت اجتماعی
نتیجه گیری
با پیروزی انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج) بزرگ ترین و توسعه یافته ترین دولت و حکومت در طول تاریخ بشریت آغاز خواهد شد و به ظهور خواهد رسید؛ و با تحقق آن، همه پهنه زمین از وجود ظلم و ستم پاک خواهد شد و با احیای مجدد دین اسلام و با انتخاب گارگزاران صالح، همه مردم از آن حکومت راضی شده و زمینه های رشد و تعالی مادی و معنوی بشریت فراهم خواهد شد. حکومت جهانی دست آوردهای مختلفی خواهد داشت. دست آوردهای اجتماعی یکی از دست آوردهای مهم آن به شمار می رود. در این نوشته از دو دست آورد مهم اجتماعی حکومت جهانی، یعنی: 1- انسجام و همبستگی اجتماعی؛ 2- امنیت اجتماعی، بحث و گفتگو به عمل آمد و گفته شد حکومت جهانی با برخورداری از راهکارهایی خواهد توانست هم در ایجاد انسجام اجتماعی و هم در ایجاد امنیت اجتماعی موفق عمل نماید. و در هر یک از دو عرصه یاد شده به راهکارهای حکومت جهانی در آن مورد اشاره گردید. مهم ترین راهکارهای حکومت جهانی برای ایجاد انسجام و همبستگی اجتماعی عبارتند از: 1- ایجاد باور مشترک از راه حاکمیت دین الهی؛ 2- ایجاد ارزش های مشترک از راه فراگیر شدن دین الهی: از جهت ایجاد و تحکیم پیوند در میان مردم؛ و از جهت ایجاد و تحکیم اعتماد عمومی؛ 3- ایجاد هدف مشترک از راه حاکمیت دین الهی؛ 4- ایجاد هویت مشترک بین اقوام و ملل از راه فراگیر شدن دین الهی؛ 5- فراگیری تعلق عاطفی مردم به امام مهدی( از راه گسترش دین اسلام در حکومت جهانی؛ 6- ایجاد نظام هنجارهای مشترک؛ 7- گسترش و فراگیری آیین ها و مناسک
دینی در حکومت جهانی. و مهم ترین راهکارهای آن در ایجاد امنیت اجتماعی عبارتند از: 1- حکومت جهانی و ایجاد هویت واحد بین اقوام و خرده فرهنگ ها؛ 2- حکومت جهانی و گسترش اعتماد عمومی؛ 3- حکومت جهانی و تحکیم باورهای دینی؛ 4- حکومت جهانی و ارتباط و پیوند عاطفی در مردم؛ 5- حکومت جهانی و کنترل ناهنجاری ها؛ 6- حکومت جهانی و استقرار عدالت؛ 7- حکومت جهانی و از بین رفتن عوامل ناامنی؛ 8- حکومت جهانی و رفاه اقتصادی؛ 9- حکومت جهانی و رضایت مردم از آن.
منابع
_ ابن المشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، قم، نشر جامعه مدرسین، اول، 1419-
_ ابن طاووس، علی بن موسی، الملاحم و الفتن فی ظهور الغیب النتظر، قم، نشر رضی، اول، 1398-
_ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفه الائمه، تبریز، نشر بنی هاشمی، اول، 1381ق.
_ اصفهانی، راغب، مفردات الفاظ القرآن، قم، نشر صادق، اول، 1387-
_ باتامور، توماس برتون(تی. بی)، جامعه شناسی سیاسی، ترجمه: منوچهر صبوری کاشانی، تهران، نشر مؤسسه کیهان، چهارم، 1372-
_ ابن حماد، نعیم، الفتن، بیروت، دارالکتب العلمیه، دوم، 1423-
_ بن نبی، مالک، شبکه روابط اجتماعی، ترجمه: جواد صالحی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، اول، 1359-
_ جباری، محمدرضا، تاریخ عصر غیبت، قم، نشر حضور، دوم، 1383-
_ حائری یزدی، علی، إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب، تحقیق: علی عاشور، بیروت، مؤسسة الأعلمی، اول، 1422ق.
_ حر عاملی، محمد بن الحسن، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت، نشر اعلمی، اول، 1425-
_ خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، نشر بلاغ، اول، 1419-
_ دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، محقق: محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران: نشر دانشگاه تهران، دوم، 1377-
_ رضایی، محمدحسین، مبانی و مسائل امنیت اجتماعی، رویکردی ایرانی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، اول، 1391-
_ ساروخانی، باقر، روش های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران، نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، اول، 1375-
_ صالحی امیری، سیدرضا، امنیت اجتماعی، تهران، نشر مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، اول، 1392-
_ صدر، سید محمدباقر، بحث حول المهدی(، بیروت، مرکز الغدیر، دوم، 1417-
_ صدوق، محمدبن علی بن بابویه، الخصال، قم، نشر جامعه مدرسین، اول، 1362-
_ ، کمال الدین و تمام النعمه، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران،
دارالکتب الاسلامیه، دوم، 1359-
_ طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ترجمه: سید محمدباقر همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، پنجم، 1374-
_ طوسی، محمدبن الحسن، الغیبه، قم، دار المعارف الإسلامیة، اول، 1411-
_ عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، نشر امیرکبیر، بیست و سوم، 1363-
_ فصیحی، امان الله، نقد تبیین کارکردی دین، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، اول، 1391-
_ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع الموده، قم، اداره اوقاف و امور خیریه، دوم، 1422-
_ کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، سوم، 1367-
_ کوزر، آلفردلیوئیس، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، ترجمه: حسن ثلاثی، تهران، انشارات علمی، پنجم، 1373-
_ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تحقیق: یحیی العابدی، بیروت، مؤسسه الوفاء، دوم، 1403-
_ محرابی، علیرضا، بررسی و تبیین مبانی و مؤلفه های انسجام ملی، تهران، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، اول، 1387-
_ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، صدرا، هفتم، 1392-
_ معین، محمد، فرهنگ معین، امیر کبیر تهران، ششم، سال 1363ش.
_ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، دارالمفید، اول، 1372-
_ مقدسی شافعی، یوسف بن یحیی، عقدالدرر فی اخبار المنتظر، قم، مسجد جمکران، سوم، 1428-
_ نظری، عبدالله، مقاله: انسجام اجتماعی از منظر قرآن کریم، دو فصلنامه: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم، شماره 5، سال دوم، پاییز و زمستان، سال 1390.
_ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، تحقیق: فارس حسون کریم، قم: انوارالهدی، اول، 1422-
_ نعمت اللهی، زهرا، مقاله: بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی، فصل نامه علمی پژوهشی: مدیریت نظامی، شماره 50، سال سیزدهم، تابستان سال 1392-
_ وطن دوست، رضا، فرهنگ روابط اجتماعی در آموزه های اسلامی، مشهد، داشگاه علوم رضوی، دوم، 1387-
