همایون امیرزاده مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر با موضوع التهاب اخیر به وجود آمده در بازار کاغذ، در ابتدا ضمن بیان این نکته که این وزارتخانه متولی بحث کاغذ نیست بلکه به واسطه کاربرانش یعنی ناشران، نویسندگان، مولفان، چاپخانه‌داران، صحافان و توزیع‌کنندگان کتاب، با بحث کاغذ مرتبط است، گفت: کاغذ از مواد بسیار مهم در تولید کتاب است و اساساً 40 درصد از هزینه‌های مربوط به تولید کتاب، ناشی از کاغذ است؛ بر اساس آمارهای رسمی، از بین 12 هزار نفری که پروانه نشر گرفته‌اند، حدود 5000 مورد، ناشر فعال به شمار می‌روند و با توجه به تعداد شاغلین هر یک از این واحدها، می‌توان گفت حدود 120 هزار نفر به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، از تکانه‌های احتمالی مربوط به قیمت کاغذ در ایران، متاثر می‌شوند.
وی افزود: اگرچه بحث کاغذ، موضوعی فرابخشی است، ما به عنوان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وظیفه داریم نسبت به تامین منافع این قشر که با ما مرتبط هستند، تلاش کنیم. از سه سال گذشته تاکنون بحث افزایش تعرفه گمرکی کاغذ به شدت مورد مطالبه دوستان وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است. از طرف دیگر هم ما (وزارت ارشاد)، هم وزارت آموزش و پرورش و هم سازمان حفاظت محیط زیست با ارائه دلایل مستند و منطقی، تا به امروز مقابل این تلاش ایستاده‌ایم و توانسته‌ایم هیئت دولت را قانع کنیم که تعرفه گمرکی واردات کاغذ را افزایش ندهد.
تنها نتیجه افزایش تعرفه کاغذ، ایجاد التهاب در بازار این محصول است
امیرزاده سپس با اشاره به مطرح شدن دوباره این پیشنهاد از سوی برخی فعالان حوزه تولید کاغذ در کشور، اضافه کرد: مسئله‌ای که امروز زمینه را برای قرائت‌های غیرفنی در حوزه افزایش قیمت کاغذ ایجاد می‌کند، استفاده از اهرم تعرفه است با این هدف که بتوانند به زعم خود میزان تولید کاغذ را در کشور بالا ببرند. این منطق، از نظر مصرف کننده و بحث تعادل بازار، منطقی درست و اصولی نیست؛ ما عمیقاً بر این بارو هستیم که تنها نتیجه دستکاری در تعرفه گمرکی کاغذ، ایجاد التهاب در قیمت کاغذ و همچنین آشفتگی در بازار مصرف کنندگان این کالاست.
بر اساس آمارهای رسمی در خصوص وضعیت تولید کاغذ در کشور با توجه به میزان مصرف آن، کاغذ کالایی واردات محور است؛ متاسفانه در حال حاضر حتی ظرفیت اسمی کارخانه‌های تولیدکننده کاغذ، جوابگوی بیشتر از 15 درصد نیاز کشور نیستاین مقام مسئول در وزارت ارشاد در توضیح علت مخالفت این وزارتخانه با افزایش تعرفه گمرکی کاغذ و به گفته او همراهی تشکل‌های نشر و مصرف کنندگان کاغذ با وزارت ارشاد در این مسیر هم گفت: بر اساس آمارهای رسمی در خصوص وضعیت تولید کاغذ در کشور با توجه به میزان مصرف آن، کاغذ کالایی واردات محور است؛ متاسفانه در حال حاضر حتی ظرفیت اسمی کارخانه‌های تولیدکننده کاغذ، جوابگوی بیشتر از 15 درصد نیاز کشور به کاغذ در حوزه تولید کتاب‌های درسی، غیردرسی، عمومی و همچنین نشریات و روزنامه‌ها، نیست. در مجموع نیاز کشور در حوزه کاغذ تحریر، چاپ و روزنامه، چیزی در حدود 300 تا 350 هزار تُن در سال است.
وی با بیان اینکه ما یا باید میزان تولید کاغذ در کشور را به طور چشمگیری افزایش دهیم یا اینکه واردات کاغذ را مدیریت کنیم، تاکید کرد: ما نیز قبول داریم که تقویت تولید داخلی کاغذ و حمایت از کارخانه‌های تولیدکننده کاغذ، امری ملی و پسندیده است، اما آنچه بر نگرانی‌های مصرف کنندگان کاغذ افزوده، این است که همین میزان کاغذی هم که در داخل تولید می‌شود، کیفیت لازم برای استفاده در حوزه تولید کتاب و روزنامه را ندارد. در مجموع نمی‌توان با استفاده از اهرم تعرفه گمرکی کاربران پرشمار حوزه مصرف کاغذ را مجبور کرد که از کاغذ غیراستاندارد استفاده کنند.
افزایش تعرفه کاغذ، قیمت کتاب را حداقل سه برابر بیشتر خواهد کرد
این مقام مسئول در وزارت ارشاد با بیان اینکه افزایش تعرفه واردات کاغذ موجب افزایش حداقل سه برابری میانگین قیمت کتاب (اعم از درسی و غیردرسی) در کشور خواهد شد، ادامه داد: در زمانی که ما سیاست کنترل قیمت‌ها و تقویت یارانه‌ها در بخش‌های مختلف را دنبال می‌کنیم و در شرایطی که بنیه صنعت نشر ما هم ضعیف است، نتیجه حرکت در جهتی که بی‌ثباتی در قیمت کاغذ و افزایش قیمت کتاب را در پی خواهد داشت، تنها پائین آمدن بیش از پیش تیراژ کتاب، افزایش سه برابری قیمت کتاب و ایجاد نگرانی بیشتر در بدنه صنعت نشر، خواهد بود. وقتی سایت ثبت سفارش برای واردات کاغذ بسته می‌شود و وقتی گفته می‌شود 600 قلم کالا در شمار کالاهایی قرار می‌گیرد که تعرفه‌های گمرکی آنها تا 110 درصد افزایش پیدا می‌کند و وقتی تخصیص ارز مبادله‌ای محدود به چند قلم کالای خاص می‌شود، طبیعتاً بازار به آن واکنش نشان خواهد داد.
امیرزاده گفت: امسال و ظرف دو ماه گذشته چهار جلسه با موضوع کاغذ از جمله دو جلسه در نهاد ریاست جمهوری و یک جلسه هم در ستاد تنظیم بازار، با حضور بنده به نمایندگی از وزارت ارشاد و آقایان علی طارمی از پیشکسوتان صنعت چاپ، محمدمهدی داودی‌پور مدیرعامل شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان تهران و فتاح‌زاده به نمایندگی از مطبوعات کشور، تشکیل شده و ما استدلال‌هایمان را در مخالفت با افزایش تعرفه واردات کاغذ ارائه و اعلام کرده‌ایم که دیگر باید از بحث افزایش تعرفه واردات کاغذ، عبور کنیم.
پیشنهادهای مشخص وزارت ارشاد به تولیدکنندگان کاغذ
مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه کارگروهی به همین منظور در اتاق بازرگانی ایران تشکیل شده و وی نیز به نمایندگی از این وزارتخانه در جلسات این کارگروه شرکت می‌کند، ادامه داد: مقرر شده است که بسته پیشنهادی در موضوع تولید کاغذ داخلی ارائه شود که ما این بسته را ارائه کرده‌ایم. ما در حوزه احیای ظرفیت قوانین موجود به نفع تولیدکنندگان داخلی کاغذ، خواستار تعمیم بند 20 ماده 148 قانون مالیات‌های مستقیم به تولیدکنندگان کاغذ شده‌ایم که بر اساس این بند و در صورت اجرا، بخشی از معافیت‌های مالیاتی تولیدکنندگان کاغذ، افزایش خواهد یافت.
باید این واقعیت را بپذیریم که کاغذ تولید داخل در حال حاضر چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی، جوابگوی نیاز کاربران آن نیست و از این رو، اصرار به افزیش نرخ تعرفه واردات کاغذ، اصرار بجایی نیستوی اضافه کرد: موضوع دیگری که در بسته پیشنهادی ما در این کارگروه ارائه شده، افزودن بحث صادرات محصولات جانبی کارخانه‌های تولیدکننده کاغذ از قبیل خمیر یا بسته‌های کاغذ به مواد مشمول قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر با هدف ارتقای نظام مالی کشور است. موضوع بعد، اختصاص تسهیلات ویژه مربوط به کارآفرینی از طریق صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری، صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران و صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی با هدف حمایت از تولیدکنندگان کاغذ، است. مسئله دیگر به سیاست‌های تشویقی برمی‌گردد که از آن جمله می‌توان به تخصیص ویژه در حامل‌های انرژی از طریق احتساب تعرفه مشابه با مراکز فرهنگی برای آن بخش از تولید داخلی کاغذ که مبادرت به تولید کاغذ چاپ و تحریر می‌کند، اشاره کرد.
پیشنهاد الزام‌آور برای ناشران دولتی و پیشنهاد ترغیبی برای ناشران خصوصی
امیرزاده گفت: بندهای دیگر بسته پیشنهادی ما شامل موارد زیر است: تخصیص در پرداخت حق بیمه کارفرما، تخصیص در پرداخت عوارض شهرداری، الزام موسسات انتشاراتی دولتی به استفاده از کاغذ تولید داخل مشروط به دارا بودن استانداردهای لازم کیفی و قرار دادن ناشران بخش خصوصی - که از این نوع کاغذهای استاندارد داخلی استفاده می‌کنند - در فرآیندهای حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حذف تعرفه‌های مربوط به واردات چوب مورد نیاز کارخانجات تولید کاغذ داخل، و همچنین فرهنگسازی عمومی در جهت استفاده از کاغذ تولید داخل البته مشروط به دارا بودن کیفیت لازم با رویکرد تحقق اهداق اقتصاد مقاومتی که در این زمینه نهادهای قانونی فرهنگساز هم در اختیار وزارت ارشاد خواهند بود و می‌توان از این نهادها در این زمینه، نهایت استفاده را به عمل آورد.
این مقام مسئول در وزارت ارشاد در ادامه با بیان اینکه ما برای تولید کاغذ داخلی اصلاً نیازمند افزایش تعرفه واردات آن نیستیم، تاکید کرد: بسیاری از ظرفیت‌های قانونی در اختیار وجود دارد که اگر احیا شوند، چندین و چند برابر بیشتر از افزایش تعرفه وارداتی در این زمینه، اثرگذار است. ما باید این واقعیت را بپذیریم که کاغذ تولید داخل در حال حاضر چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی، جوابگوی نیاز کاربران آن نیست و از این رو، اصرار به افزیش نرخ تعرفه واردات کاغذ، اصرار بجایی نیست؛ ضمن اینکه شرایط فعلی بازار کاغذ ایجاب می‌کند که ثبات و آرامش در آن وجود داشته باشد. این در حالی است که در همین مدت کوتاه که بحث افزایش تعرفه واردات کاغذ دوباره بر سر زبان‌ها افتاده، شاهد افزایش 20 درصدی قیمت کاغذ بوده‌ایم.
برخی دوستان مصوبه سال 1385 شورای اقتصاد را به گونه‌ای نادرست تفسیر می‌کنند
وی از دستور محسن جوادی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تشکیل جلسات با تشکل‌های نشر مرتبط با کاغذ خبر داد و گفت: ظرف روزهای آینده اولین جلسه از این سلسله جلسات برگزار خواهد شد و در آن ضمن اعلام اقدامات سه سال گذشته و بخصوص سال جاری، راه برون رفت از وضعیت کنونی را بررسی خواهیم کرد. البته ناگفته نماند که برخی تلاش می‌کنند مصوبه سال 1385 شورای اقتصاد را که ناظر بر تغییر جهت سیاست دولت در حوزه کاغذ از حمایت از تولید کننده به مصرف کننده است، به گونه‌ای دیگر و به شکلی تحریف شده، تفسیر کنند؛ لازم است عرض کنم که بر اساس این مصوبه و به دنبال آن تنظیم آئین نامه هیئت وزیران، نحوه اختصاص و توزیع یارانه‌های مربوط به حوزه نشر و مطبوعات مشخص شده و آئین نامه مربوطه هم صرفاً در جهت حمایت از حقوق مصرف کنندگان است.
مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: بر اساس این آئین‌نامه، 20 میلیون نفر جمعیت شامل دانش آموزان، دانشجویان، طلاب، اساتید حوزه‌های علمیه و اقشار مختلف می‌بایست مورد حمایت یارانه‌ای قرار بگیرند که با توجه به محدودیت‌های سخت اعتباری متاسفانه ما تاکنون فقط توانسته‌ایم کمتر از 2 درصد ذینفعان آن را توانسته‌ایم پوشش بدهیم که علت آن هم این است که اعتبارات و یارانه‌های مربوطه، بسیار محدود و ناچیز است و برای حمایت 500 هزار ریالی از آنها در قالب بن دانش آموزی یا دانشجویی در مناسبت‌هایی مانند نمایشگاه کتاب تهران و یا نمایشگاه‌های استانی کتاب، ما حداقل نیازمند 1000 میلیارد تومان اعتبار هستیم که الان بیشتر از یک دهم این اعتبار در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار نمی‌گیرد.