کمی پیشتر، از وقوع زلزله در تهران میترسیدیم؛ زلزلهای که میتواند در چند ثانیه همه تهران را با خاک یکسان کند اما پس از وقوع آتشسوزی در ساختمان پلاسکو و ریزش ساختمان 17 طبقه در جلوی چشم میلیونها بیننده تلویزیون، حالا بیم آن میرود که حوادث کوچکتر از زلزله هم بحرانی در تهران به بار بیاورد. این بیم البته تنها به شورای شهر تهران خلاصه نشد و مجلسنشینها را هم به تکاپو انداخت تا برای پایتخت، کاری کنند.
تشکیل کارگروهی برای تهیه طرح تعیینتکلیف سازههای ناایمن پایتخت یکی از همین فعالیتهاست. محمدرضا عارف، نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی به «خانه ملت» توضیح داد که کارگروهی در مجلس تشکیل شده و براین اساس طرحی نیز تصویب خواهد شد. به گفته او قرار شده انجمن علمی فرماندهی و کنترل ایران نیز حادثه پلاسکو را از نگاه علمی آسیبشناسی و زمینههای شناسایی ساختمانهای ناایمن در تهران را مشخص کنند. این کارگروه متشکل از استادان برجسته دانشگاهی و مسئولان ارتش و سپاه هستند.
این فعالیتهای مجلس درحالی آغاز شده است که سازمان آتشنشانی از سال 1388 طرح رتبهبندی ساختمانهای تهران را براساس درجه ایمنی و میزان مقاومت آنها در برابر حوادث طبیعی آغاز و کمی پس از حادثه پلاسکو نتایج آن را منتشر کرد. این بررسیها نشان داد که در پایتخت تنها 120 ساختمان امن وجود دارد که از این تعداد فقط دو ساختمان حائز درجه یک شدهاند و مابقی به لحاظ میزان ایمنی در درجههای دو و سه قرار دارند.
این بررسیها همچنین نشان داده بود که اغلب ساختمانهای ناامن که از 100 نمره کیفی، کمتر از 50 نمره را دریافت کردهاند، شامل برجهای مسکونی – ساختمانهای بیش از چهار طبقه – میشوند که برخلاف ساختمانهای کوتاهمرتبه، از حساسیت بالایی در مواجهه با حوادث طبیعی برخوردارند، اما امکانات اولیه مقابله با حوادث را در اختیار ندارند.
در کنار انتشار این مطالعات از سوی آتشنشانی، خبری درخصوص اخطار ایمنی به سههزار ساختمان نیز منتشر شد. به گفته معصومه آباد، رئیس کمیسیون ایمنی شورای شهر تهران پس از بررسی تنها 17هزار ساختمان در تهران، سههزار ساختمان ناایمن شناسایی شدهاند که اغلب در مناطق بافت فرسوده و قدیمی قرار دارند و بهشدت در معرض آسیب از حوادث کوچک و بزرگ هستند. موضوعی که به نظر میرسد مصوبه آتی مجلس باید به آن توجه ویژهای داشته باشد.
سعید ساداتنیا، معمار و شهرساز، در این باره میگوید: «ساختمانهایی مشابه پلاسکو در تهران کم نیستند و از آن جمله آن ساختمان آلومینیوم است که شرایطی مشابه پلاسکو را دارد. از سوی دیگر بازار تهران نیز شرایط پیچیدهای دارد که بیتوجهی به آن میتواند فاجعه چند برابر بزرگتر از پلاسکو را رقم بزند.»
او با بیان اینکه مطالعات زیادی در حوزه بافت فرسوده در تهران انجام شده، میگوید: «متاسفانه در برنامهریزیهای شهری به این بررسیها و مطالعات کمتر توجه میشود.»
ساداتنیا ادامه میدهد: «فعال شدن گسل ری میتواند برای تهران فاجعه جهانی به بار بیاورد، چراکه اغلب ساختمانهای بنا شده فرسوده و نا ایمن است و امکانات و فضاهای شهری برای امدادرسانی در این مناطق نیز وجود ندارد.» این استاد دانشگاه ابراز امیدواری میکند، مصوبهای که مجلس در پی آن است، تنها در حد مطالعات باقی نماند و به اجرا بینجامد و با اعمال سختگیریهای لازم به شهرداریهای کشور بهخصوص شهرداری تهران، کاری پیش ببرد.
چندی پیش محمدمهدی تندگویان، نایبرئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران نیز با انتقاد از اعمال ضعیف قانون گفته بود: «متاسفانه شاهدیم که شهرداری مانع فعالیت یک ملک ناایمن میشود اما قوه قضائیه نسبت به فک پلمب اقدام میکند و سازمان نظام مهندسی نیز به مکاتبات پاسخ نمیدهد.» با توجه به مطالب مطرح شده، به نظر میرسد هنوز برای نجات تهران طرحی کاربردی تهیه و تدوین نشدهاست.