روزنامه قانون: کشورهای همسایه ایران در سال‌هایی که صنعت گردشگری کشور ما با بی‌مهری مسئولان مواجه بود،درحال برنامه‌ریزی، توسعه و شکوفایی گردشگری در کشورشان بودند. گردشگری درحال حاضر چرخ اقتصاد بسیاری از کشورهای دنیا را به‌گردش درآورده و رتبه نخست صنعت بسیاری از کشورها را از آن خود کرده است.
نگاهی به آمار گردشگران ایرانی در کشورهای دیگر نشان‌دهنده عادت ایرانی‌ها به سفر و گردشگری است، پتانسیلی که متاسفانه چندین دهه نادیده گرفته شد و موجب رونق اقتصاد کشورهای دیگر شده است.
احیای جاده ابریشم، روح تازه در گردشگری
یکی از شعارهای دولت روحانی اشتغال‌زایی از طریق توسعه صنعت گردشگری بوده است. شعاری که هرچند تا عمل فاصله بسیاری دارد اما جان تازه‌ای به صنعت مغفول مانده گردشگری کشور دمیده است. یکی از اتفاقات خوشایند امسال، تصویب طرح گردشگری جاده ابریشم بود. همین چند ماه قبل بود که تدوین طرح گردشگری جاده ابریشم و تشکیل دبیرخانه دایمی آن در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در دستور کار قرار گرفته و مصوب شد.
انقلاب گردشگری با احیای جاده ابریشم
طرح احیای جاده ابریشم می‌تواند انقلابی در صنعت گردشگری ایران به‌وجود آورد. چینی‌ها که در تمامی فعالیت‌های اقتصادی عادت به پیشتاز بودن دارند،حال که نام جاده ابریشم مطرح است و بیشتر از هر کشوری این جاده را به‌نام چین می‌شناسند، دست به‌کار شده و طرح‌های احیای جاده ابریشم را کلید زده‌اند. چین، سرمایه‌گذاری بالایی در این طرح انجام داده است. همچنین طرح صدور ویزای مشترک برای کشورهای در مسیر جاده ابریشم را پیشنهاد کرده است. تصویب طرح گردشگری جاده ابریشم اتفاق خوبی برای ورود ایران به این رقابت است. با مکلف کردن تمامی دستگاه‌های دولتی به همکاری برای اجرای این طرح می‌توان به سرانجام رسیدن این طرح امیدوار بود.
85 میلیون گردشگر چینی در مسیر ابریشم
این روزها زمزمه‌هایی از احیا جاده ابریشم در ایران به‌گوش می‌رسد. در همین راستا همایش بین‌المللی چشم‌انداز توسعه روابط ایران و چین با محوریت گردشگری و تجارت در تهران برگزار شده است. اما آنچه بیش از هر موضوعی در این همایش پررنگ شده، سخنان رییس بخش فرهنگی سفارت چین در ایران است. او گفته است:« 85 میلیون توریست چینی درآمد110 میلیارد دلاری را برای کشورهای حوزه جاده ابریشم خواهند داشت».
85 میلیون گردشگر چینی ، رویایی است که بسیاری از کشورهای جهان در اندیشه آن هستند و بدون شک رقابت تنگاتنگی برای جذب این بازار 85میلیون گردشگری چینی به‌وجود می‌آید اما اندک کشورهایی در مسیر جاده ابریشم واقع شده‌اند و شانس جذب این گردشگران را دارند. ایران، یکی از کشورهایی است که این فرصت را می‌تواند به‌دست بیاورد.
70 هزار چینی سهم ایران از 129 میلیون گردشگر چینی
نکته قابل توجه اینجاست که این نخستین بار نیست که گذر چینی‌ها به ایران افتاده است اما تاکنون تمامی این فرصت‌ها سوخته و سهم ایران از بازار گردشگری چین می‌توان گفت هیچ بوده است. در سال 2017 سهم ایران از 129 میلیون گردشگر چینی که به دیگر کشورهای دنیا سفر کرده‌اند، تنها 70 هزار بوده است. براساس آمار چینی‌ها بیشتر به‌انگیزه کسب و کار و تجارت به ایران آمده‌اند تا برای گردشگری. اما چرا ایران برای چینی‌ها جذاب نیست، کمبود مراکز اقامتی، غذا و رستوران چینی و راهنمای چینی‌زبان، مشکلاتی است که گردشگران چینی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و موجب بی‌میلی چینی‌ها برای سفر به ایران شده است. به‌گفته رییس‌جامعه تورگردانان ایران، تنها 6 راهنمای گردشگری چینی‌زبان در ایران وجود دارند.
ایران جزو گران‌ترین مقاصد گردشگری جهان
مساله دیگری که از دید بسیاری مسئولان کشور دور مانده، ترانزیت چینی‌ها از طریق ایران به اروپا و دیگر نقاط جهان است. چینی‌ها به ایران می‌آیند اما تنها به‌عنوان معبری از آن برای سفر به‌اروپا و آمریکااستفاده کرده وبنابراین‌کشورمان مقصد گردشگری محسوب نمی‌شود. ابراهیم پور فرج، رییس جامعه تورگردانان ایران، دلیل این رویداد را گرانی گردشگری در ایران نسبت به اروپا می‌داند. او در این‌باره گفته است:« در سفری که به ایتالیا داشتم با هواپیمایی پر از چینی روبه‌رو شدم که از ایران ترانزیت می‌شدند.
باوجود آنکه باید مسافت بیشتری نسبت به ایران برای رسیدن به ایتالیا طی شود، دوباره سفر به ایتالیا ارزان‌تر از ایران بود، اختلاف قیمتی حدود 50 درصد. همین حالا از ایران با کمتر از یک میلیون تومان می‌توان به ترکیه و گرجستان سفر کرد، درحالی‌که با این پول یک هفته نیز نمی‌توان در ایران سفر کرد. این شرایط برای خارجی‌ها نیز حاکم است. یک ژاپنی با 420 دلار می‌تواند به ترکیه سفر کند اما برای آمدن به ایران باید دست‌کم 1400 دلار بدهد. شاید مهم‌ترین علت این گرانی، هتل‌ها باشندچون آن‌ها سوبسید نمی‌دهند، ضمن اینکه تورهای ایران خدمات کامل می‌دهند که این قیمت را بالا می برد. اگر نرخ سفر ایران بالا باشد، در این بازار به نتیجه نمی‌رسیم. یک گردشگرچینی ترجیح می‌دهد با نصف قیمت ایران به فرانسه برود و از برج ایفل عکس بیندازد و با دوستانش در «وی چت»به اشتراک بگذارد».
چرا گردشگری باید رونق یابد؟
برای پی بردن به اهمیت طرح احیای جاده ابریشم و پیوستن به مسیر جهانی آن، باید از وضعیت فعلی صنعت گردشگری کشور و مشکلات آن مطلع بود. چندی پیش وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی درحالی از جایگزینی صنعت گردشگری به‌جای نفت و رسیدن به آمار 20 میلیون گردشگری گفت که کارشناسان این حوزه وضعیت زیرساخت‌های گردشگری کشور را درحال حاضر افتضاح دانسته و اعلام می‌کنند که یک سیاست واحد حتی در بخش‌های دولتی کشور در حوزه گردشگری وجود ندارد. از سوی دیگربه‌نظر کارشناسان این حوزه، تعداد جاذبه‌های گردشگری کشور به تعداد انگشتان دست نمی‌رسد و در لیست آن‌ها حتی پاسارگاد و چغازنبیل نیز به‌عنوان جاذبه گردشگری قرار ندارد. آن‌ها تنها «پاسارگاد» را به‌عنوان پتانسیل گردشگری معرفی می‌کنند.
هیچ، سهم جهانی ایران از گردشگری
صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. ظرفیتی که سازمان جهانی گردشگری نیز آن را تایید کرده است و براساس گزارش‌های رسمی این سازمان، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان داراست.
کشور ما باوجود اینکه در تمامی زمینه‌های گردشگری پتانسیل‌های بالقوه‌ای دارد و چه از لحاظ ابنیه تاریخی و چه از حیث جذابیت‌های طبیعی، حرفی برای گفتن دارد اما سرمایه‌ای که از این صنعت برای کشور حاصل می‌شود، به‌اندازه‌ای ناچیزبوده که می‌توان گفت صفر است.
گردشگری می‌تواند زنجیره‌های مختلفی از تولید کالا و خدمات را به یکدیگر متصل کند و آمارها نشان می دهد به ازای هر 8/4 نفر گردشگر یک شغل دایم ایجاد می‌شود.
سیاست‌گذاری در جلب و جذب گردشگر در جهان امروز پیچیدگی خاص خود را دارد و نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و حساب شده است اما نبود همین سیاست بلندمدت باعث شده است که کشور ما نتواند جایگاه خود را بازیابد.
هتل‌های تاریخی در مسیر ابریشم
ایران درگذشته به‌عنوان نگین مسیر طلایی جاده ابریشم معروف بوده است؛ نگینی که دیگر نمی‌درخشد.
ایران برای درخشیدن دوباره در جاده ابریشم نیازمند برنامه‌ریزی کارآمد و کارشناسی است. یکی از طرح‌هایی که می‌توان در قالب احیای جاده ابریشم به آن پرداخت، پروژه هتل‌های تاریخی است. طرحی که می‌تواند در ایران کاربرد فوق‌العاده‌ای داشته باشد؛ چراکه بیشتر گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کنند به‌دنبال مکان‌های تاریخی بی نظیر ایران هستند.
احیای زنجیره به‌هم پیوسته کاروانسراهای تاریخی کشور می‌تواند در راستای پروژه هتل‌های تاریخی تاثیر بسیاری داشته باشد. صفویه پررونق‌ترین دوره احداث و مرمت کاروانسراها در ایران است. در این دوران بود که شاه‌عباس اول دستور احداث 999 کاروانسرا را در مسیر جاده ابریشم صادر می‌کند.ساخت 999 کاروانسرا آن‌‌نیز قرن‌ها پیش، نشان‌دهنده فرهنگ غنی و صنعت پر رونق گردشگری در ایران بوده است. کاروانسراهای عباسی در مسیر جاده ابریشم در نیمه شمالی کشور و جاده ادویه در جنوب کشور واقع شده بودند.
ایران در مسیر جاده ابریشم
باتوجه به اینکه درچند سال اخیر احیای جاده ابریشم در دنیا مطرح شده و کشورهای بسیاری به‌دنبال احیای آن هستند، ایران نیز می‌تواند یکی از کشورهای احیا کننده جاده ابریشم باشد. شاه عباس هر 24 کیلومتر یک کاروانسرا ساخته است. اگر این کاروانسراها در قالب هتل‌های تاریخی بازسازی و احیا شوند، می‌توانیم جاده ابریشم را در داخل ایران دوباره زنده و آن را به‌جاده ادویه متصل کنیم و به‌عنوان الگو در دنیا برای احیای جاده ابریشم مطرح شویم.
تبدیل کاروانسراهای عباسی به جاذبه گردشگری
مکان‌های تاریخی به‌تنهایی یک جاذبه تاریخی محسوب نمی‌شوند مگر اینکه در کنار آن‌ها امکانات و پتانسیل‌هایی متناسب و به‌روز احداث شود، آن زمان است که به‌عنوان یک جاذبه گردشگری به‌شمار می‌آیند. به‌عنوان مثال درکنار کاروانسرا باید فروشگاه، رستوران و امکانات رفاهی دیگری ایجاد شوند که به‌عنوان یک جاذبه گردشگری باشند.
حال اگر ما زنجیره به‌هم پیوسته کاروانسراهای کشور را باتوجه به ایجاد امکانات رفاهی و تفریحی بازسازی و احیا کنیم، می‌توانیم انقلابی در صنعت گردشگری کشور به‌وجود آوریم. از یک سو کاروانسراها به تنهایی یک جاذبه گردشگری محسوب می‌شوند و از سوی دیگر زنجیره آن‌ها می‌تواند پکیج ویژه‌ای برای گردشگران داخل و خارج باشد.
طبق برآوردهای اولیه، اجرای طرح احیای کاروانسراهای شاه‌عباسی بیش از 60 هزار فرصت شغلی ایجاد می‌کند. حال تصور کنید احیای جاده ابریشم چند 100 هزار فرصت شغلی می‌تواند به‌وجودبیاورد.
