از گذشته تا امروز، بشر همواره در حال لطمه زدن و نابود کردن طبیعت بوده است و متاسفانه هیچ‌گاه نتوانسته مانند دیگر جانداران سود و منفعتی برای طبیعت داشته باشد. در این مطلب، قصد داریم تا به معرفی گونه‌های جانوری نادر ایرانی بپردازیم و از ضرورت و لزوم وجود آنها به لحاظ سود و منفعتی که برای اکوسیستم دارند، بگوییم. در ادامه با بنیتا همرا باشید.
سنجاب ایرانی
Credit: Providr
شاید با خود بگویید که اگر یک حیوان کوچک مانند سنجاب منقرض شود اتفاقی نمی‌افتد، اما همین جاندار به ظاهر کوچک، توانسته بزرگ‌ترین خدمت را به انسان بکند. به عنوان مثال در استان چهارمحال و بختیاری یک گونه سنجاب درختی زندگی می‌کند که از میوهی درختان بلوط تغذیه می‌کند. این سنجاب مانند تمام حیوانات دیگر در بهار و تابستان شروع به جمع‌آوری میوهی درخت بلوط می‌کند و برای مخفی کردن بلوط‌ها دست به ابتکار جالبی می‌زند. این سنجاب تمام بلوط‌ها را یک به یک در زیر خاک پنهان می‌کند تا بتواند در زمستان از بلوط‌ها تغذیه کند.
اما به هنگام فرارسیدن زمستان، تنها مقدار کمی از بلوط‌ها را به دلیل فراموش کردن پیدا می‌کند. یک سنجاب درختی در حالت متوسط حدود 10 هزار عدد میوه درخت بلوط را در زیر زمین پنهان می‌کند، طبیعتا برای پیدا کردن تمام 10 هزار عدد بلوط دچار مشکل می‌شود و مقدار کمی از بلوط‌ها را نیز پیدا کرده و می‌خورد و مابقی در زیر خاک پنهان می‌مانند و پس از مدتی میوه‌های درخت بلوط شروع به رشد کردن می‌کنند و به درخت بلوط تبدیل می‌شوند.
به گفته‌ی محققان، درختان بلوط از عوامل مهم به وجود آمدن ابرهای باران‌زا در زردکوه واقع در استان چهارمحال و بختیاری هستند. سرچشمه‌ی بزرگ‌ترین رودخانه‌ی خاورمیانه یعنی کارون از زرد کوه است. بنابراین این سنجاب توانسته بزرگ‌ترین خدمت را به ما ایرانی‌ها بکند اما این جاندار به دلیل شکار بی‌رویه در حال انقراض است و ممکن است بعد از منقرض شدن این گونه سنجاب در کشور، سرنوشت شومی در انتظار ما باشد.
یوزپلنگ ایرانی
Credit: iran best trip
یوزپلنگ ایرانی متاسفانه از گونه‌های نادر و کمیاب در حال انقراض است که در شرق کشور ما زندگی می‌کند. این گونه‌ی نادر بیشتر در استان خراسان شمالی و جنوبی یافت می‌شود اما در گذشته یوزپلنگ ایرانی قبل از کمیاب شدن در تمام نقاط کشور یافت می‌شد. این گونه نیز مانند دیگر جانداران به دلیل شکار بی‌رویه در حال انقراض است و شاید باور کردنی نباشد اگر بگوییم تنها دو قلاده از یوزپلنگ ایرانی در کشور ما باقی مانده است که هر دوی این گونه ماده هستند و ممکن است در آینده دیگر هیچ یوزپلنگی در ایران یافت نشود. هر دوی این یوزپلنگ‌های ماده هم‌اکنون در محیط حفاظت شده توسط اداره‌ی حفاظت از محیط زیست تحت مراقبت هستند. با منقرض شدن این گونه‌ی حیوانی طبیعت دچار لطمات جبران‌ناپذیری می‌شود. یوزپلنگ ایرانی به یوزپلنگ آسیایی نیز معروف است؛ زیرا متاسفانه جز ایران در هیچ کدام از کشورهای آسیایی یوزپلنگ یافت نمی‌شود. ایران به دلیل شرایط جغرافیایی مناسب توانسته این‌گونه یوزپلنگ را تا به امروز حفظ کند. در کشور ما بیشترین تبلیغات برای نجات دادن یوزپلنگ ایرانی در حال انجام است اما به قول معروف کو گوش شنوا!؟
مار افعی دم عنکبوتی
Credit: Providr
یوزپلنگ ایرانی تنها جانداری نیست که ممکن است منقرض شود یک گونه مار افعی در شهر مهران واقع در استان ایلام در حال انقراض است که نامش مار افعی دم عنکبوتی است. این مار توانسته رنگ خود را پس از هزاران سال مطابق شکل صخره‌ها دربیاورد و دم این مار به شکل عنکبوت است تا بتواند توجه پرندگان کوچک را برای شکار کردن به خود جلب کند. این گونه‌ی مار به دلیل ترس بی‌جای انسان‌ها به محض دیده شدن کشته می‌شود و تنها سه عدد از این گونه مار در کشور ما یافت می‌شود که هر سه در شهر مهران هستند. شرایط زندگی این گونه‌ی مار توسط انسان‌ها تخریب شده است و قابل ذکر است که مار دم عنکبوتی تنها در ایران یافت می‌شود و در تمام دنیا به دلیل زیبایی و شکل منحصربه‌فرد این گونه، توجه بسیاری از انسان‌ها را به خود جلب کرده است ولی به دلیل پیشروی شهرها، مکان مار دم عنکبوتی در حال نابودی است.
سار گپه
Credit: Buteo
پرنده‌ی شکاری سار گپه در تمام نواحی کشور یافت می‌شود؛ اما این گونه نیز همیشه توسط شکارچیان شکار می‌شود، تا به خیال خودشان این پرنده نتواند حیوانات محلی کوچک را شکار کند. سار گپه کوچک‌تر از عقاب است و هیچ‌گاه برای شکار کردن به انسان‌ها نزدیک نمی‌شود. رنگ این پرنده شکاری قهوه‌ای روشن است و غذای این پرندگان انواع جونده‌ها مانند موش‌ها هستند که معمولا موش‌ها آسیب فراوانی نیز به محصولات کشاورزان وارد می‌کنند. این پرنده بدون این‌که خودمان متوجه شویم در حال خدمت‌رسانی به ما است. سار گپه جزو پرندگانی است که کوچ می‌کند و در تابستان به شهرهای سردسیر و در زمستان به شهرهای گرمسیر کوچ می‌کند. انسان‌ها تنها خدمتی که می‌توانند به این پرنده بکنند این است که شکارشان نکنند تا بتوانند در کنار دیگر جانداران زندگی کنند.
پلنگ ایرانی
Credit: wiki
یکی دیگر از حیواناتی که در کشور ما در حال انقراض است پلنگ ایرانی است. زیستگاه اصلی این حیوان در استان ایلام است. متاسفانه این حیوان سال‌ها پیش دیده شده و دیگر نشانی از پلنگ ایرانی دیده نشده است. مهمترین عامل نادر شدن این حیوان مانند همیشه انسان‌ها بوده زیرا انسان‌ها به محض دیدن این حیوان فورا این حیوان را شکار و یا محل زیست پلنگ ایرانی را نابود می‌کنند. غذای این حیوان بزهای کوهی است.
بز کوهی پیرنئن
Credit: isna
بز کوهی پیرنئن یکی دیگر از حیوانات زیبایی است که همواره توسط انسان‌ها در کشور ما شکار می‌شود. این گونه‌ی بز کوهی در کشور ما بسیار کمیاب شده است و به دلیل گوشت لذیذ این حیوان، توسط شکارچیان شکار می‌شود. این حیوان تنها در کوه‌های ایران زندگی می‌کند، اما تنها دلیل کمیاب شدن این حیوان شکارچیان نیستند، بلکه انسان‌ها همواره در کوه‌ها در حال راه‌سازی و انفجار معادن هستند که باعث شده‌اند این حیوان زیستگاه محدودی داشته باشد. غذای این حیوان، گیاهان و ریشه‌‌ی درختان است.
کبک ایرانی
Credit: featheredphotography
کبک جزو پرندگان در حال انقراض ایران است که مانند دیگر حیوانات در حال انقراض، توسط انسان‌ها برای خوردن گوشت‌شان شکار می‌شوند. این پرنده هیچ‌گاه کوچ نمی‌کند و همیشه در کوه‌ها و دشت‌های باز ساکن است. محل زیست این حیوان، همواره توسط کشاورزان و مزرعه‌داران در حال نابودی است. غذای این حیوان دانه‌های گیاهی است.
گوزن زرد ایرانی
Credit: wiki
گوزن زرد ایرانی از دیگر حیوانات در حال انقراض است. محل زندگی این حیوان در کوه‌پایه‌های ایران است که توسط انسان‌ها در حال نابودی است و اگر تلاشی برای جلوگیری از انقراض این حیوان انجام نشود مطمئنا این حیوان هم به زودی منقرض می‌شود. همواره زیستگاه این حیوان توسط زباله‌های صنعتی و زباله‌های شهری نابود می‌شود. این حیوان هم به ناچار برای بقا دست به خوردن زباله‌ها می‌زند و متاسفانه تنها زباله‌ها نیستند که باعث شده‌اند گوزن زرد کمیاب شود بلکه همواره توسط شکارچیان شکار می‌شوند. گوزن‌ها برای زندگی کردن به محدوده‌ی وسیع نیاز دارند تا بتوانند به راحتی بچرند و تولیدمثل کنند. گوزن‌ها به دلیل ترس زیادی که از انسان‌ها دارند به محض دیدن انسان پا به فرار می‌گذارند. بنابراین هیچ‌گاه نباید انسان‌ها برای دیدن این حیوان وارد زیستگاه این حیوان شوند.
شاه‌روباه ایرانی
Credit: wiki
شاه‌روباه از دیگر حیوانات بومی و در حال انقراض کشورمان است. این حیوان کمی از روباه‌های معمولی کوچک‌تر است و به رنگ قهوه‌ای روشن و روی کمر این حیوان به رنگ مشکی است. این حیوان اغلب توسط حیوان‌های بزرگ‌تر مانند سگ‌ها و گرگ‌ها شکار می‌شود که البته انسان‌ها هم به نوبه‌ی خود در کمیاب شدن این روباه نقش به‌سزایی داشته‌اند. زیستگاه شاه‌روباه در جنگل‌ها و دشت‌های نیمه بیابانی است و بیشتر در استان سیستان و بلوچستان دیده شده است. غذای این حیوان اغلب جونده‌ها و پرندگان کوچک است.
شاه‌بوف ایرانی
Credit: wiki
شاه‌بوف بزرگ‌ترین جغد ایران است. اندازه‌ی این پرنده 77 سانتی‌متر است. شاه‌بوف اغلب در کوه‌ها، مناطق دور افتاده و صخره‌های بیرون زده از کوه‌ها زندگی می‌کند. به دلیل خرافه‌های بی‌اساس، انسان‌ها این پرنده را شوم می‌دانند و فکر می‌کنند این پرنده باعث بدبختی آنها می‌شود. این پرنده تنها در شب می‌تواند پرواز کند. شاه بوف مانند دیگر جغدها در روز به خواب می‌رود و این بهترین فرصت برای شکارچیانی است که شاه بوف را شکار کنند و پس از کشتن این پرنده به دلیل زیبایی که دارد آن در ویترین‌ها می‌گذارند! شاه‌بوف جزو حیواناتی است که نه تنها به انسان ضرری وارد نمی‌کند بلکه برای کشاورزان حکم فرشته‌ی نجات را دارند، زیرا شاه‌بوف آفت‌هایی که باعث خراب شدن محصولات کشاورزان می‌شوند را شکار می‌کنند.
خرس سیاه ایرانی
Credit: wiki
خرس سیاه ایرانی یکی دیگر از حیوانات در حال انقرض است. این حیوان اغلب در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان دیده شده است. طول این حیوان بومی ایران 195 سانتی‌متر و وزن آن 200 کیلوگرم است. به دلیل ترس انسان‌ها از این حیوان اغلب توسط شکارچیان شکار می‌شود، تا جایی‌که این حیوان هم در معرض انقراض قرار گرفته است.اغلب انسان‌ها به اشتباه فکر می‌کنند غذای این حیوان گوشت است و ممکن است انسان را هم شکار کند اما این اشتباه است چون خرس سیاه تنها گیاهخوار است و هیچ‌گاه به محل سکونت انسان‌ها نزدیک نمی‌شود. زیستگاه این حیوان همواره توسط انسان‌ها خراب شده است و این حیوان برای تولیدمثل به فضای زیادی نیاز دارد.
سمندر جویباری ایران
Credit: irandeserts
سمندر جویباری ایرانی از دیگر حیوانات کمیاب ایران است. این حیوان تنها در جنگل‌های شمال کشور یافت می‌شود. طول سمندر جویباری ایرانی 127 میلی‌متر است. این حیوان تنها در رودخانه‌های پرآب و پرتلاطم زندگی می‌کند اما متاسفانه به دلیل ریختن زباله‌های فراوان در رودخانه‌ها توسط انسان‌هایی که برای تفریح به جنگل پا می‌گذارند زیستگاه این حیوان به خطر افتاده است. انسان‌ها به راحتی می‌توانند جان این نوع حیوان را از خطر انقراض نجات دهند. به دلیل شکل ظاهری این حیوان اغلب انسان‌ها فکر می‌کنند این حیوان سمی است و دست به کشتن آن می‌زنند. این حیوان جزو بی‌آزارترین حیوانات جهان است و اگر مسؤولان دست به کار نشوند ممکن است این تصویر می‌تواند آخرین تصویر این حیوان باشد.
خرگوش ایرانی
Credit: wiki
خرگوش ایرانی به دلیل شکار بی‌رویه در حال انقراض است. این حیوان اغلب در استان‌های کردستان، آذربایجان و خوزستان دیده شده است. طول این حیوان 67 سانتی‌متر است و هفت کیلو وزن دارد. این حیوان هم به دلیل پیشروی انسان‌ها و ازدیاد جمعیت در حال انقراض است. خرگوش ایرانی به خرگوش اروپایی نیز معروف است. کشاورزان و شکارچیان به محض مشاهده‌ی این حیوان دست به شکار آن می‌زنند. اغلب کشاورزان این گونه توجیه می‌کنند که خرگوش‌های ایرانی به محصولات کشاورزی آنها صدمه وارد می‌کنند و متاسفانه آمار دقیقی از تعداد این حیوان در کشور وجود ندارد.
عقاب طلایی ایران
Credit: wiki
عقاب طلایی ایرانی از با شکوه‌ترین پرندگان و قوی‌ترین پرنده شکاری آسیا و اروپا محسوب می‌شود. زیستگاه این پرنده در کوه‌های زاگرس و البرز است. رنگ این پرنده قهوه‌ای تیره است. این پرنده به دلیل زیبایی و شکوهی که دارد اغلب توسط شکارچیان شکار می‌شود. قلمرو این پرنده 90 کیلومتر است. در نقش و نگارهای باستانی تخت جمشید این پرنده دیده می‌شود. عقاب طلایی از گذشته‌های دور، همیشه مورد ستایش تمام پادشاهان ایرانی قرار گرفته است و این پرنده را نشانه‌ی شکوه و قدرت ایران می‌دانستند.
برای این‌که بتوانیم حیوانات در حال انقراض را نجات دهیم، کافی است که همیشه به تمام حیوانات اطراف‌مان احترام بگذاریم و هیچ‌گاه به دیگران و شکارچیان سودجو اجازه ندهیم تا این حیوانات زیبای کشورمان را نابود کنند. حیواناتی مانند شیر ایرانی و ببر مازندران از حیواناتی هستند که به کلی منقرض شده‌اند. پس از همین امروز برای جلوگیری از نابودی زیستگاه حیوانات تلاش کنیم و به دیگران هم اطلاع‌رسانی کنیم تا بتوانیم دیگر حیوانات کشورمان را نجات دهیم.
در پایان و در زمینه جانواران پیشنهاد می‌کنیم مطلب «ده باغ وحش برتر دنیا» را هم بخوانید.
منبع: بنیتا
