به عقیده بسیاری از تحلیل گران برکناری تیلرسون و سپردن سکان وزارت خارجه به مایک پمپئو که از سازمان سیا آمده موجبات تغییرات رادیکال در سیاست خارجی آمریکا خواهد شد. این تاثیرات می تواند در رابطه واشنگتن با اروپا، کره شمالی، ایران، ترکیه و کشورهای خلیج فارس نمود داشته باشد.
به گزارش الف، رئیس جمهور آمریکا بعد از برکناری تیلرسون، به وجود اختلاف نظر سیاسی میان خود و تیلرسون در ارتباط با ایران و توافق هسته ای اشاره کرد. تیلرسون به همراه جیمز متیس، وزیر دفاع همیشه خواهان حفظ برجام البته با اصلاحات آن و یا انجام توافق های جدید درباره مسائل موشکی و منطقه ای بود. در واقع سیاست تیلرسون و متیس در قبال ایران با اروپایی ها هماهنگی داشت.
اما دونالد ترامپ از روزی اولی که وارد کارزار رقابت های انتخاباتی شده بود دائماً از لغو توافق هسته ای سخن گفته بود. در این راستا مایک پمپئو ، جانشین تیلرسون نیز از مخالفان سرسخت برجام می باشد و در طول یک سالی که از ریاست وی بر سازمان سیا می گذرد بارها دستوراتی برای مقابله با سیاست ایران در منطقه خاورمیانه صادر کرده بود. پمپئو به طور کلی به سیاست تغییر نظام سیاسی ایران اعتقاد دارد.
به همین دلایل است که برکناری تیلرسون و جایگزینی پمپئو موجبات خوشحالی عربستان و امارات متحده عربی شده است. البته نارضایتی امارات و ریاض محدود به توافق هسته ای نمی شود بلکه در مناقشه کشورهای عربی با قطر، اگر چه ترامپ فوراً جانب عربستان را گرفت اما تیلرسون تحریم سعودی ها را مورد انتقاد قرار داد و تلاش کرد به میانجی گری بین طرفین بپردازد.
به همین دلیل بود که در روزهای گذشته روزنامه نیویورک تایمز مدعی شده بود که امارات متحده عربی در برکناری تیلرسون نقش داشته است.
نکته مهم دیگر این است که پمپئو برخلاف تیلرسون کشورهای عربی مانند عربستان، امارات و ر‍ژیم صهیونیستی را متحدان و شرکای نزدیک واشنگتن می داند و موضعی خصمانه نیز در قبال اردوغان دارد.
به طور کلی برکناری تیلرسون را باید به مثابه هدیه بزرگ ترامپ به محمد بن سلمان ولی عهد عربستان دانست. نکته جالب آن است که اخراج توییتری تیلرسون یک هفته پیش از سفر محمد بن سلمان به آمریکا می باشد.
سرانجام توافق هسته ای چه خواهد شد؟
تامل در سخنان رئیس جمهور آمریکا نشان دهنده این است که مهم ترین دلیل اخراج تیلرسون(یا حداقل یکی از دلایل مهم)، ایران بوده است. دونالد ترامپ گفته بود: تیلرسون برای من دوست داشتنی بود لیکن در خصوص برخی مسائل با هم اتفاق نظر نداشتیم. من تصور می کنم که توافق هسته ای با ایران وحشتناک باشد، ولی از نظر او خوب بود. من قصد دارم آن را لغو کنم یا دوباره بنویسم ولی او نظرات متفاوتی داشت.
ترامپ همچنین اعتراف کرد میان او و وزیر امور خارجه جدید یعنی پمپئو اشتراک نظر گسترده ای وجود دارد و در بیشتر مسائل البته نه در همه مسائل دیدگاه نزدیکی دارند. از این رو باید گفت با توجه به نزدیکی اعراب و اسرائیل به تیم جدید کابینه ترامپ، احتمال به خطر افتادن توافق هسته ای دو چندان شده است. به این افراد البته باید نیکی هیلی را نیز اضافه کرد که سیاست سخت گیرانه ای در قبال ایران و توافق هسته ای دارد. با این شرایط احتمالاً نظرات جیمز متیس چندان مورد توجه قرار نگیرد.
عبدالباری عطوان، تحلیل گر مشهور عرب در رای الیوم درباره تغییرات جدید کابینه ترامپ می نویسد: ترامپ اکنون در کنار خود وزیر خارجه ای دارد که به دیپلماسی جنگ ایمان داشته و تجربه بی سابقه ای در توطئه چینی در اتاق های سیاه در اختیار دارد که این تجربه را طی فعالیت خود به عنوان رئیس سیا به دست آورده است و تندروترین فرد در قبال ایران و کره شمالی به شمار می رود و از این رو هواداران زیادی در عربستان سعودی، امارات متحده عربی ، بحرین و مصر پیدا خواهد کرد.
صحبت های مهم عراقچی در جلسه کمیسیون امنیت
واکنش مقامات وزارت خارجه بعد از تغییرات جدید در کابینه ترامپ نشان دهنده این است که ایران احتمال کنار گذاشتن توافق هسته ای از سوی آمریکا را زیاد می داند. چنان چه محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، روز سه شنبه، در صفحه توئیتر خود نوشت: آمریکا در جایگاهی نیست که برای برجام شرط تعیین کند. ترامپ عادت کرده است که غیر قابل پیش بینی باشد و بنابراین کسی نتواند با او وارد مذاکره شود. هیچ کس مایل نیست که با کاخ سفید توافقی امضا کند که این امضا تنها چهار تا هشت سال معتبر باشد.
اما واکنش اصلی را معاون وزارت خارجه داشت. عباس عراقچی دیروز در کمیسیون امنیت ملی، خروج آمریکایی‌ها از برجام را جدی خواند و تغییر وزیر خارجه این کشور را در این راستا ارزیابی کرد و گفت: اگر آمریکا از برجام خارج شود ما هم خارج می‌شویم. این موضوع به اروپایی‌ها گفته شده است که اگر نتوانند آمریکا را در برجام حفظ کنند ایران هم خارج خواهد شد.
معاون سیاسی وزارت خارجه در ادامه با بیان اینکه ما چند سناریو در این رابطه داریم، توضیح داد: یکی از سناریوها این است که آمریکا از برجام خارج می‌شود که در این رابطه احتمال زیاد است. در چنین شرایطی ما دو راه داریم؛ اولین راه ادامه برجام بدون آمریکا و راه دیگر خروج ایران از برجام و پایان بخشیدن به آن است. موضوع ما این است که اگر آمریکا خارج شود ما هم خارج می‌شویم، این را به اروپایی‌ها هم گفتیم که اگر نتوانند آمریکا را در برجام حفظ کنند ایران هم از برجام خارج خواهد شد لذا کشورها باید همیشه آمادگی اقتصاد منهای برجام را داشته باشند.
عراقچی ادامه داد: اگر برجام هم حفظ شود باز هم آمریکایی‌ها به دنبال محدودسازی ایران و مقابله با ما هستند و در این رابطه تلاش می‌کنند لذا اگر با اروپایی‌ها هم بدون آمریکا برجام را ادامه دهیم کار سخت خواهد بود چون فشار آمریکایی‌ها بیشتر می‌شود به همین دلیل اروپایی‌ها در حال تلاش هستند که آمریکا را با این پیشنهاد حفظ کنند که در آینده یعنی پس از هشت سال با ایران توافق جدیدی داشته باشند. حال اینکه ایران این نوع اقدام را خلاف برجام می‌داند.
وی در جمع‌بندی تاکید کرد: آمریکایی‌ها در خروج از برجام جدی هستند، تغییر وزارت خارجه این کشور هم در همین راستا صورت گرفته یا اینکه حداقل یکی از دلایلش این بوده است.
جالب این جاست که داریل کیمبال، مدیر انجمن کنترل تسلیحات آمریکا نیز با انتشار توییتی سخنان سیدعباس عراقچی را زنگ خطر توافق هسته‌ای خواند. او با بازنشر این بخش از سخنان عراقچی که «اگر آمریکا از برجام خارج شود ما هم خارج می‌شویم. این موضوع به اروپایی‌ها گفته شده است که اگر نتوانند آمریکا را در برجام حفظ کنند ایران هم خارج خواهد شد» از نواخته شدن این زنگ خطر خبر داد.
مارک دوبوویتز مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی نیز می گوید: برای هر کسی که فکر می کند ترامپ در مورد ضرب الاجل 12 می (22 اردیبهشت1397) برای ترمیم یا خروج از برجام بلوف می زند، انتصاب مایک پمپئو به عنوان وزیر امور خارجه یک هشدار بیدارباش است.
به گزارش الف، دونالد ترامپ چند هفته قبل گفته بود دوازدهم مه آخرین مهلت برای فرانسه ، آلمان و انگلیس است تا نواقص برجام را برطرف کنند؛ در غیر این صورت آمریکا از توافق هسته ای خارج خواهد شد.
