منشأهای خارجی ریزگرد
منشاهای خارجی ریزگرد به‌ویژه در منطقه خوزستان و ایلام بیابان‌های عراق هستند. در واقع جهت باد در کویرها و باتلاق‌های خشک‌شده عراق از شمال‌غربی و جنوب شرقی است و غبار از سوی بین‌النهرین و استان ایلام و خوزستان وارد کشور شده و آن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. مشکلات بسیار زیادی در این حوزه داریم، بحث‌های محیط‌زیستی و آسیب‌های وارده به سلامت از مهم‌ترین هشدارهای سلامت در کشور است.
در سال‌های اخیر محیط‌زیست و جهادکشاورزی برخی اقدامات مانند مالچ پاشی را انجام داده‌اند. مالچ پاشی اقدامی هزینه‌بر است که تا حدودی از پدیده ریزگرد جلوگیری می‌کند. بسیج سازندگی و سپاه پاسداران نیز اقدامات مثبتی انجام داده‌اند که این پدیده را به حداقل برسانند. بسیاری از سازمان‌ها امروز بسیج شده‌اند تا پدیده ریزگردها را در خوزستان و ایلام کاهش دهند، اما اینکه چه میزان در این زمینه موفق بودند نیاز به ارزیابی‌های کارشناسی دارد.
فناوری های مرتبط نداریم
ایران تنها کشور درگیر با بحران ریزگردها نیست و در بسیاری از کشورهای دنیا این بحث مطرح است. اصلاح امور هزینه‌بر و نیازمند مدیریت قدرتمند است. همچنین مسائل مالی و ارتباطات نیز در حل بحران ریزگردها اثرگذار است. امروز کشور از بسیاری از تکنولوژی‌های مرتبط با مقابله با ریزگردها محروم است.
برخی اقدامات مانند توزیع ماسک در میان مردم، جلوگیری از فعالیت آلاینده‌های هوا و احیای پوشش گیاهی تا حدودی تاثیرگذار است. با وجود مجموعه‌ای از اقدامات مثبت هنوز به‌صورت قابل‌قبولی در بحث مقابله با ریزگردها عمل نشده است که به‌گونه‌ای بر این مشکل فائق آمده و آن را حل کنیم.
بنابراین به‌نظر می‌رسد مسئولان باید توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند، زیرا زندگی شهروندان در این مناطق به‌طور کلی مختل شده و ساکنان مناطقی با وزش بادهای موسومی بسیار سخت زندگی می‌کنند.
دریاچه ارومیه، درحال خشک‌شدن
دریاچه ارومیه نیز از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست و در حال خشک شدن است. ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز سال‌هاست به مسئولان و کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر به این روند پیش رود دریاچه در چند سال آینده خشک شده و نمک‌های بجا مانده از دریاچه تا چندین کیلومتر زندگی انسان‌ها را تحت‌تاثیر قرار دهد.
در نهایت براساس آمارهای داده شده حدود 10میلیون نفر از ساکنان شمال غربی کشور باید در اثر خشکی دریاچه از محل زندگی خود مهاجرت کنند. علاوه بر بحث مهاجرت‌های اجباری براثر خشکی دریاچه، بادهایی از شمال غربی تمام نمک‌های دریاچه را به کشور وارد کرده و سبب بروز سرطان و بیماری‌های سخت برای مردم می‌شوند.
کشور ایران در منطقه گرم و نیمه خشک واقع شده است، خشکی و نبود بارندگی‌های زیاد و کویری‌بودن به معنای واقعی آسیب‌زننده هستند و مدیریت آنها باید مدنظر قرار بگیرد. ایران در شمال و جنوب دریا دارد بنابراین باید بتوان آب این دریاها و همچنین آب سطحی ناشی از بارش باران و برف را مدیریت کرد. اگر آب باران را به‌گونه‌ای درست مدیریت نکنیم در واقع آب ناشی از بارش‌های الهی را به هدر داده‌ایم.
از سوی دیگر نیازمند تغییر روش کشاورزی توسط سازمان محیط‌زیست و جهاد کشاورزی هستیم. غالب کشاورزی صورت‌گرفته در کشور به‌گونه‌ای سنتی است و حتی در منطقه اصفهان که زاینده‌رود خشک شده و مشکل جدی کمبود آب وجود دارد هنوز کشاورزی به‌گونه‌ای سنتی انجام شده و حتی محصولات کشاورزی آب‌بر کاشته می‌شوند.
مهم‌ترین مساله در مناطق خشک و بی‌آب کشور استفاده نکردن از روش‌های نوین در حوزه کشاورزی و کشت محصولات آب بر است. مدیریت مصارف آبی توسط وزارت نیرو نیز از موارد بسیار مهم است. بنابراین تمام سازمان‌ها و نهادها باید در راستای مدیریت بحران آب گام بردارند.
دیپلماسی آب، کلید گمشده
برخی از مناطقی که منشا ریزگرد هستند امروز در گروه کشورهای درگیر جنگ قرار دارند و حضور تروریست‌ها در آنها مشهود است. به‌عنوان مثال کشور عراق امروز درگیر جنگ داخلی است و اشراف زیادی نیز به مساله ریزگردها ندارد. بنابراین زمان و بودجه زیادی نیز برای حل مشکلات زیست‌محیطی خود نمی‌گذارد.
این درحالی است که مشکلات زیست‌محیطی در عراق کشور ما را تحت تاثیر قرار داده و آسیب آن برای ایران به مراتب بیشتر از عراق است، زیرا وزش باد در کشور عراق و بین‌النهرین تمام ریزگردها را وارد ایران می‌کند و یکی از مجراهای اصلی ورود ریزگرد به ایران است.
اقدامات سدسازی در آناتولی ترکیه نیز کشورهای عراق و ایران را تحت‌تاثیر قرار داده است. بنابراین کشورها در مسائل محیط‌زیستی باید به میزان زیادی با یکدیگر همراه باشند که متاسفانه شاهد این همراهی نیستیم. امروز کشور از دیپلماسی خارجی قوی برخوردار است، اما شاهد فقدان نسبی دیپلماسی در مسائل محیط‌زیستی هستیم، درحالی که باید در زمینه حوزه آب‌و‌هوا و شرایط محیط‌زیستی نیز دیپلماسی فعال وجود داشته باشد. بخش اعظمی از مشکلات گرد و غبار و پدیده ریزگرد مربوط به بحران آب در کشور است.
امروز کشورها علاقه‌مند هدایت آب به داخل مرزهایشان هستند و دیپلماسی آب از موارد جدی در حوزه روابط بین‌الملل است. توجه دانشگاه‌های کشور به این مساله در حوزه آکادمیک ابتدایی و سطحی است، درحالی که بسیاری از کشورها زودتر به این مقوله وارد شده و برای آن برنامه‌ریزی کرده‌اند.
در واقع دیپلماسی آب موضوعی کاملا علمی در حوزه روابط بین‌الملل است که باید آن را حل کرد، زیرا جنگ‌ها و درگیری‌های آینده میان کشورها بر اساس مناقشات منطقه‌ای آب است و این مساله در داخل کشورها و میان دو شهر نیز قادر به ایجاد درگیری است.
امروز بحران آب استان‌های اصفهان، یزد، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری را دچار اختلاف کرده است و منشا این اختلافات تعارضات آبی است. سرچشمه برخی از رودخانه‌های کشور در کشورهای همسایه و منطقه است. در حال حاضر کشوری که منشا آب رودخانه‌ها را در اختیار دارد از آنها بهره‌وری بیشتری انجام می‌دهد.
امروز ایران با کشور افغانستان به‌دلیل رود هیرمند در تعارض است. علاوه بر این برخی از رودهای ایران و عراق منشا آبی مشترک با ترکیه دارند. بنابراین بحث دیپلماسی آب بسیار مهم است و وزارت‌خارجه در کنار مباحث بسیار مهم در مورد اقتصاد و سیاست و اقدامات خود در بحث دیپلماسی اقتصادی و سیاسی باید دیپلماسی آب را نیز جدی بگیرد.
