سال ١٣٩٣ بود که «حمیدرضا کفاش» معاون وقت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد که دوره‌های آموزشی تربیت جنسی برای معلمان و خانواده‌ها طراحی شده و قرار است به اجرا درآید. حال بیشتر از سه سال از اعلام این موضوع می‌گذرد و کار برگزاری این دوره برای خانواده‌ها به انجمن اولیا و مربیان سپرده شده است. پس از انتشار خبر آزار جنسی دانش‌آموزان مدرسه غرب تهران، بحث لزوم آگاهی‌بخشی به معلمان، خانواده‌ها و دانش‌آموزان در افکار عمومی و رسانه‌ها دوباره پررنگ شد.
به گزارش به نقل از اعتماد، نورعلی عباسپور، مدیرکل برنامه‌ریزی انجمن‌های مدارس، آموزش خانواده و مشاوره اولیا می‌گوید که این انجمن در حال حاضر تنها در حوزه دوره مخصوص خانواده‌ها فعال است و بحث تربیت جنسی در قالب دوره‌های آموزشی برای خانواده‌ها به اجرا درمی‌آید. عباسپور می‌گوید به هنگام اجرای نیازسنجی از تمامی استان‌ها تنها موضوعی که به صورت واحد از سوی تمامی انجمن‌های اولیا و مربیان در سراسر کشور مطرح شده است همین بحث تربیت جنسی است. گفت‌وگوی او را می‌خوانید.
بحث آموزش تربیت جنسی برای خانواده‌ها از سال ٩٣ مطرح شد. این دوره‌ها در حال حاضر چگونه و به چه شکلی برگزار می‌شوند و چقدر گستردگی دارند؟
یکی از کارهایی که از جمله اولویت‌های کار انجمن اولیا و مربیان قرار دارد، آموزش والدین است. در زمینه آموزش والدین به دو روش عمل می‌کنیم یکی آموزش حضوری است که انجمن مدارس برای برگزاری آنها متناسب با نیازی که در مدرسه هست برنامه‌ریزی می‌کند و اساتید دعوت می‌شوند و آموزش‌ها را ارائه می‌کنند. در این حوزه ما حدود ٨ هزار مدرس آموزش خانواده داریم که از طریق آزمون متمرکز کشوری از میان فرهنگیان رسمی که فوق‌لیسانس به بالا هستند و اساتید دانشگاه، جذب می‌شوند. این اساتید پس از مصاحبه و گذراندن دوره آموزشی جواز حضور در کلاس‌ها را دریافت می‌کنند. علاوه بر این ما در این زمینه عناوین این دوره‌ها را هم با توجه به نیازسنجی‌ای که در سطح کشور برگزار می‌شود، مشخص می‌کنیم. یکی از عناوین که از سال گذشته به‌صورت ویژه رویش کار کردیم چون تقاضای بیشتری هم برای آن وجود داشت، بحث مراقبت‌های جنسی بود که در سطح کشور در اغلب استان‌ها و شهرستان‌ها این دوره‌ها برگزار شد. الان هم این موضوع جزو اولویت‌های ما در بحث آموزش خانواده است. اساتید این دوره‌ها که عموما از رشته‌های مشاوره و روانشناسی هستند هم خودشان اطلاعات مناسبی دارند و هم ما اطلاعاتی در اختیارشان قرار می‌دهیم. به صورت غیرحضوری هم آموزش‌ها در قالب نشریه «پیوند» ادامه پیدا می‌کند. این نشریه با بیش از ٥٠ هزار تیراژ طی ٩ ماه تحصیلی میان مدارس و والدین توزیع می‌شود و در این نشریه مقالات و یادداشت‌های متعددی در زمینه تربیت جنسی دانش‌آموزان و جهت راهنمایی والدین منتشر می‌کنیم. در چند شماره از این نشریه به صورت ویژه به همین موضوع پرداخته‌ایم و در کنارش کتاب‌هایی با محوریت تربیت جنسی منتشر کرده‌ایم. این موضوعی نیست که بگوییم تازه به سراغ آن رفته‌ایم، در سال‌های گذشته و به خصوص پارسال روی این موضوع به صورت جدی کار کرده‌ایم. امسال هم مجدد نیازسنجی‌ها را انجام می‌دهیم اما به صورت کلی می‌توان گفت که در کلانشهرها تقاضا برای دوره‌های آموزشی تربیت جنسی زیاد است و عموما اساتیدی را می‌خواهند که در این زمینه آگاهی خانواده‌ها را افزایش دهند.
یعنی تقاضا برای آموزش در این حوزه از سوی خانواده‌ها مطرح می‌شود؟
بله.
این تقاضا برای دوره‌های تربیت جنسی از چه زمانی از سوی خانواده‌ها بیشتر مطرح شد؟
پس از اجرای نیازسنجی در تابستان سال گذشته یک محور مشترک در تمامی استان‌ها وجود داشت که تربیت جنسی بود. مثلا تقاضای آموزش در حوزه اعتیاد، طلاق یا آسیب‌های اجتماعی از سوی همه استان‌ها مطرح نشد اما این موضوع در میان تمامی استان‌ها مشترک بود.
این کارگاه‌ها از مقطع خاصی برای پدر و مادرها شروع می‌شود، یعنی مثلا باید فرزند دبستانی یا دبیرستانی داشته باشند یا تفاوتی ندارد؟
فرقی ندارد، کارگاه‌ها برای همه والدین است. البته آموزش‌ها متفاوت است و مثلا امسال یک راهنمای ویژه برای کلاس اولی‌ها تهیه کرده‌ایم. اما به هر حال اغلب، والدین دانش‌آموزان دبستانی هستند. می‌دانید که حدود هفت میلیون نفر از جمعیت دانش‌آموزی ما مربوط به دوره ابتدایی است. بنابراین به صورت ویژه برای والدین دوره ابتدایی برای آنها برنامه داریم.
هدف این کارگاه‌ها تنها آموزش والدین برای آگاهی‌بخشی به آنها است یا در مورد صحبت کردن آنها با فرزندان‌شان در مورد امور مربوط به حفاظت از بدن و از‌جمله بحث‌هایی که مطرح می‌شود این است که به عنوان مثال در مراحل بلوغ چگونه باید با فرزندشان رفتار کنند. ریز این مباحث در فصل‌ها مطرح شده.
بحث آگاه شدن بچه‌ها نسبت به حریم بدن و نوع تعامل با افراد دیگر و رفتارهای مجاز و غیرمجاز دیگران هم جایی در این آموزش‌ها دارد؟
بله. این نکات مطرح می‌شوند. برخی آموزش‌ها از دوره دبستان آغاز می‌شود، در مورد اینکه بچه‌ها مراقب باشند که مورد تعرض قرار نگیرند و در این کارگاه‌ها مواردی مطرح می‌شود که والدین باید چه مراقبت‌هایی انجام بدهند و مثلا شیوه رفت‌وآمدها را چگونه تنظیم کنند که بچه‌ها از آسیب‌های اینچنینی دور بمانند. وقتی صحبت از مراقبت‌های جنسی می‌شود ما تمامی انواع اطلاعات و رفتاری را مد نظر قرار می‌دهیم که از طریق آن پدر و مادرها بتوانند از فرزندان‌شان حفاظت کنند.
هر سال به صورت میانگین چند نفر از مادرها و پدرها در این دوره‌های حضوری شرکت می‌کنند؟
آمار امسال در اوایل تیر به دست‌مان می‌رسد اما سال گذشته حدود هفت میلیون نفر شرکت‌کننده در این کارگاه‌ها داشتیم. امسال بنا داریم سامانه‌ای راه‌اندازی کنیم تا هم بحث نظارت قوی‌تر پیش برود و هم بتوانیم نیازها را در سطح کشور رصد کنیم و نظارت و ارزیابی دوره‌ها هم بهتر انجام شود.
این دوره‌ها هم در مدارس دولتی برگزار می‌شوند و هم غیردولتی؟
بله، این دوره‌ها به تمامی واحدهای آموزشی که زیرنظر آموزش و پرورش هستند ابلاغ می‌شود.
تکلیف آموزش نیروهای حاضر در مدرسه از نیروهای دفتری گرفته تا معلم‌ها چه می‌شود؟
دوره‌های آموزشی برای مربیان را خود مرکز آموزش نیروی انسانی برای کارکنان رسمی آموزش و پرورش برگزار می‌کند. درست است که ما انجمن اولیا و مربیان هستیم اما روی بحث آموزش والدین تمرکز داریم. البته پیشنهاد داده‌ایم که دوره‌های اینچنینی را برگزار کنیم.
درباره موضوعی مثل آنچه در مدرسه غرب تهران اتفاق افتاد، واکنش‌ها و نگرانی‌های والدین به شما انتقال داده می‌شود؟
آن موضوعی که می‌گویید، ورود رسانه‌ها سبب شد که به نگرانی‌ها دامن زده شود. رسانه‌ها خانواده‌ها را بیش از آنچه باید نگران کردند و اغراق صورت گرفت. اما ما به عنوان انجمن یکی از دغدغه‌های‌مان است که چنین مواردی را پیگیری کنیم. اولین ارتباط والدین با مدرسه‌ها از طریق انجمن صورت می‌گیرد و برای همین خود انجمن جزو اولین مراکزی بود که در این موضوع وارد شد. اعتماد خانواده به انجمن است و برای همین مطالبات‌شان از این طریق پیگیری می‌شود.
یکی از موضوعاتی که در این اواخر مطرح شد این است که خانواده‌ها به هر دلیلی روی دخترهای‌شان حساس‌تر هستند و مراقبت‌های سختگیرانه‌تری اعمال می‌کنند در حالی که در جریان آزار دانش‌آموزان مدرسه تهران، موجی در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد که نشان می‌داد تعداد قابل توجهی از پسران در طول دوره دانش‌آموزی و کودکی این آزارها را تجربه کرده‌اند. در این آموزش‌ها روی نگاه خانواده‌ها کار می‌شود؟ اینکه جنسیت فرزندان دلیلی بر این نیست که از آزار در امان باشند.
یک بخشی از کار این کارگاه‌ها این است که برای جلب‌توجه خانواده‌ها از اطلاعاتی که از گذشته وجود داشته است، استفاده کنند. اطلاعات خانواده‌ها را حساس می‌کند که مثلا بچه‌هایی که مورد تعرض واقع شده‌اند بیشتر چه جنسیتی داشته‌اند و... این مباحث مطرح می‌شود تا بحث آغاز شود و خانواده خودش را به مهارت‌های لازم برای جلوگیری از تکرار این اتفاقات مجهز کند. قطعا الان این اطلاعات کمک می‌کند؛ هم اطلاعاتی که قوه قضاییه می‌دهد و هم بحث‌هایی که در جامعه مطرح می‌شود. مدرسی که در حال حاضر آموزش می‌دهد دقیقا این اطلاعات را در اختیار دارد تا با توجه به جنسیت دانش‌آموزان به خانواده‌ها اطلاعات لازم را ارایه دهد.
چطور می‌سنجید که این آموزش‌ها و دوره‌ها آیا واقعا روی آگاهی خانواده‌ها تاثیر مورد نظر را می‌گذارند یا خیر؟
همانطور که گفتم از امسال قرار است این بررسی و نظارت در قالب یک سامانه به شکل منسجم‌تری انجام شود. الان ارزیابی از طریق نیروهایی که در استان داریم انجام می‌شود، ارزیابی افراد، کیفیت کلاس‌ها و نحوه برگزاری دوره‌ها و... همین اواخر در یکی از شهرستان‌های استان کلاس آموزشی در یکی از مدارس برگزار شد که توانستند ٨٠٠ پدر دانش‌آموز را آموزش دهند، جمع کردن این تعداد از پدران یک مدرسه کار بسیار سختی است اما انجام شد. در بسیاری موارد یکی از مشکلات این است که خانواده‌ها فرصت حضور در کلاس‌ها را ندارند چون درگیر کار و مشغله‌شان هستند، برای رفع این مشکل هم هماهنگی‌هایی انجام داده‌ایم که این دوره‌ها را در خود سازمان‌ها و نهادهای دولتی برگزار کنیم، یعنی کسانی که فرزند دارند بتوانند در ساعتی از روز در محل کارشان در این کارگاه‌ها شرکت کنند. الان در برخی استان‌ها این طرح عملی شده و امیدواریم گسترش پیدا کند.
یکی از عناوین که از سال گذشته به‌صورت ویژه رویش کار کردیم چون تقاضای بیشتری هم برای آن وجود داشت، بحث مراقبت‌های جنسی بود که در سطح کشور در اغلب استان‌ها و شهرستان‌ها این دوره‌ها برگزار شد. الان هم این موضوع جزو اولویت‌های ما در بحث آموزش خانواده است. اساتید این دوره‌ها که عموما از رشته‌های مشاوره و روانشناسی هستند هم خودشان اطلاعات مناسبی دارند و هم ما اطلاعاتی در اختیارشان قرار می‌دهیم. به صورت غیرحضوری هم آموزش‌ها در قالب نشریه «پیوند» ادامه پیدا می‌کند. این نشریه با بیش از ٥٠ هزار تیراژ طی ٩ ماه تحصیلی میان مدارس و والدین توزیع می‌شود و در این نشریه مقالات و یادداشت‌های متعددی در زمینه تربیت جنسی دانش‌آموزان و جهت راهنمایی والدین منتشر می‌کنیم.
