امروز وقتی از شهر تهران صحبت می کنیم، همه ناغافل یاد شلوغی و آلودگی و… میافتند. اما امروز قصد داریم این تصویر خاکستری رنگ رو تغییر بدیم و از خانه و موزه ای زیبا در دل این شهر بزرگ دیدن کنیم.
در اواسط خیابان امام خمینی تهران خانه ای کم نظیر که معروف به گرانترین منزل عصر خود بوده، وجود دارد؛ البته با اینکه درب ورودی آن بسیار چشمگیر و زیباست اما در شلوغی و هیاهوی خیابان غریب است و شاید عابران و رهگذرانی که برای خرید و کارهای روزمره به این خیابان می روند، از جلوی این خانه بی توجه گذر کنند. ولی همه چیز از بدو ورود به این خانه مجلل بی نظیر شروع می شود…
با کارناوال همراه شوید.
موزه دکتر مقدم دانشگاه تهران
محمد تقی خان احتساب الملک از درباریان دوره قاجار ، خانه ای مجلل و گران قیمتی در خیابان امام خمینی امروزی داشت. بعدها پسرش دکتر محسن مقدم به خاطر علاقه ای که به فرهنگ و تاریخ سرزمین مادری خود داشت، با کمک همسرش که اهل کشور فرانسه بود و همچنین با سرمایه شخصی خود ، اقدام به خرید و جمع آوری اشیای تاریخی و فرهنگی ایران از گوشه و کنار ایران و جهان کرد تا منزل پدری خود را باسازی کند .
او در سال 1351 هجری شمسی این خانه ارزشمند که به قول پرفسور پوپ گرانترین و ارزشمندترین منزل در دهه های 30 و 40 بوده را ، وقف دانشگاه تهران کرد.
امروز این خانه با مسئولیت دانشگاه تبدیل به موزه و کتابخانه مقدم شده است.
با دکتر محسن مقدم آشنا شویم…
قبل از ورود به موزه(خانه) مقدم، اندکی راجع به مالک هنر دوست، تاریخ دان و شیفته وطن آشنا شویم.
محمد تقی خان احتساب الملک، دو فرزند پسر به نامهای حسن و محسن داشت که هر دو پسرش را برای ادامه تحصیل به اروپا فرستاد. حسن در جوانی فوت کرد. محسن پسر کوچک تر در فرانسه به ادامه تحصیل پرداخت.
محسن در اواخر دوران قاجار در سال 1279 ه.ش در تهران به دنیا آمد و در سال 1291 هجری شمسی برای ادامه تحصیل به اروپا فرستاده شد. درهنگام جنگ جهانی دوم او به ایران بازگشت و به مدرسه صنایع مستظرفه رفت و از استادانی چون کمال الملک بهره برد. بعد از مدتی به اروپا بازگشت و به تحصیل در رشته باستان شناسی و هنر پراخت. ایشان به عنوان نماینده فرهنگی ایران در نشست ها و نمایشگاه های شرکت می کردند.
دکتر مقدم در سال 1351هجری شمسی با دختری فرانسوی ازدواج کرد و باهم به ایران آمدند. مدتی زیر نظر آندره گدار در موزه ایران باستان مشغول به کار شدند. ایشان از بنیان گذاران دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و یکی از اولین اساتید باستان شناسی این دانشگاه بودند.
محسن مقدم به همراه همسرش بسیار زحمت و مشقت فراوانی را به جان خریدند تا توانستند مجموعه ای غنی از آثار و اشیاء تاریخی و هنری را جمع آوری نمایند. ایشان در سال 1366 دارفانی را وداع گفته و خانه و مجموعه آثار ارزشمند،گرانبها و بی نظیرش را وقف دانشجویان دانشکده هنر های زیبا و گروه باستان شناسی دانشگاه تهران برای آموزش و پژوهش در فرهنگ گذشته و مردم ایران کرد.
موزه(خانه) مقدم
خانه مقدم در زمینی به مساحت 2117 مترمربع، داراری سه حیاط بیرونی، اندرونی و سرایداری است.
1) حیاط بیرونی
در ضلع جنوبی ساختمان حیاط بیرونی قرار دارد. این حیاط از بخش های متفاوتی تشکیل شده. اتاق پیشخوان، اتاق پذیرایی(گاهنگاری)، و حوضخانه.
اتاق پیشخوان: در زمان زندگی دکتر اتاق جانبی پذیرایی بوده اما امروز این قسمت به معرفی استاد مقدم، فعالیتها و خدمات علمی و کاری ایشان در قالب عکس و لوازم شخصی اختصاص داده شده است. در بخش دیگر اتاق پیشخوان آثار تزئینی چوبی ، وسایل آشپزخانه و صندوق خانه های قدیمی به نمایش گذاشته شده است.
اتاق پذیرایی : که امروز محلی برای نمایش بخشی از آثار تاریخی مثل مفرغینه ، مهرها، شیشه ها، سفالینه ها، اشیای فلزی و… است، در زمان حیاط استاد محلی برای فعالیت های علمی استاد و محل کار ایشان و همچنین پذیرایی از مهمانان بوده است.
حوضخانه : که در زیر زمین واقع شده و در زمان زندگی پدر استاد یعنی در دوره مظفری (1324-1313 ه.ق) ساخته شده است، اما استاد مقدم دیواره های آن را با کاشی و قطعات ظروف سفالی برگرفته ازآثار نفیس سده های چهارم تا سیزدهم هجری قمری تزئین کرد اند.
دکتر مقدم در سال 1355 هجری شمسی در ضلع شمالی حیاط بیرونی منزل خود استخری را ساختند که طرح آن با الهام و الگوبرداری از استخر و آب نماهای باغ الحمرا و تعدادی از فواره های قدیم می باشد.
Photo By Mahdi Azadi
2) ساختمان اربابی(برج)
در سال 1345 دکتر مقدم به کمک یکی از شاگردانش در دانشکده هنرهای زیبا (دکتر ابوالقاسمی) ضلع غربی ساختمان را به شکل قلعه های قرون وسطایی اروپا و به منظور نمایش بخشی از هنرهای مردمی ایران، ساخت اند.این بخش دارای قسمت های مختلفی چون اتاق کدخدا، حمام کوچک خانگی با کاشی کاری قاجاری با مضمون استحمام، اتاق تدخین ، اتاق صدف وزیر زمین با تزئینات صدف است.
Photo By Shayan Mehrabi
3) ایوان قاجار
درضلع شمالی ساختمان اربابی ، استاد مقدم ایوان قاجار را بنا کرد. در این ایوان که بر پایه چند ستون و طاق ساخته شده، کاشی هایی از دوران زندیه و قاجار دیده می شود. حوضچه مرمری کوچکی متعلق به حمام فتحعلی شاه در وسط ایوان قرار دارد که آب از طریق یک جوی باریک به داخل استخری که در حاشیه شمالی حیاط بیرونی است، می ریزد.
Photos By Seyd Vahid Hoseini
4 ) گلخانه
استاد در انتهای ضلع شمالی منزلش ، گلخانه ای ایجاد کرده و آن را مزین به کاشهای لعابدار قدیمی و از اره های سنگی حجاری شده زیبا با مضمون گل و گیاه کردند.
5) دیوار تجدد
دیواری در میان حیاط اندرونی و بیرونی است که توسط مهندس سیحون طراحی شده است.
این دیوار از چند عدد ستون مارپیچی و تعدادی طاق بر آنها ، با تزیینات کاشی و پایه ستون های حجاری شده مشابه پایه ستون های کاخ چهل ستون اصفهان تشکیل شده است. پایه ستون های آن مربوط به خانه خواهر ناصرالدین شاه است که استاد مقدم هنگامی که آن را تخریب می کردند، پایه ها را به اینجا انتقال داده و آنها را حفظ کرده اند.
6) حوض ژاپنی
در وسط حیاط بیرونی حوضی است که دکتر مقدم و همسرشان با الهام از باغ های ژاپنی طراحی کرده اند.
7) کارگاه (کتابخانه)
در سال 1337هجری شمسی دکتر مقدم آتلیه ای را برای خود بنا کرد که امروز محل نگهداری کتاب های استاد و کتاب هایی در زمینه تاریخ و باستان شناسی و هنر محلی برای تحقیق و پژوهش دانشجویان و اساتید باستان شناسی می باشد.
بعد از بازدید از قسمت های حیاط بیرونی به حیاط اندرونی برویم و از قسمت های مختلف آن بازدید کنیم.
8)حیاط اندرونی
در ضلع شمالی این حیاط زیرزمین، حیاط، اتاق قاجار، اتاق نشیمن قرار دارد.
زیرزمین:
این قسمت که که امروز به عنوان گنجینه موزه از آن استفاده می شود. در ابتدای ساخت این بنا، حمام و انباری بوده که بعدها دکتر مقدم از آن به عنوان انباری استفاده می کردند.
ایوان:
این ایوان با دو رشته پلکان مارپیچی به حیاط راه دارد و نمای بیرونی آن به شکل دو سنتوری با گچبری ایرانی و بر روی چهار ستون با گچبری کرنتی است. دکتر مقدم آن را با کاشی های هفت رنگ صفوی و آینه کاری زندیه و قاجار و همچنین کاشی کاری های معرق و خشتی دوره قاجار و پهلوی اول تزئین کرده اند. این ایوان هنوز به شکل اولیه خود می باشد.
اتاق قاجار:
اتاقی زیبا و دیدنی که با با آثار با ارزش دوران زندیه و قاجاریه توسط استاد مقدم تزئین شده است. در این اتاق شومینه ای مربوط به کاخ “فیروزه خانم” سوگلی ناصرالدین شاه به همراه طاقچه گچبری زندیه از اصفهان دیده می شود. امروز این اتاق محل نمایش آثاری از دوران قاجار و پهلوی می باشد.
اتاق نشیمن:
اینجا محل زندگی دکتر و همسرشان خانم سُلما کویومجیان است. تعدای قلمدان، کارت های بازی، پاپیه ماشه و نقاشی هایی از دکتر مقدم به نمایش گذاشته شده است.
ضلع شرقی حیاط اندرونی
یک دیوار محوطه در این ضلع قرار دارد که استاد مقدم آن را در مراحل مختلف به کاشی ها و ظروف قاجاری مزین کرده و در وسط ان طاق نمایی زیبا قرار داده است.
1) حیاط
دکتر و همسرش با الهام از طرح فرش آن های دوران صفوی و قاجار این حیاط را ساختند. در مرکز حوض و اطراف آن باغچه ها قرار دارند.
2) حیاط سرایداری(قسمت اداری)
در قسمت جنوب شرقی موزه قسمتی وجود دارد که محل مطبخ و سکونت مستخدمین و سرایداران بوده و امروز بازسازی شده و تبدیل به قسمت اداری موزه شده است.
آدرس و ساعات بازدید از موزه مقدم دانشگاه تهران
این موزه ارزشمند و دیدنی در شهر تهران ، خیابان امام خمینی بعد از خیابان شیخ هادی ، جنب بانک ملت واقع شده است. یکی از آسان ترین راه ها برای رفتن به موزه مقدم استفاده از مترو می باشد ، در ایستگاه حسن آباد مترو پیاده شده و به سمت غرب مسیر را با تاکسی یا پیاده ادامه دهید و سر چهارراه امام خمینی (سپه سابق)، بعد از چهار راه شیخ هادی موزه مقدم را جنب بانک ملت مشاهده خواهید کرد؛ یا اینکه در ایستگاه امام علی(ع) پیاده شوید و مسیر را به سمت شرق تا چهارراه شیخ هادی ادامه دهید. راه دیگر اتوبوس های تندرو(BRT) مسیر تجریش راه آهن است، که ایستگاه چهار راه سپه نزدیکترین ایستگاه اتوبوس به موزه است و از آنجا سه دقیقه تا موزه مقدم راه است.
تلفن تماس: 02166463144
زمان بازدید
روزهای یکشنبه الی جمعه ساعت 9صبح تا 17بعداز ظهر امکان بازدید از این مجموعه فراهم می باشد. هزینه ورودی موزه 1000 تومان است و برای دانشجویان دانشگاه تهران و دانشجویان رشته باستان شناسی ، ایثارگران، جانبازان و اعضای طرح منزلت و حکمت رایگان می باشد.
تصاویری از آثار به نمایش گذاشته شده
توصیه های دوستانه کارناوالی
بی شک زیبایی های این خانه آنقدر چشم نواز است که گذشت زمان را حس نمیکنی. در لحظه لحظه دیدار، آرزو می کنی که ای کاش استاد و همسر همراه و هنردوست شان بودند تا بوسه بر دستانشان زنی و خستگی این راه پرمشقت را ازدوش آن ها برداری.
بازدید از این مجموعه غنی و ارزشمند را حتما در اولویت برنامه های خود قرار دهید و به دوستان خود نیز آن را معرفی کنید تا با گنجینه ای غنی از هنر وفرهنگ ایران آشنا شوند.
اگر قصد عکسبرداری از قسمت های مختلف را دارید هرگز از فلاش استفاده نکنید چرا که عکاسی با فلاش ممنوع می باشد و تابلوهای آن را در قسمت های مختلف خواهید دید. حتما به توصیه های مسئولین موزه عمل کنید. زمان کافی را برای دیدن مجموعه در نظر بگیرید تا از همه دیدنی ها و زیبایی های آن بهره ببرید.
اگر با گروه به بازدید از موزه مقدم می روید قبل از رفتن با مسئولین موزه هماهنگ فرمایید.
در انتها، یادمان باشد که دکتر مقدم، عمر وجوانی و سرمایه زندگی خود را برای حفظ و بزرگداشت هنر وفرهنگ ایران زمین صرف کردند تا امروز و فردا بدانیم که چه بودیم و به کدام سو باید برویم.
Photo By Mahsa Safaripour
حرف آخر
به تن لحظه خود جامه اندوه مپوشان هرگز
تو به آیینه، نه، آیینه به تو خیره شده است
تو اگر خنده کنی او به تو خواهد خندید…
