بیماری لثه، یک شرایط رایج و ناخوشایند است که طبق شواهد رو به رشد، می‌تواند به طور غیر مستقیم باعث طیف گسترده‌ای از مشکلات سلامتی شود.
پلاک، یک ماده چسبنده حاوی باکتری است که بر روی دندان‌ها ایجاد می‌شود. اگر دندان‌هایتان را مسواک نزنید، باکتری‌های پلاک می‌توانند باعث تحریک لثه‌ها شوند. بدین ترتیب، لثه‌ها ممکن است متورم، زخم، یا عفونی شوند که به این عارضه “آماس یا التهاب لثه” گفته می‌شود.
به طور کلی، با حفظ بهداشت دهان و دندان، می‌توان از بوجود آمدن بیماری لثه جلوگیری کرد یا آن را درمان کرد.
با این حال، اگر آن را به حال خود بگذاریم تا توسعه پیدا کند، می‌تواند منجر به پریودنتیت شود، که ساختارهای حمایت کننده دندان‌ها را تضعیف می‌کند.
بیماری لثه، که به عنوان بیماری “پریودنتال” نیز نامیده می‌شود، بسیار گسترده است. با توجه به مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، تقریبا نیمی از بزرگسالان در ایالات متحده دارای برخی بیماری‌های لثه هستند.
مکانیسم‌های بیماری پریودنتال نسبتا خوب درک شده است و تحقیقات جدید نشان می‌دهد که این مشکل بهداشتی ممکن است در ایجاد برخی از شرایط و عارضه‌های دیگر، از جمله بیماری آلزایمر، سرطان و بیماری‌های تنفسی نقش داشته باشد.
در این نقطه نظر، قصد داریم به برخی ارتباطات شگفت انگیز بین بیماری لثه و مشکلات بهداشتی متفاوت اشاره‌ای داشته باشیم.
لثه و مغز
اگرچه لثه‌ها در نزدیکی مغز قرار دارند، اما دانشمندان معمولا مشکلات مربوط به دندان را با شرایط عصبی مرتبط نمی‌دانند.
با این حال، برخی از مطالعات ارتباطی را بین بیماری پریودنتال، از دست دادن دندان و عملکرد‌های شناختی پیدا کرده‌اند. یک مطالعه به دنبال عملکرد شناختی، 597 مرد را به مدت 32 سال دنبال کرد. نویسندگان نتیجه گرفتند:
“هر چه که مردان مسن دندان‌های بیشتری را از دست می‌دهند، خطر کاهش عملکرد‌های شناختی در آنها افزایش می‌یابد. بیماری پریودنتال و پوسیدگی دندان‌ها، دلایل عمده از دست دادن دندان‌ها است که با کاهش عملکرد‌های شناختی نیز در ارتباط است.“
محققان همچنین بیماری پریودنتال را با افزایش میزان بتا آمیلوئید (مشخصه عصبی آلزایمر) در مغز مرتبط دانسته‌اند.
آزمایش‌های دیگر نیز شواهدی را نشان می‌دهند که مشخص می‌کند یک نوع باکتری – که معمولا در موارد پریودونتیت یافت می‌شود – می‌تواند در مغز افراد مبتلا به آلزایمر یافت شود.
به دنبال این کشف، در یک تحقیق جدیدتر، محققان نشان دادند که عفونت لثه تولید بتا آمیلوئید در مغز را افزایش می‌دهد.
در این مطالعه، محققین توجه ویژه‌ای به آنزیم تولید شده به نام “gingipain” به دلیل عفونت لثه داشتند. آنها دریافتند که این آنزیم برای تاو( پروتئینی که در آلزایمر نقش اساسی دارد) نوعی سم محسوب می‌شود.
در آینده، دانشمندان امیدوارند که هدف قرار دادن آنزیم‌های gingipain ممکن است به توقف تولید عصبی در برخی افراد مبتلا به بیماری آلزایمر کمک کند. آنها در حال حاضر یک مهارکننده gingipain را طراحی کرده‌اند که در حال آزمایش آن بر روی انسان‌ها هستند.
محققان امیدوارند که این مهار کننده ” از تولید عصبی و تجمع بیشتر پاتولوژیک (میکروارگانیسم‌های پاتوژن یا بیماری‌زا) در بیماران مبتلا به آلزایمر جلوگیری کند یا سرعت آن را کند کند.”
لثه و قلب
اگرچه همه افراد مبتلا به بیماری قلبی لزوما بیماری لثه ندارند و همچنین همه افراد مبتلا به بیماری لثه لزوما بیماری قلبی ندارند، اما به نظر می‌رسد نوعی همبستگی بین این دو شرایط وجود دارد.
البته افرادی که سیگار می‌کشند یا مقدار زیادی الکل مصرف می‌کنند، بیشتر احتمال دارد که هر دو مشکل بیماری دهانی و قلبی عروقی را داشته باشند، اما به نظر می‌رسد ارتباط بیشتری بین این دو بیماری وجود دارد.
این که آیا بیماری لثه یک عامل خطر مستقل برای بیماری‌های قلبی است، هنوز مورد بحث است، اما برخی از نظریات مربوط به چگونگی ارتباط این دو مورد وجود دارد.
برخی معتقدند که این ارتباط می‌تواند “التهاب یا همان عفونت” باشد.
در ابتدا، التهاب پاسخی به تحریک یا پاتوژن(عوامل بیماری‌زا) است؛ که نوعی مکانیسم محافظتی محسوب می‌شود. با این حال، اگر التهابات برای مدت طولانی ادامه پیدا کند، می‌تواند به بافت‌ها و ارگان‌ها آسیب برساند.
بنابراین اگر التهاب در لثه‌ها ادامه پیدا کند احتمال دارد در نهایت سبب التهاب در سیستم قلبی عروقی شود.
متناوبا، ارتباط بین بیماری‌های قلبی و لثه ممکن است به علت باکتری باشد.
باکتری لثه‌ها می‌توانند وارد خون شوند و به مقصدی دور‌تر، از جمله قلب، جایی که می‌تواند باعث التهاب و آسیب شود، حرکت کنند.
همچنین شواهد نشان داده‌اند که بیماری‌های لثه باعث پیدا شدن شایع‌ترین گونه‌های باکتریایی در عروق قلبی شده است.
افزایش خطر ابتلا به سرطان
یکبار دیگر، باید خاطر نشان شد که بیماری لثه و سرطان لزوما علت و معلول هم نیستند و با هم نقاط مشترک زیادی ندارند.
در یک مطالعه در سال 2008 بر روی 48 هزار مرد، رابطه بین از دست دادن دندان‌ها و سرطان بررسی شد. نویسندگان نتیجه گرفتند که در واقع ارتباطی بین بیماری لثه و سرطان وجود دارد. آنها نوشتند:
“بیماری پریودنتال با افزایش کوچک ولی قابل توجهی در خطرات کلی ابتلا به سرطان همراه است. “
در یکی دیگر از مطالعات اخیر که شامل بیش از 68000 بزرگسال بود، ارتباط قوی بین بیماری لثه و خطر کلی سرطان پیدا شد. ارتباط بین بیماری لثه و سرطان پانکراس (لوزالمعده) نیز قابل توجه بود.
اما دلیل این ارتباط چیست؟ محققان دریافتند که آنزیم تولید شده توسط یک نوع باکتری که معمولا با بیماری لثه در ارتباط است، عموما در برخی تومورهای دستگاه گوارش ظاهر می‌شود.
این آنزیم، به نام T. denticola، به باکتری‌ها کمک می‌کند تا به بافت‌ها در بیماری لثه نفوذ کنند. محققان دریافتند که این باکتری همچنین آنزیم‌های دیگری را فعال می‌کند که به محض پیشرفت در بافت‌های سالم، سلول‌های سرطانی را ترویج می‌دهند.
اختلالات ناباروری
تخمین زده می‌شود که 50 درصد از مردان بالای 40 سال تجربه ناتوانی در نعوظ دارند. این وضعیت پیچیده‌ای است که می‌تواند از عوامل روانی و فیزیولوژیکی حاصل شود.
برخی از عوامل خطر شناخته شده عبارتند از سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و فشار خون بالا. طبق نظریه برخی از دانشمندان، بیماری پریودنتال همچنین می‌تواند خطر ناتوانی نعوظ را افزایش دهد.
به عنوان مثال، در یک بررسی منتشر شده در سال 2016، ارتباطی بین اختلال نعوظ و پریودنتیت مزمن شناسایی شد.
در حقیقت، آنها پیشنهاد می‌کنند که: “پزشکان باید بیماران مبتلا به اختلالات نعوظ را به ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشت دهان به منظور ارزیابی و درمان جامع دهان ارجاع دهند. “
از آنجایی که اختلال نعوظ و بیماری لثه عوامل خطر مشترکی دارند، از جمله سیگار کشیدن و دیابت، اطمینان از اینکه آیا بیماری لثه یک عامل خطر مستقل برای اختلال نعوظ است، کمی دشوار است.
اگرچه اختلال عملکرد جنسی و مشکلات لثه به نظر می‌رسد از هم جدا هستند، اما روش‌های بالقوه زیادی وجود دارند که می‌توانند بر یکدیگر تاثیر بگذارند.
یک بار دیگر، التهاب ممکن است مقصر اصلی باشد. همانطور که قبلا ذکر شد، التهاب در یک قسمت از بدن (دهان، در این مثال) می‌تواند از طریق پیام رسان‌های شیمیایی در خون پخش شده و سایر مناطق را تحت تاثیر قرار دهد.
اختلال نعوظ اغلب به علت ناکارآمدی عروق خونی است. به طور خاص، ماهیچه‌های صاف که دیواره‌های رگ‌های خونی را پوشش می‌دهند، توانایی خود را برای ریلکس و شل شدن از دست می‌دهند. این مشکل که به عنوان “اختلال عملکرد اندوتلیال” نامیده می‌شود، از جریان خون در ناحیه تناسلی و در نتیجه نعوظ جلوگیری می‌کند.
بنابراین، وضعیت التهاب پیشرفته ممکن است باعث اختلال عملکرد اندوتلیال و در نتیجه افزایش خطر اختلال نعوظ شود.
لثه و ریه‌ها
البته، دهان یک دروازه مشترک بین لثه و ریه‌ها است، و ارتباط بین لثه و بیماری‌های ریه نسبت به ارتباطاتی که در بالا ذکر شد کمتر تعجب آور است.
یک مطالعه منتشر شده در فوریه 2019 پرونده 1380 مرد را مورد بررسی قرار داد. نویسندگان ارتباط معنی‌داری بین پریودنتیت مزمن و کاهش عملکرد تنفسی پیدا کردند.
این ارتباط حتی پس از کنترل متغیرهای مخالف مانند سیگار کشیدن، همچنان قابل توجه بود.
بار دیگر، ممکن است دلیل ارتباط بین این دو وضعیت، التهاب باشد. اگر لوله‌ها در ریه که هوا را حمل می‌کنند، ملتهب شوند، باریک‌تر می‌شوند و جریان هوا محدود می‌شود.
گذشته از نقش احتمالی التهاب، باکتری‌هایی که در دهان وجود دارند، ممکن است به ریه‌ها راه یابند. هنگامی که این باکتری‌ها در ریه قرار می‌گیرند، می‌توانند عفونت‌هایی را ایجاد کنند که به طور مستقیم باعث التهاب می‌شود.
یک متا آنالیز اخیر، ارتباطات بالقوه بین بیماری لثه و سرطان ریه را مورد بررسی قرار داد. نویسندگان نتیجه گرفتند که “بیماران مبتلا به پریودنتال، در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه هستند”.
در مقاله خود، آنها برخی از راه‌های بالقوه را مطرح کردند که در آن بیماری لثه می‌تواند خطر سرطان ریه را افزایش دهد. به عنوان مثال، اگر شخصی دچار بیماری لثه باشد و از دهان نفس بکشد، باکتری‌های دهان می‌توانند وارد ریه شوند و ریسک سرطان ریه را افزایش دهند.
به طور مشابه، آنزیم‌هایی که در طول دوره بیماری‌های لثه تولید می‌شوند، ممکن است به ریه منتقل شوند. در آنجا، این آنزیم‌ها می توانند به پاتوژن‌ها کمک کنند تا بافت ریه را از بین ببرند.
این تغییرات باعث التهاب می‌شود، و التهاب در طولانی مدت موجب تغییر در سلول‌ها و افزایش احتمال ابتلا به سرطان می‌شود.
و در آخر نویسندگان این تحقیقات به طور امیدوارانه می‌نویسند: “بیماری پریودنتال، یک بیماری قابل پیشگیری و قابل درمان است که مدیریت آن در مراحل اولیه می‌تواند خطر و ریسک بسیاری از بیماری‌ها را کاهش دهد.”