د‌کتر لاد‌ن سیفی - متخصص زنان و زایمان
تحریریه زندگی آنلاین : در قسمت قبلی، به شیوع سقط مکرر و همچنین سقط مکرر در سنین متفاوت حاملگی پرداختیم. اکنون به ادامه مقاله توجه بفرمایید:
ناهنجاری‌های رحمی
از علت‌های دیگر سقط مکرر می‌توان به ناهنجاری‌ها یا اشکالات یا فاکتور رحمی اشاره نمود. ناهنجاری‌های رحمی می‌توانند اکتسابی یا مادرزادی باشند. مادرزادی مثل وجود دیواره در رحم یا سپتوم رحم. هر چه این دیواره بلندتر باشد، احتمال سقط بالاتر می‌رود. شل بودن یا نارسایی دهانه رحم هم یکی از علل سقط مکرر به ویژه سقط دیررس (یعنی در سه ماهه دوم، نه سه ماهه اول یا ده هفتگی) است.
بیشتربخوانید:
سـن
یکی از علل شایعی که ما می‌توانیم مانع آن شویم، علت‌های اکتسابی هستند، یعنی علت‌هایی که به صورت ذاتی وجود ندارند و ما در آن دخالت داشته‌ایم، مثل افزایش سن. یعنی اگر به موقع (تا قبل از 35 سالگی) حامله نشویم، شانس عوارض و شانس سقط بالا می‌رود. هر چه سن مادر بالا برود، احتمال سقط بیشتر می‌شود. دلیل آن هم این است که احتمال ناهنجاری ژنتیکی تخمک بیشتر می‌شود. همین‌طور وقتی که ذخایر تخمدانی کم می‌شوند، که با آزمایش خون تشخیص داده می‌شوند، باز هم شانس ناهنجاری جنینی یا اختلال کروموزومی بیشتر می‌شود، بنابراین عاملی که ما به عنوان یک فرد می‌توانیم در آن دخالت داشته باشیم، این است که حاملگی را به تاخیر نیندازیم. اگر برنامه حامله شدن نداریم، حامله نشویم و اگر برنامه حامله شدن داریم، به سن 35 سالگی و بالاتر موکول نکنیم و فرزندانمان را به تعداد مورد نظر برسانیم.
چاقی
یکی از عوامل اکتسابی که تاثیر دارند، این است که فرد چاق باشد. افراد چاق بیشتر احتمال دارد که دیابت نهفته، تخمدان پلی‌کیستیک و بیماری‌های مشابه داشته باشند، بنابراین کنترل وزن هم بسیار مهم است که وزن خانم نرمال باشد، نه خیلی چاق و نه لاغر، البته شیوع لاغری اکنون خیلی کمتر بوده و بیشتر افراد درگیر چاقی هستند.
سایر عوامل اکتسابی
از عوامل اکتسابی موثر دیگر، مصرف سیگار، کافئین (چای، قهوه، کافئین و نوشابه)، قلیان و الکل است. با حذف این مواد، حداقل در سنینی که برنامه بارداری داریم، احتمال سقط و سقط مکرر کاهش می‌یابد. یکسری از عوامل وجود دارند که تقریبا در دست ما نیستند، مثلا یکی از آن عوامل، عامل غددی است، مثل بیماری آندوکرین دیابت یا افرادی که دچار کم‌کاری یا پرکاری تیروئید به ویژه کم‌کاری تیروئید می‌شوند و از نوعی هست که اتوایمیون هست. تخمدان پلی‌کیستیک و بالا بودن پرولاکتین هم از عوامل غددی موثر در ایجاد سقط هستند.
بیشتربخوانید:
عوامل دیگر رحمی
یکسری از عوامل هم موثر هستند که در رحم می‌باشند، ولی بعدا به وجود آمده‌اند، مانند فیبروم ساب‌موکوز (زیر‌مخاطی) یا آندومتریت مزمن یا چسبندگی‌ها که در داخل محوطه رحم باشند. این عوامل هم احتمال سقط مکرر را بالا می برند. از علت‌های دیگری که سقط مکرر را بالا می‌برند، سندروم آنتی‌فسفولیپید اکتسابی است که این نیاز به پیگیری آزمایشگاهی و تشخیص توسط آزمایش دارد. احتمال ناهنجاری کروموزمی در سقط مکرر هم وجود دارد. این ناهنجاری کروموزومی ممکن است از طریق اسپرم پدر منتقل شده باشد، در تخمک مادر باشد و یا اینکه در جنین (آمبریو) باشد.
آیا عوامل دیگری هم تاثیر دارند؟
اگر فردی در خواهر یا مادر خود، سقط‌های مکرر با علت نامعلوم داشته باشد، احتمال ابتلا شدن به سقط مکرر در این فرد بالا است. یادمان باشد آقایان بالای 40 سال هم احتمال اینکه در اسپر‌م‌شان تغییراتی در DNA به وجود آمده باشد (تکه تکه شدن DNA یا فراگمانتاسیون DNA)، هست و می‌توانند عامل سقط باشند. یکسری از بیماری‌‌ها مانند توکسوپلاسما، لیستریا و تبخال تناسلی علت سقط تکی هستند، نه علت سقط‌های تکراری! بنابراین فرد با ابتلا به آنها شانس سقط را پیدا می‌کند و در حال حاضر دیده شده که در حاملگی بعدی تاثیری ندارد.
آیا فردی که دچار سقط مکرر (دوبار سقط متوالی) شده، باز هم ممکن است به سقط مبتلا شود؟
اگر این فرد راحت حامله شده باشد و نازایی نداشته باشد، سن مناسب داشته باشد و در بررسی‌های به عمل آمده، عاملی برای علت سقط او دیده نشده باشد و همین‌طور اگر سن محصول حاملگی بالا نباشد، مثلا 9 یا 10 هفته باشد، احتمال اینکه این فرد مجددا دچار سقط شود، کمتر است تا کسی که این شرایط را ندارد، ولی به طور کلی، هر بار سقط، شانس سقط بعدی را بالا می‌برد و اگر در پیگیری‌هایی که برای بررسی علت سقط مکرر می‌شود، عاملی پیدا نکنیم، ثابت شده که 77 درصد این افراد در طی 5 سال، حاملگی خود به خودی طبیعی دارند و حاملگی تا 9 ماهگی پیش می‌رود، یعنی هیچ مشکلی نخواهند داشت و اگر یک علت برای سقط مکرر پیدا شده باشد، 71 درصد این افراد در مدت 5 سال شانس حاملگی خود به خود و رسیدن به 9 ماهگی را دارند، بنابراین خانمی که دو بار سقط مکرر داشته، لازم نیست که این قدر نگران و مضطرب باشد، زیرا احتمال بارداری بعدی آن و به ثمر رساندن آن، خیلی بیشتر است تا احتمال بچه‌دار نشدن او.
بیشتربخوانید:
چه کارهایی توسط پزشک برای این افراد انجام می‌شود؟
معمولا پزشک درخواست یک سونوگرافی سه‌بعدی و یا هیستروسونوگرافی (یعنی مایع سرم سالین تزریق رحم می‌شود و بعد سونوگرافی صورت می‌گیرد) از رحم می‌کند و یا در جاهایی که امکانات آن وجود نداشته باشد، عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرافی) انجام می‌دهند. پس به ترتیب اولویت، ابتدا سونوگرافی سه‌بعدی، اگر نبود هیستروسونوگرافی و اگر امکان آن هم نبود، هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی با ماده حاجب از رحم) انجام می‌شود. در این کار، پزشک از لحاظ ناهنجاری‌های مادرزادی رحم، دیواره، نارسایی دهانه رحم و همین‌طور از نظر چسبندگی، وجود فیبروم‌های ساب‌موکوز، بررسی انجام می‌دهد. این مواردی که گفته شد، تقریبا یک پنجم علت سقط‌های مکرر است، یعنی 20 درصد سقط مکرر شناخته شده، اختلالات و ناهنجاری‌های رحمی است. سپس پزشک در خواست آزمایش قند خون، هموگلوبین A1C، آزمایش تیروئید، پرولاکتین و TPO را می‌دهد و بر اساس آن می‌بیند که آیا علت سقط مکرر، اختلال در این موارد بوده یا نه. آزمایش دیگری که پزشک درخواست می‌کند، بررسی‌های آنتی‌فسفولیپیدی (شامل آنتی‌لوپوس، آنتی‌کوآگولان و آنتی‌کاردیولیپین) هستند. بهتر است خانمی که سابقه سقط دارد، هنگامی که حامله می‌شود، برای احتیاط، یک ظرف استریل حاوی سرم فیزیولوژی از آزمایشگاه بگیرد و در دسترس داشته باشد که اگر احتمالا شب یا نصفه شب سقط کرد، محصول حاملگی را در آن ظرف استریل با سرم سالین بریزد و ظرف 24 ساعت به آزمایشگاه برساند و اگر پزشک درخواست بررسی کروموزومی را داده بود، بتواند از آن محصول حاملگی، بررسی کروموزومی شود.
معمولا آنرمالی‌های ژنتیکی پدر و مادر در سقط مکرر شایع نیستند، پس بررسی آنها در اولویت قرار نمی‌گیرد، مگر در شرایطی که پزشک صلاح بداند، بنابراین زوجینی که دچار سقط مکرر شده‌اند، با مطالب گفته شده، می‌توانند متوجه شوند که مقداری باید خودشان در سبک زندگی تغییر ایجاد کنند و نگران نباشند و زمان بدهند و منتظر باروری باشند، البته بدیهی است که این زمان دادن، در مورد سن‌های مناسب هست، مثلا اگر خانمی در 40 سالگی تصمیم به بارداری برای بار اول می گیرد و سقط می کند، این فرد زمان زیادی برای منتظر ماندن ندارد.
به طور کلی، سقط‌های ثانویه (یعنی وقتی فرد حامله شده، بچه دارد و حالا دچار سقط متوالی می‌شود)، پیش‌آگهی بهتری نسبت به سقط‌های اولیه دارند. افرادی که سقط ثانویه داشته‌اند، شانس اینکه دوباره بچه 9 ماهه داشته باشند، بیشتر است، ولی سقط‌های اولیه یعنی فرد اصلا بچه دار نشده و به صورت متوالی، بیش از دو بار سقط کرده، نسبت به کسی که سقط ثانویه دارد، پیش‌آگهی پایین تری دارند.