به قلم : د‌کتر پروانه صفایی مقد‌م ؛ متخصص رو انشناسی بالینی
dr.s.moqadam@gmail.com
تحریریه زندگی آنلاین : والدین با توجه به برخی از علائم رفتاری کودک می‌توانند قبل از یک سالگی وجود اختلال اوتیسم را تشخیص دهند، اما تشخیص تخصصی اوتیسم می‌تواند در غربالگری 9 ماهگی کودک صورت گیرد. همچنین غربالگری‌های انجام شده در سنین 18 ماهگی و 24 ماهگی کودک نیز سبب تشخیص دقیق این اختلال می‌گردد. نکته مهم درباره تشخیص زودهنگام آن بوده که در این صورت با آغاز سریع درمان‌های مربوطه می‌توان تا حد زیادی نشانه‌های این اختلال را در کودک برطرف کرده و یک زندگی طبیعی‌تر را برای کودک رقم زد. توجه به این غربالگری‌ها به ویژه در خانواده‌هایی اهمیت دارد که سابقه ابتلا به اوتیسم در آن‌ها وجود دارد.
تست غربالگری اوتیسم در زمان تست‌های غربالگری انجام شده در سه ماهه اول بارداری می‌تواند وجود بسیاری از اختلالات ژنتیکی را مشخص کرده و خیال مادران را در رابطه با نبود خطر سقط جنین آسوده کند، اما تاکنون این تست‌های غربالگری برای شناسایی اختلال اوتیسم در دوران بارداری ثمربخش نبوده است. به بیان دیگر با تست غربالگری نمی‌توان وجود اختلال اوتیسم در جنین را مشخص کرد، اما با توجه به دیگر عوامل ژنتیک می‌توان احتمال خطر را مشخص کرد، البته در صورتی که بروز اختلال اوتیسم ناشی از عوامل ژنتیکی باشد، با نمونه‌برداری از جفت در سه ماهه اول می‌توان وجود آن را تشخیص داد. تشخیص زودهنگام سبب می‌شود تا درمان زودتر آغاز شده و به این ترتیب رفع بسیاری از نشانه‌های اوتیسم ممکن شود. پیشنهاد می‌کنیم در زمانی که با خوشحالی به دنبال خرید سیسمونی برای کودک‌تان هستید، از انجام امور مربوط به سلامت غافل نشوید.
درمان اختلال اوتیسم
اگرچه درمان قطعی برای اختلال اوتیسم وجود ندارد، اما اگر تشخیص زودهنگام انجام شود، با شروع برخی از درمان‌ها می‌توان به کودک کمک کرد تا به بیشترین پتانسیل و رشد ذهنی و حرکتی خود دست یابد. هر چه درمان سریع‌تر آغاز شود، پاسخ مغز به درمان بهتر صورت گرفته و موثرتر خواهد بود. با افزایش سن کودک نیز به تدریج درمان‌هایی مثل گفتاردرمانی، کاردرمانی، مشاوره‌های سلامت ذهن و ... آغاز می‌گردد.
درمان اوتیسم
درمان اوتیسم شامل آموزش رفتاری ویژه می‌شود. آموزش رفتاری باعث ایجاد رفتار مناسب در کودک و تدریس نحوه برقراری ارتباط و نحوه کمک به خود فرد اوتیسمی با افزایش سن می‌شود. با انجام درمان اولیه اکثر کودکان مبتلا به اوتیسم یاد می‌گیرند با دیگران ارتباط برقرار کنند. آن‌ها یاد می‌گیرند هم‌زمان با افزایش سن خود با دیگران ارتباط برقرار کنند و کارهایشان را انجام دهند. بسته به کودک درمان ممکن است شامل مواردی مانند گفتاردرمانی یا درمان فیزیکی باشد. دارو گاهی برای درمان مشکلاتی مانند افسردگی و رفتارهای وسواسی - اجباری استفاده می‌شود. نوع درمان دقیق مورد نیاز کودک شما بستگی به علائم دارد که برای هر کودک متفاوت است و ممکن است در طول زمان تغییر کند. از آنجا که افراد مبتلا به اوتیسم خیلی متفاوت هستند، چیزی که به یک فرد کمک می‌کند ممکن است به دیگران کمک نکند، بنابراین اطمینان حاصل کنید که به همراه همه کسانی که در آموزش و پرورش فرزندتان مشغول به کار هستید، بهترین راه برای مدیریت علائم را پیدا می‌کنید.
کاهش احتمال ابتلای کودک به اختلال اوتیسم در بارداری
همانطور که می‌دانید تشخیص و درمان اوتیسم به طور قطعی صورت نمی‌گیرد، اما مادران در دوران بارداری با اجرای برخی از دستورالعمل‌ها می‌توانند تا حد زیادی، احتمال ابتلای کودک خود به اوتیسم را کاهش دهند. لازم به ذکر است که برای هرگونه اقدامی جهت پیشگیری از ابتلای کودک به اوتیسم، باید با پزشک زنان و زایمان مشورت شده تا متناسب با وضعیت مادر و جنین، درمان‌های پیشگیری‌کننده آغاز شوند. از جمله این دستورالعمل‌ها عبارتند از:
مصرف ویتامین D در سه ماهه اول بارداری تاثیر شگفتی بر سلامت کودک دارد. علاوه بر مکمل‌های ویتامین D، مصرف غذاهایی مثل کنسرو ماهی، تخم‌مرغ، قارچ، شیر، جو دوسر و ... نیز در دریافت ویتامین D مورد نیاز موثر هستند.
مصرف آهن در دوران بارداری در کاهش احتمال اوتیسم موثر است. طبق تحقیقات صورت گرفته احتمال بروز اختلال اوتیسم در کودکان متولد شده از مادرانی که دچار فقر آهن بوده‌اند تا 5 برابر بیشتر از سایر کودکان است.
قرارگیری کمتر مادر در معرض آلودگی هوا به ویژه در سه ماهه اول بارداری در کاهش احتمال اوتیسم کودک موثر است. آلودگی هوا یکی از عوامل محیطی موثر در ابتلای کودک به اوتیسم بوده و طبق تحقیقات به عمل آمده، آلودگی هوا احتمال بروز اختلال اوتیسم در جنین را تا 2 برابر افزایش می‌دهد.
از آنجایی که اضافه وزن مادر رابطه مستقیمی با بروز اختلال اوتیسم در کودک دارد، مادران باید تلاش کنند تا در دوران بارداری بیشتر از 15 کیلوگرم وزن اضافه نکنند.
مادران باید تلاش کنند تا در طی دوران بارداری، تا جای ممکن دچار دیابت بارداری نشوند، چراکه بروز دیابت بارداری به ویژه در هفته 26 بارداری می‌تواند احتمال تولد نوزاد اوتیسم را افزایش دهد. طبق تحقیقات به عمل آمده، از هر 1000 مادر مبتلا به دیابت بارداری، 7 نفر نوزاد مبتلا به اختلال اوتیسم به دنیا می‌آورند.
مصرف غذاهای دارای اسیدفولیک و در صورت صلاحدید پزشک، مصرف مکمل‌های اسیدفولیک می‌تواند ریسک ابتلای جنین به اوتیسم را کاهش دهد. از جمله غذاهای حاوی اسیدفولیک می‌توان به لوبیا چیتی، کلم بروکلی، تخمه آفتابگردان، موز، بادام‌زمینی و ... اشاره کرد.
مصرف غذاهای یددار نیز می‌تواند با تاثیر بر بهبود رشد جنین، احتمال بروز اوتیسم را کاهش دهد.
شناخت علائم اوتیسم در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان
اگرچه می‌توان علائم اوتیسم را از سن دو یا سه سالگی به‌طور قطع تشخیص داد، اما در بسیاری از کودکان تا زمانی که بزرگ‌تر شوند، این علائم تشخیص داده نمی‌شوند. علائم خفیف‌تر در کودکان مبتلا به اوتیسم که عملکرد بالاتری دارند، ممکن است تا زمانی که به مدرسه نروند، شناسایی نشوند. باید به این جمله توجه کرد «اوتیسم دارای یک طیف وسیع از علائم است». به‌این‌ترتیب کودکان تجربیات متفاوتی از زندگی روزمره خواهند داشت.
رفتار خانواده با کودک مبتلا به اوتیسم
بخش مهمی از برنامه مراقبت از کودک شما این است که اطمینان حاصل کنید که سایر اعضای خانواده در مورد اوتیسم و نحوه مدیریت علائم آن آموزش می‌بینند. آموزش می‌تواند استرس خانواده را کاهش دهد و به بهبود عملکرد فرزند شما کمک کند. بعضی از خانواده‌ها نیاز به کمک بیشتری نسبت به دیگران دارند. از مزایای هر نوع کمکی که می‌توانید پیدا کنید، استفاده نمایید. با پزشک خود نیز در مورد امکانات محل زندگی صحبت کنید. خانواده، دوستان، سازمان‌های دولتی و سازمان‌های اوتیسم همه منابع در دسترس ممکن هستند.
این نکات را به یاد داشته باشید
زمان استراحت مشخص کنید. مراقبت روزانه از کودک مبتلا به اوتیسم می‌تواند باعث خستگی شود. وقفه‌های برنامه‌ریزی‌شده به تمام خانواده کمک خواهد کرد.
هنگامی‌که فرزند شما بزرگ‌تر می‌شود، کمک اضافی دریافت کنید. سال‌های نوجوانی می‌تواند برای کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار سخت باشد.
با خانواده‌های دیگر که فرزند مبتلا به اوتیسم دارند، ارتباط برقرار کنید. شما می‌توانید در مورد مشکلات خود صحبت نمایید و با افرادی که درک خواهند کرد مشاوره کنید.
پرورش کودک مبتلا به اوتیسم کار سختی است. اما با پشتیبانی و آموزش، خانواده شما می‌توانند یاد بگیرند که چگونه با آن روبرو شوند.
مزایای گفتاردرمانی برای افراد اوتیسمی
هنگامی که اوتیسم تشخیص داده می‌شود، گفتار درمانگران بهترین راه‌ها را برای بهبود ارتباطات و ارتقای کیفیت زندگی فرد می‌دانند. گفتاردرمانی می‌تواند ارتباط کلی را بهبود بخشد و باعث می‌شود بچه‌های مبتلا به اوتیسم بتوانند توانایی خود برای ایجاد روابط و بهبود عملکرد در زندگی روزمره را فراهم کنند:
کلمات را خوب بخواند.
ارتباط زبانی و غیرزبانی برقرار کند.
ارتباطات کلامی و غیرکلامی و مقصود دیگران را درک کند.
بدون تشویق دیگران شروع به برقراری ارتباط کند.
زمان و مکان مناسب برای ارتباط را بداند؛ برای مثال زمان گفتن «صبح‌به‌خیر» را بداند.
مهارت‌های مکالمه‌ای را توسعه دهد.
تبادل ایده داشته باشد.
راه‌های برقراری ارتباط را بداند.
لذت بردن از برقراری ارتباط، بازی و تعامل با همسالان.
خود یادگیری داشته باشد.
پیشگیری از اوتیسم
اگرچه نمی‌توانید از داشتن کودک مبتلا به اختلال اوتیسم جلوگیری کنید، اما با ایجاد برخی تغییرات در شیوه زندگی می‌توانید برخی خطرها را کاهش دهید:
زندگی سالم: معاینه منظم، خوردن وعده‌های متعادل و ورزش منظم. اطمینان حاصل کنید که مراقبت‌های زایمانی مناسب داشته باشید و همه توصیه‌ها را رعایت کنید.
در دوران بارداری از داروها استفاده نکنید: قبل از مصرف هر دارو از پزشک خود مشورت بگیرید. این توصیه به‌ویژه برای برخی از داروهای ضد تشنج مهم است.
درمان برای بیماری‌های پزشکی فعلی: اگر شما مبتلا به بیماری سلیاک و یا PKU هستید، به دنبال مشاوره پزشک برای کنترل آن باشید.
علائم اوتیسم در نوزادی
با توجه به شیوع روز افزون اختلال اوتیسم در بین کودکان و تاثیری منفی که بر روابط و آینده آنان دارد، اطلاع از علائم و روش‌های درمانی آن ضرورت دارد. کارشناسان ضعف عملکردی و نداشتن مهارت اجتماعی کارآمد مبتلایان به این اختلال را به دلیل نقص در مسیر‌های ارتباطی سلول‌های عصبی در مغز می‌پندارند که باعث می‌شود عوارضی مانند عقب‌ماندگی جسمی و ذهنی، اختلالات در زمینه یادگیری، مهارت‌های زبانی، مهارت‌های بینایی و شنیداری در آینده فرد به وجود آید.
والدین نقش بسیار پررنگی در جلوگیری از بروز این مشکلات دارند، زیرا آنان بیشترین زمان را با کودک سپری می‌کنند، بنابراین می‌توانند با مشاهده هر گونه علائم هشدار دهنده، فرآیند تشخیص را سرعت بخشیده و با مراجعه به موقع به پزشک و استفاده از راهکارهای درمانی موجب کنترل این اختلال شوند. به گونه‌ای که زندگی فرد مبتلا به سمت طبیعی‌تر شدن هدایت گردد.
یکی از سوالات درباره تشخیص اختلال اوتیسم این بوده که آیا می‌توان فرد مبتلا را از دوران نوزادی نیز شناسایی کرد؟ به همین منظور مطالعات بسیاری صورت گرفته که نتایج آن اثبات کرده که می‌توان با توجه به بروز برخی شواهد احتمال داد که کودک در آینده مبتلا به اوتیسم و یا اختلالات طیف ملایم آن، سندرم آسپرگر می‌گردد، بنابراین والدین حتما باید معاینه‌های قبل از یک سالگی را جدی بگیرند.
علت ایجاد اختلال اوتیسم
با توجه به گستردگی علائم و نشانه‌های اختلال اوتیسم، شناخت دقیق علت ایجاد آن بسیار سخت است و تاکنون میسر نشده است، اما طی پژوهش‌های مختلف تاثیر عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی مانند آلودگی‌های محیطی، عفونت‌های قبل از تولد، مصرف داروهای ضد تشنج در دوران بارداری بر بروز این اختلال مشخص شده است. اغلب تا 3 سالگی می‌توان با کمی دقت در رفتار کودکان، اوتیسم را تشخیص دارد. بروز علائم در برخی از کودکان به این صورت بوده که اگرچه روند رشد طبیعی را تا سنین 24 ماهگی نیز طی می‌کنند، ولی پس از آن محدودیت‌هایی در مهارت‌های رشدی و توانایی‌های مربوطه رخ می‌دهد. تولد نوزاد علاوه بر شیرینی و نشاطی که وارد زندگی خانواده‌ها می‌کند، ولی پیمودن مسیر‌های رشدی و مهارت‌های آن توسط کودک سبب تشویش و نگرانی زیادی بر والدین می‌گردد. به همین منظور در این مقاله، تیم نورو لند به روش‌های شناسایی اختلال اوتیسم در کودکان یک ساله اشاره می‌کند که البته لازمه آن توجه به مراحل رشدی و عملکرد طبیعی اندام‌های مختلف بدن کودک بوده که در صورت مشاهده هر گونه مورد مشکوک باید کودک برای ارزیابی دقیق‌تر نزد پزشک متخصص برده شود.
مــوارد هــشدار دهـــــنده اوتـــــیسم
شامل
در چهره کودکان همواره نشاط و شادی زیادی قابل مشاهده است، به طوری که اولین لبخند را در 3 ماهگی می‌زنند و با افزایش سن در این توانایی نیز رشد مشاهده می‌شود و قادرند در 7 ماهگی متناسب با شرایط در برابر شنیدن اسم خود، گرفتن وسایل بازی و شادی محیط اطراف و ... واکنش معقول بروز دهند.
زمانی می‌توان احتمال داد کودک به اوتیسم مبتلا است که دارای چهره‌ای بی‌تفاوت بوده و قادر به بروز هیچ‌گونه عکس‌العملی در مواجهه با صدای اطرافیان نیست.
رشد و بهبود قدرت بینایی کودکان با افزایش سن و ورود به یک سالگی تکمیل می‌گردد، به طوری که در این سن قادرند اجسام و دنیای اطراف را به صورت واضح و رنگی ببینند.
از دیگر مهارت‌های رشدی مختص سن 3 ماهگی کودکان، توانایی تعقیب حرکت اشیا و افراد و بروز عکس‌العمل متناسب با آنان است. در مواردی که والدین احساس می‌کنند کودک در مواجهه با محرک‌های محیطی مانند سر و صدا، تغییرات نور، حرکت اشیا و افراد واکنش طبیعی ندارد، باید نظر پزشک متخصص را جویا شوند، زیرا این رفتار، یکی از علائم هشداری اختلال اوتیسم محسوب می‌شود.
رشد مهارت‌های زبانی و گفتاری در کودکان به این صورت است که در 9 ماهگی اولین نشانه‌های برقراری ارتباط را با استفاده از کلمات و جملات تک‌کلمه‌ای به کار می‌گیرند. زمانی نیاز است نگران شد که کودک نه تنها از این توانمندی بی‌بهره است، بلکه در شرایطی که اطرافیان به ویژه والدین در تلاش هستنند با او حرف بزنند، بدون ابراز هیچ واژه‌ای، فقط به صورت فرد زل می‌زند.
همچنین در روند رشدی مهارت‌های گفتاری کودکان نرمال، کلمات مامان و بابا نخست به گوش می‌رسد. سپس با تمرین و تکرار سعی می‌کنند در ارتباطات خود کلمات بیشتری استفاده کنند، اما کودکان اوتیسمی از این جهت متفاوت هستند. جهت بررسی دقیق‌تر اختلالات گفتاری کودکان اوتیسمی مطالعات بسیاری صورت گرفته که حاکی از آن بود که اغلب این گروه از کودکان به تاخیر تکلمی مبتلا می‌شوند و حدود 15 تا 20 درصد نیز علیرغم درک مفاهیم و جملات مختلف، هرگز قادر نیستند حرف بزنند که گاهی از عدم تمایل آنان برای بیان کلمات نشات می‌گیرد. همچنین کودکان 2 ساله نرمال در زمان مشارکت در گفت و گو‌ها و برای بیان درخواست‌های خود، کلمات را ترکیب کرده و جملات ساده می‌سازند، اما کودکان اوتیسمی این گونه نیستند.
علاقه به بازی از مشخصه کودکان سالم است، اما در کودکان اوتیسمی چنین تمایلی نه تنها دیده نمی‌شود، بلکه ترجیح می‌دهند بدون حضور در بازی‌های مشارکتی و نوبتی، در گوشه‌ای به تنهایی با وسایل خود سرگرم شوند.
کارشناسان توصیه می‌کنند جهت بررسی و ارزیابی وابستگی کودک به وسایل، اسباب‌بازی، یک عروسک یا هر وسیله دیگر را در اختیار او قرار دهند. سپس با گرفتن آن عکس‌العمل کودک را دقت کنند که به چه صورت است. از دیگر شواهد مبنی بر وجود اوتیسم، تاخیر در راه رفتن است. اگر در بسیاری از بیماری‌ها نیز از این نظر هم‌پوشانی وجود داشته، ولی والدین باید توجه داشته باشند که در مواردی که کودک علیرغم ورود به یک سالگی قادر نیست حتی به شکل چهار دست و پا راه برود، این احتمال وجود داشته که در آینده مبتلا به اوتیسم گردد.
از دیگر مشخصه‌های بارز کودکان اوتیسمی، مشاهده حرکات تکراری مانند چرخش دست، چرخیدن به دور خود و سایر حرکات غیر طبیعی است، بنابراین بروز رفتار‌هایی مانند تیک‌های غیر طبیعی باید جدی گرفته شود.
با توجه به وجود حساسیت بالایی که در رفتار کودکان اوتیسمی وجود دارد، در صورت لمس یک باره بدن آن‌ها نباید از مشاهده واکنش‌هایی مانند جیغ کشیدن ممتد، ترس شدید و فرار آنان متعجب شد.
همچنین کودکان اوتیسمی به دلیل عواقب این اختلال، ضعف شدیدی در برقراری ارتباط دارند، به طوری که ترجیح می‌دهند اغلب تنها بوده تا اینکه در جمع‌هایی که سایر هم سن و سالان هستند، حضور یابند. مشاهده چنین رفتار‌هایی به منزله زنگ خطر ابتلا به این اختلال است و نیازمند پیگیری‌های درمانی می‌باشد.
ناراحتی و خشم کودکان اوتیسمی نیز متفاوت با سایر کودکان است، به طوری که در چنین موقعیت‌هایی، زمان زیادی مشغول گریه، ناسزا گویی، فریاد زدن و حتی رفتارهای خود آزارانه می‌شود.
متاسفانه به دلیل عدم آگاهی درست از اختلال اوتیسم، مردم نسبت به کودکان اوتیسمی نگرش خوبی ندارند و آنان را هم‌رده افراد عقب‌مانده ذهنی نیز متصور می‌شوند که چنین نظری نه تنها درست نبوده، بلکه باید اعلام کنیم طبق نتایج حاصل از مطالعات مختلف در این زمینه، فقط 40 درصد مبتلایان از نظر هوشی کم‌بهره هستند و مابقی می‌توانند مانند سایر افراد جامعه با تلاش و کسب مهارت نه تنها زندگی روزمره خود را مدیریت کنند، بلکه پیشتاز در حرفه‌های مختلف گردند.
با توجه به نقص ارتباطی که گریبان‌گیر افراد اوتیسمی است، برای تعاملات سازنده، نیاز دارند که افراد با اختصاص زمان کافی و استفاده از روش‌هایی مانند نشان دادن تصاویر، زبان اشاره، نوشتن کلمات و تایپ این مشکل را بهبود بخشند.
بسیاری از کودکان اوتیسمی علیرغم مشکلات مختلفی که دارند، ولی دارای استعداد شگرفی در زمینه استفاده از کامپیوتر، انجام بازی‌های کامپیوتری و انجام پروژه‌های برنامه‌نویسی هستند که از این نظر ممتاز هستند، بنابراین می‌توان برای کنترل و سرگرم شدن آنان از روش‌هایی مانند مطالعه و خواندن کتاب، بررسی وسایل الکترونیک و ... استفاده کرد.
در ادامه به بررسی علائم و نشانه‌های اوتیسم به صورت جزئی‌تر اشاره می‌شود. با توجه به اینکه نوزادان تمایل زیادی به برقراری ارتباط با اطرافیان به ویژه والدین دارند، هر گونه نقص در این زمینه به تشخیص اختلال اوتیسم کمک می‌کند. از جمله شواهد و رفتارهای هشدار دهنده اوتیسم در نوزادی شامل موارد زیر است:
چهره‌ای بی‌تفاوت و عاری از هر گونه لبخند
بی‌توجهی به شنیدن صدای مادر
عدم توجه به دیگران در زمان شنیدن اسم خود
اجتناب از برقراری تماس چشمی
بی‌اهمیتی نسبت به حرکات دیگران
تمایل به انجام حرکات تکراری مانند تکان دادن سر و چرخش سر
نقص در یادگیری و استفاده از مهارت‌های گفتاری
به کار بردن عبارات و کلمات تکراری در زمان شرکت در گفت و گو‌های جمعی
عدم پذیرش تغییرات در برنامه روتین
مشاهده هر گونه از این علائم مبنی بر وجود قطعی اختلال اوتیسم نیست، بلکه در صورت بروز چنین نشانه‌هایی نیاز است که رفتار کودک توسط پزشک متخصص ارزیابی دقیق‌تر گردد تا شک و شبهه‌ای باقی نماند.
تشخیص اوتیسم نوزادی
به عنوان پرستار یا والدین یک نوزاد، شما یک دید بسیار دقیق از روند رشد کودک در اختیار دارید. شما می‌توانید کوچک‌ترین تغییرات در رفتارهای روزمره را که باعث ایجاد مهارت‌ها و توانایی‌های جدید در کودک می‌شود، مشاهده کنید. اگر بدانید که باید دنبال چه نشانه‌ای بگردید، ممکن است بتوانید علائم زودهنگام اختلالات رشدی مثل اوتیسم را تشخیص دهید، بنابراین تشخیص اوتیسم در نوزادی توسط والدین او ممکن است و تنها لازم است حواس‌تان را جمع کنید. زودهنگام‌ترین علائم اوتیسم به صورت رفتارهای غیر منتظره بروز پیدا نمی‌کنند، اما غیاب مهارت‌ها و توانایی‌هایی که در یک سن خاص توسعه پیدا می‌کنند، می‌تواند به عنوان علامت شناسایی شود. به همین دلیل برای تشخیص اوتیسم در نوزادی شما باید به مراحل رشد کودک مسلط باشید. طبق شواهد موجود اغلب والدینی که کودک اوتیسمی دارند، در سال اول متوجه برخی علائم می‌شوند؛ اما 80 تا 90 درصد از تفاوت‌های رشدی زمانی دیده می‌شوند که کودک 2 ساله است، بنابراین مشاهدات و غریزه شما نقش برجسته‌ای در شناسایی علائم زودهنگام رشدی دارد. تشخیص اوتیسم به صورت زودهنگام فواید زیادی از نظر درمان و کنترل اختلال دارد.
علائم اوتیسم در نوزادان چیست؟
اوتیسم تغییری در ظاهر فیزیکی کودک ایجاد نمی‌کند. تشخیص اوتیسم در نوزادی با شناسایی علائم و نشانه‌های زود هنگام ممکن است. این عارضه بر روی نحوه ارتباط کودک و اینکه چگونه با دنیای اطراف خود منطبق می‌شود تاثیر می‌گذارد.
همانطور که گفته شد کودکان اوتیسمی در مواجهه با محرک‌های طبیعی، حساسیت بسیار بالایی دارند و حضور در محیط‌هایی که دارای سر و صدای فراوان، نور پردازی شدید و ... بوده، سبب بروز احساس ترس در آنان می‌شود.
برای تشخیص اوتیسم در نوزادی چه آزمایش‌هایی توصیه می‌شود؟
آکادمی متخصصان اطفال آمریکا توصیه می‌کند کودکان در 9، 18 و 30 ماهگی از نظر رشدی تحت آزمایش قرار بگیرند؛ همچنین توصیه می‌شود ارزیابی‌های تخصصی اوتیسم در 18 ماهگی و 24 ماهگی حتما انجام شود. آزمایش‌هایی که برای تشخیص اوتیسم به کار برده می‌شوند، سعی دارند علائم اوتیسم را به صورت جزئی مورد بررسی قرار دهند. آزمایش‌هایی که برای تشخیص اوتیسم در نوزادی پرکاربرد هستند، عبارتند از:
کاهش ارتباط چشمی
کودکان معمولا از همان اوایل با سایر افراد ارتباط چشمی برقرار می‌کنند. در دو ماهگی کودکان می‌توانند چهره‌ها را پیدا کنند و با مهارت کامل ارتباط چشمی برقرار نمایند. ارتباط چشمی بعدها به روشی برای ساختن روابط اجتماعی و افزایش اطلاعات در مورد محیط تبدیل می‌شود.
طبق شواهدی که محققان به آن دست یافته‌اند، کودکانی که اختلال اوتیسم دارند، در 2 ماهگی کمتر ارتباط چشمی برقرار می‌کنند، بنابراین کاهش یا عدم ارتباط چشمی می‌تواند به عنوان یک نشانگر اوتیسم شناخته شود.
ژِست و اشاره ضعیف
کودکان معمولا قبل از اینکه شروع به حرف زدن کنند، استفاده از حرکات صورت و دست را می‌آموزند. در واقع داشتن ژست و اشاره یکی از اولین حالات ارتباط است. کودکان اوتیسمی معمولا بسیار کمتر از کودکان غیر اوتیسمی اشاره می‌کنند، البته اشاره و ژست گاهی ممکن است علامت تاخیر گفتاری باشد. به هر حال برای تشخیص اوتیسم در کودکی باید به حرکات و زبان بدن کودک نیز توجه داشت. یک نشانگر دیگر که به تشخیص اوتیسم در نوزادی کمک می‌کند، این است که وقتی کودک به شما خیره می‌شود، اگر به چیزی اشاره کنید، به آن توجه نمی‌کند. این مهارت گاهی به عنوان انتقال توجه نیز شناخته می‌شود، بنابراین انتقال توجه در کودکان اوتیسم کاهش پیدا می‌کند و حتی خود شما نیز به راحتی می‌توانید آن را در کودک تشخیص دهید.
عدم پاسخگویی به اسم نوزاد
در 6 ماهگی اغلب کودکان نسبت به اسم خودشان واکنش نشان می‌دهند و از اسم‌شان آگاهی دارند؛ به خصوص زمانی که مادرشان با کودک صحبت می‌کند. کودکان اوتیسمی یک اختلاف رشدی با سایر کودکان نشان می‌دهند؛ این تفاوت مربوط به واکنش به اسم است که در اغلب کودکان اوتیسمی دیده می‌شود. به گفته محققان معمولا این مسئله به صورت یک الگوی غیر پاسخگویی نشان داده می‌شود تا یک مثال منفرد.
کاهش احساسات در حالات صورت
حالات چهره روشی غیر کلامی برای برقراری ارتباط و به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و احساسات است. تحقیقات بر روی حالات احساسی چهره در نوزادان اوتیسمی نشان داده است که این تغییر چهره‌ها در این افراد محدود می‌باشد. این تحقیقات ابراز می‌کنند که کودکان اوتیسمی در سنین مدرسه نسبت به همسالان خود احساسات کمتری را با حالات چهره خود نشان می‌دهند، البته این علامت به طور مطلق اوتیسم را نشان نمی‌دهد، اما زمانی که با یک کودک اوتیسم برخورد می‌کنید، ممکن است متوجه چنین نشانه‌ای شوید. در واقع تشخیص اوتیسم در نوزادی را می‌توان با مقایسه حالت چهره نوزاد با نوزادان طبیعی انجام داد.
تاخیر گفتاری یا زبانی کودک
کودکان و خردسالان اغلب در سنین مختلفی شروع به حرف زدن می‌کنند. به گفته محققان کودکان اوتیسمی اغلب در سن یک سالگی کمتر از کودکان غیر اوتیسمی صحبت می‌کنند و حرف دیگران را متوجه می‌شوند. اگر یک کودک در سن 16 ماهگی حتی یک کلمه را نیز بیان نمی‌کند یا در 2 سالگی از عبارت‌های دو کلمه‌ای استفاده نمی‌کند، صحبت با یک متخصص کودکان توصیه می‌شود، چرا که چنین مواردی اغلب به عنوان تاخیر گفتاری و زبان شناخته می‌شوند که می‌توانند به تشخیص اوتیسم در کودکی کمک کنند.
رشد زبانی می‌تواند متغیر باشد و توسعه زبانی اغلب در برخی زمینه‌ها نقاط ضعف و قوتی دارد. برای تشخیص اوتیسم از طریق زبان و گفتار، اغلب کلینیک‌های گفتاردرمانی تخصص دارند.
پسرفت
زمانی که یک نوزاد یا کودک مهارت یا توانایی که قبلا داشته را از دست می‌دهد، احتمال اوتیسم وجود دارد. همچنین این مسئله ممکن است به طور فزاینده‌ای برای والدین کودک سخت باشد که شاهد تضعیف مهارت‌های کودک‌شان باشند. تا کنون شواهد قطعی در مورد علت پسرفت کودکان وجود ندارد. در واقع هیچ ارتباط شناخته شده‌ای بین تجربیات کودکی، آسیب‌ها و داروهای کودکان با پسرفت رشدی وجود ندارد. تنها نکته این است که برای تشخیص اوتیسم در نوزادی می‌توان از این نشانه استفاده کرد. آمارها نشان می‌دهند که تقریبا یک سوم از کودکان اوتیسمی مهارت‌های خود را بعد از نوزادی و قبل از پیش دبستانی از دست می‌دهند. حدود 94 درصد از مواقع مهارت‌های زبانی هستند که از دست می‌روند. اگر کودک شما قبلا زمزمه می‌کرد، ارتباط چشمی برقرار می‌کرد، از حالت چهره استفاده می‌کرد و سایر رفتارهای اجتماعی را نشان می‌داد و با خردسالی این کارها را متوقف کرد، حتما باید با متخصص کودکان صحبت کنید.
علائم اوتیسم در کودکان زیر یک سال
اوتیسم اختلالی نیست که علائم آن بر ظاهر کودک تاثیر گذاشته و به این طریق به راحتی قابل تشخیص باشد؛ بلکه علائم آن در رفتار نوزاد قابل مشاهده می‌باشد. اگر چه تشخیص قطعی اوتیسم در سنین 18 تا 24 ماهگی اتفاق می‌افتد، اما قبل از یک سالگی کودک، می‌توان با توجه به رفتارها و شیوه برقراری ارتباط کودک، برخی از علائم اختلال اوتیسم را مشاهده کرد. در ادامه به بررسی این علائم در بازه‌های سنی مختلف نوزاد می‌پردازیم.
علائم اوتیسم از بدو تولد تا 3 ماهگی کودک
اشیایی که در مقابل‌شان تکان می‌خورد را با چشم دنبال نمی‌کنند.
به صداهای بلند مثل دست زدن یا صدا زدن واکنش نشان نمی‌دهند.
اشیای مختلف را در دست نمی‌گیرند.
لبخند نمی‌زنند.
به چهره‌های جدید واکنش نشان نمی‌دهند.
با دهانشان صدا در نمی‌آورند.
زمانی که روی شکم قرار می‌گیرند، سر خود را به سمت بالا نمی‌آورند.
دستان خود را به دهانشان نزدیک نمی‌کنند.
علائم اوتیسم از 4 ماهگی تا 7 ماهگی کودک
سر خود را به سمت صداهای مختلف نمی‌چرخانند.
همچنان لبخند نزده و نمی‌خندند.
صداهای مختلفی با دهان خود تولید نمی‌کنند.
میلی به حرکت به سمت اشیای مختلف از جمله اسباب‌بازی‌ها ندارند.
با انجام حرکات مختلف در پی جلب توجه نیستند.
به بازی‌های مختلف واکنش و علاقه‌ای نشان نمی‌دهند.
نمی‌توانند سر خود را ثابت نگه دارند.
اشیای مختلف را به سمت دهان خود نمی‌برند.
وقتی والدین، آن‌ها را به حالت ایستاده قرار می‌دهند، پاهای خود را به سطح زیرین فشار نمی‌دهند.
چشم‌شان به جهات مختلف حرکت نمی‌کند.
نسبت به والدین خود محبتی نشان نمی‌دهند.
علائم اوتیسم از 8 ماهگی تا 12 ماهگی
سینه‌خیز نمی‌روند.
کلمات کوتاهی مثل بابا و مامان را هر چند به شکل ناقص بیان نمی‌کنند.
اعمالی مثل دست زدن یا تکان دادن سر را انجام نمی‌دهند.
به سمت اشیا یا تصاویر مختلف اشاره نمی‌کنند.
حتی با کمک والدین نمی‌توانند بایستند.
به جایی که والدین اشاره می‌کنند، نگاه نمی‌کنند.
نزدیکان خود را نمی‌شناسند.
نمی‌توانند بدون کمک والدین بنشینند.
نمی‌توانند اسباب‌بازی‌ها را بین دستان خود جابه‌جا کنند.
