به قلم : دکتر غزاله اسلامیان ؛ متخصص تغذیه ؛ عضو هیئت علمی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
gh_eslamian@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : یکی از مهم‌ترین علل مشکلات تغذیهای در دنیا، عدم آگاهی تغذیهای و در نتیجه عملکرد نامناسب در این مورد است که زمینه‌ساز بروز سوء‌تغذیه و یا ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر مختلف می‌شود.
یکی از اقدامات مهم در کاهش بروز این بیماری‌ها، افزایش سطح دانش و آگاهی مردم جامعه در مورد تغذیه سالم است. در نگاه اول توانایی مالی برای تهیه و خرید مواد غذایی، یکی از اولین شروط داشتن تغذیه سالم است، ولی این شرط به تنهایی کافی نیست.
به منظور نزدیک شدن به تغذیه سالم باید موارد زیر را نیز در نظر گرفت:
آگاهی در مورد بهترین روش نگهداری و پخت مواد غذایی به منظور حفظ و افزایش ارزش غذایی آن‌ها.
آگاهی در مورد جایگزین‌های مناسب برای مواد غذایی ناسالم.
در دسترس بودن مواد غذایی مختلف در چهار فصل سال
انتخاب بهترین مواد غذایی با توجه به قیمت، روش نگهداری غذاها و حتی گروه سنی اعضای خانواده
توزیع مناسب غذای خریداری شده یا طبخ شده بین اعضای خانواده با توجه به اینکه فرد بیمار است یا خیر و یا در چه رده سنی قرار دارد؛ برای مثال نیاز به پروتئین برای کودک یا نوجوان خانواده با یک سالمندی که مبتلا به بیماری کلیوی است، بسیار متفاوت می‌باشد.
بیشتربخوانید:
ترویج تغذیه سالم با جایگزین‌های سالم نقش بسیار مهمی در دستیابی به تغذیه سالم دارد. مواد غذایی ناسالم و فاقد ارزش غذایی مانند نوشابه، چیپس، پفک، خیارشور، سس‌های چرب و فست‌فودها را از برنامه غذایی حذف کنید و هزینه‌ای که برای خریداری این مواد غذایی در نظر می‌گیرید را به خرید مواد غذایی سالم اختصاص دهید. میوه‌ها و سبزی‌های متنوع می‌توانند جایگزین بسیاری از میان‌وعده‌های صنعتی به ویژه برای کودکان و نوجوانان باشند.
در شرایطی که افراد به دلیل مشکلات مالی و یا ابتلا به برخی بیماری‌ها ناچار به محدود کردن دریافت گوشت و مرغ هستند، توصیه می‌شود نان (و یا برنج) را همراه با حبوبات مانند عدس و لوبیا مصرف کنند تا اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز بدن با ترکیب شدن نان (و یا برنج) و حبوبات برای این افراد تأمین شود و یا در هفته 2 تا 3 عدد تخم‌مرغ جایگزین گوشت‌ها شود.
برای مثال، با افزودن یک عدد تخم‌مرغ به سالاد سبزیجات همراه با چند قاشق حبوبات پخته، بسیاری از نیازهای تغذیهای افراد در یک وعده غذایی تأمین می‌شود.
منابع غنی از اسیدهای چرب امگا 3 عمدتاً اقلام غذایی گران‌قیمتی هستند، ولی می‌توان از سبزی‌های برگ سبز که حاوی پیش‌سازهای این اسیدهای چرب هستند و یا از روغن کلزا (کانولا) یا روغن بذر کتان که حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند، برای پخت غذا استفاده کرد.
پرفشاری خون
در راستای پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر مانند پرفشاری خون، راهکار جایگزینی بسیار تأثیر‌گذار است. برای مثال، به منظور پیشگیری و کنترل پرفشاری خون، به جای نمک می‌توان از سبزی‌های معطر، سیر، پودر پیاز، آویشن، زیره، زردچوبه و آب لیموترش یا نارنج تازه برای مزه‌دار کردن غذا استفاده کرد.
بیشتربخوانید:
قلبی عروقی
به منظور پیشگیری و کنترل بیماری‌های قلبی عروقی می‌توان از روغن‌های گیاهی به مقدار متعادل به جای روغن‌های جامد، کره، روغن‌های نباتی و مارگارین استفاده کرد. همچنین لبنیات کم‌چرب پاستوریزه را باید جایگزین لبنیات سنتی و پرچرب کرد. به جای سرخ کردن، غذاها باید آب‌پز یا بخارپز طبخ شوند. گوشت‌های سفید (مرغ، بوقلمون و ماهی) را باید جایگزین گوشت‌های قرمز کرد.
دیابت
به منظور پیشگیری و کنترل دیابت، می‌توان مرباها و شیرینی‌های خانگی و کم‌شیرین را جایگزین دسرها، شیرینی‌ها و مرباهای صنعتی کرد. به عنوان مثال، ژله‌ای که از مغازه تهیه می‌شود، حاوی شکر زیادی است؛ در صورتی که اگر در خانه بدون استفاده از شکر یا مقدار کمی شکر تهیه شود، هم مقرون به صرفه است و هم اینکه یک فرد مبتلا به دیابت نیز می‌تواند به مقدار مناسب از آن استفاده کند. به جای شربت‌ها و آب‌میوه‌های آماده، باید از میوه تازه یا میوه خشک به مقدار متعادل استفاده کرد. منابع غذایی فیبرها حاوی حبوبات و سبزیجات، جایگزین غذاهای پرچرب و فرآوری شده شود.
کلام پایانی
ترویج تغذیه سالم با جایگزین‌های سالم را به دست متخصصان این علم بسپاریم و در نشر مطالب تغذیهای در فضاهای مجازی دقت کنیم.
بسیاری از محتواهای منتشر شده در فضای مجازی در مورد تغذیه از اعتبار علمی برخوردار نیستند و برای کسب اطلاعات معتبر باید به متخصصین این رشته و یا محتواهای منتشر شده در
سایت‌ها و رسانه‌های مراکز علمی معتبر مراجعه کرد.
بیشتربخوانید: